Bölüşüm şokuna EYT ve fiyat artırımı freni
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) Gayri Safi Yurt İçi Hasıla (GSYH) bilgilerini açıklamasıyla birlikte, emeğin ulusal gelirden aldığı hissenin 2023’ün birinci çeyreğinde arttığı görüldü.
Seçim öncesi gerçekleştirilen emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) ve fiyat artırımlarının tesiriyle iş gücü ödemelerinin ulusal gelirden aldığı hisse arttı. EYT ile emekli olanların kıdem tazminatları ve yılbaşında fiyatlara yapılan artırımlar, iş gücü ödemelerinin ulusal gelir içindeki hissesini artırırken sermayenin hissesini ise düşürdü.
Sozcu.com.tr’ye konuşan iktisatçı Cem Oyvat, EYT sürecinin seçimlere olan tesirinin tahlillerde göz artı edilmiş olabileceğini belirtti.
EMEĞİN HİSSESİ YÜZDE 38’E YÜKSELDİ
TÜİK’e nazaran işgücü ödemeleri, bu yılın birinci çeyreğinde geçen yılın birebir çeyreğine nazaran yüzde 126,1 arttı. Sermayenin ulusal gelirden aldığı hissesi temsil eden net işletme artığı/karma gelir birebir devirde yüzde 48,7 arttı.
Emeğin ulusal gelir içindeki hissesi olan işgücü ödemelerinin cari fiyatlarla Gayrisafi Katma Paha içerisindeki hissesi ise geçen yılın birinci çeyreğinde yüzde 31,1 iken 2023 yılında yüzde 38’e yükseldi.
2022’DE EMEĞİN HİSSESİ SERT DÜŞMÜŞTÜ
Emeğin ulusal gelir içerisindeki hissesi 2022 yılı içerisinde sert düşmüş, ikinci çeyrekte 25,3, üçüncü çeyrekte 26,3, dördüncü çeyrekte ise 25,2 olmuştu. Böylelikle yılın birinci çeyreğinde emeğin ulusal gelirden aldığı hisse dönemsel bazda 12,8 puan artmış oldu.
Sermayenin hissesini temsil eden net işletme artığı/karma gelirin hissesi ise geçen yılın birinci çeyreğinde yüzde 47,6 iken, 2023 yılı birinci çeyreğinde yüzde 38,2 oldu. Yeniden 2022 içerisinde bu sayı, enflasyon ve yüksek işletme kârları üzere sebeplerden ötürü yükselmişti. Lakin 2023 birinci çeyreğinde dönemsel bazda 16,7 puan düşüş gerçekleşti.
Gelir formülüyle mevsim tesirinden arındırılmış cari fiyatlarla hesaplanan GSYH datalarından hareketle Sozcu.com.tr’nin yaptığı derlemeye nazaran, emeğin ulusal gelirden aldığı aldığı hissenin da yılın birinci çeyreğinde arttığı görüldü.
Mevsimsellikten arındırılmış bilgilere nazaran yapılan hesaplamalarda, 2021’de yüzde 25 olan işgücü ödemelerinin hissesinin 2022’de 24,3’e gerilediği görülmüştü. Datalara nazaran, bu oran 2023’te yüzde 30,1’e yükseldi.
Yine tıpkı bilgilere nazaran, 2022’de 48,3 olan sermayenin ulusal gelirden aldığı hisse bu yılın birinci çeyreğinde yüzde 40,2’ye geriledi.
EYT ETKİSİ
TÜİK’ten verilen bilgiye nazaran, birinci çeyrekte işgücü ödemeleri GSYH’ye oranla daha süratli arttı. Ayrıyeten Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) düzenlemesinin yürürlüğe girmesiyle birlikte, kıdem tazminatı ödemeleri de değerli ölçüde artış gösterdi. Bu durum, işgücü ödemelerinin katma kıymet içerisindeki hissesini arttırdı.
TÜİK tarafından yapılan hesaplamalara nazaran, EYT düzenlemesinin tesiri hariç bırakıldığında, yüzde 38 işgücü ödemelerinin Gayrisafi Katma Bedel içerisindeki hissesinin yaklaşık yüzde 33,5 olacağı kestirim edildi.
EYT TESİRİ GÖZDEN KAÇIRILDI
Konu ile ilgili Sozcu.com.tr’ye değerlendirmelerde bulunan Greenwich Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Cem Oyvat, EYT düzenlemesinin tesirinin seçim tahlillerinde gözden kaçırıldığını belirtti.
Oyvat, “TÜİK’in bugün açıklanan ulusal gelir bilgilerine nazaran EYT düzenlemesinin kıdem tazminatı ödemelerini önemli ölçüde arttırması, 2023’ün birinci çeyreğinde toplam işgücü ödemelerini fazladan yüzde 13,4 üst çekmiş. Ayrıyeten erken emekli olanların açtığı yeni durumlar, seçim öncesindeki işsizlik oranını da bir ölçü aşağı çekmiş olabilir. EYT düzenlemesinin istihdam üzerindeki tesirlerini Nisan ve Mayıs işgücü istatistiklerinde daha net bir biçimde göreceğiz. Ancak EYT düzenlemesi Erdoğan’ın seçim kazanmasında kıymetli bir faktör olabilir” dedi.
Oyvat ayrıyeten, son taban fiyat artırımı ile birlikte fiyatlardaki artışın geçen yıla nazaran bir ölçü yavaşlamasının da taban ücretlinin uzun müddettir berbatlaşan durumunu bir ölçü güzelleştirdiğini belirterek şunları söyledi:
“Bunu, taban fiyatı Türk-İş’in 4 kişilik aile için belirlediği açlık hududu ile karşılaştırdığımızda da görüyoruz. 2018-2021 Mayıslarında 0,9-1 bandında olan taban fiyat açlık hududu oranı, artan enflasyon ile Mayıs 2022’de 0,71’e düşmüştü. Bu oran Mayıs 2023 ise 0,82’ye geri çıkmış. Üstte saydığımız gelişmeler TÜİK’in tüketici itimat endeksinin son periyotta bir ölçü toparlanması ile de uyumlu.”
‘EYT TESİRİ GEÇİCİ’
EYT ile emekli olanlara yapılan kıdem tazminatı ödemelerinin bölüşüm üzerine tesiri bir mühlet daha devam edeceğini belirten Oyvat, bu tesirin süreksiz ve bir mühlet sonra sönümlenecek bir tesir olduğunu belirtti.
Türkiye’nin son periyotta çok önemli bir dış ticaret açığı verdiğine dikkat çeken Oyvat, “İktidar dolar kurunu 20’nin altında tutabilmek için son iki ayda yaklaşık 30 milyar dolara yakın döviz rezerv tüketti. Kurun aşağıda tutulması, enflasyonu düşürmeye yardımcı oldu. Fakat mevcut durum sürdürülebilir değil” dedi.
TEMMUZ ARTIRIMI KRİTİK
Oyvat, “Nitekim dolar kuru da seçim sonrasında yavaş yavaş artıyor. Kurun enflasyon üzerindeki tesirleri gelir dağılımına olumsuz yansıyacaktır” dedi.
Oyvat, “Ancak burada iktidarın siyaset tercihleri, mesela taban fiyata temmuzda ne kadar artırım yapacağı da emek-sermaye makasının hangi istikamete gideceğini belirlemek açısından kritik” değerlendirmesinde bulundu.
