Çin, devlet kademelerinde kritik seçim ve atamalara hazırlanıyor

PEKIN (AA) – Çin Ulusal Halk Kongresinin (ÇUHK) başkent Pekin’de devam eden 14. döneminin 1. Genel Kurulu’nda, devlet başkanı, devlet başkanı yardımcısı, meclis başkanı seçilecek, ayrıca ülkenin yeni başbakanı ve kabine işlevini yerine getiren Devlet Konseyinin yeni üyeleri belirlenecek.

Devlet Başkanı Şi Cinping’in üçüncü kez seçilmesi beklenen Kongre’de, ülkeyi yöneten Çin Komünist Partisinin (ÇKP) Ekim 2022’de düzenlediği 20. Ulusal Kongresi’nde partinin üst yönetim kademelerine seçilen yetkililerin, üst düzey devlet görevlerine getirilmesi bekleniyor.

5 Mart’ta başlayan Kongre’nin 10-13 Mart’ta yapacağı genel oturumlar, kararların şekillenmesi açısından kritik önem taşıyor.

Şi’nin üçüncü kez devlet başkanı seçilmesi bekleniyor

Kongre’nin 10 Mart’ta yapılacak 3. Genel Oturumu’nda Devlet Başkanı, Devlet Başkanı Yardımcısı, ÇUHK Başkanı ve Merkezi Askeri Komisyon Başkanı seçilecek.

Devlet Başkanı Şi’nin, 14. Ulusal Kongre’de yeniden göreve seçilerek iktidarını üçüncü döneme taşıması bekleniyor.

69 yaşındaki Şi, Ekim 2022’de düzenlenen ÇKP’nin 20. Kongresi’nde üçüncü kez parti genel sekreterliğine seçilerek Çin Halk Cumhuriyeti’nin kurucusu Mao Zıdong’dan bu yana parti yöneticiliğini iki dönemden fazla sürdüren ilk lider olmuştu.

ÇKP Kongresi’nde partinin üst yönetim kadrolarına Şi’ye yakın isimler seçilirken Parti Tüzüğü’nde yapılan değişiklikle Şi’nin partinin “çekirdek lideri” olduğu ve düşüncelerinin ÇKP iktidarına rehberlik edeceği vurgulanarak “tek adam” konumu pekiştirilmişti.

Şi’nin devlet başkanlığını üçüncü dönemde sürdüreceğinin sinyali, Çin Anayasası’nda 2018’de yapılan değişiklikle verilmişti. Değişiklikle devlet başkanının görev süresini iki dönemle sınırlayan kural kaldırılmış, böylece Şi’nin üçüncü döneminin önü açılmıştı.

Kongre’de Şi’nin ayrıca Merkezi Askeri Komisyon Başkanlığına da yeniden seçileceği öngörülüyor. Tek parti iktidarının olduğu, parti ve devlet yönetiminin iç içe geçtiği Çin’de ÇKP Genel Sekteri, aynı zamanda Devlet Başkanı ve Merkezi Askeri Komisyon Başkanı olarak partinin, devletin ve ordunun kontrolünü elinde tutuyor.

– Devlet Başkanı Yardımcılığına Han Cıng’ın seçileceği tahmin ediliyor

2018’deki Anayasa değişikliği, devlet başkanı yardımcısının görev süresini iki dönemle sınırlayan kuralı da kaldırılmıştı. Ancak halihazırda 5 yıldır bu görevi yürüten 74 yaşındaki Devlet Başkanı Yardımcısı Vang Çişan’ın yeni dönemde görevi bırakacağı öngörülüyor.

Vang’ın yerine devlet başkanı yardımcılığına, Başbakan Birinci Yardımcısı Han Cıng’ın seçileceği tahmin ediliyor.

68 yaşındaki Han, ÇKP Kongresi’nde partinin en üst karar organı olan 7 kişilik Daimi Komite’deki koltuğunu kaybetmiş olmasına rağmen Kongre’de Daimi Komite’den çıkarılarak parti görevini bırakan dört üye arasında, 14. Ulusal Halk Kongresi’ne temsilci seçilen tek isim olması nedeniyle devlet başkan yardımcılığının en güçlü adayı olarak görülüyor.

Şi’nin iktidarı öncesinde devlet protokolünde ağırlıklı yeri olan, geleceğin lideri için hazırlık olarak görülen devlet başkan yardımcılığı görevi, onun döneminde Daimi Komite dışından bir ismin seçilmesiyle daha geri plana itilmişti. Ancak görev, özellikle uluslararası ilişkilerde ülkeyi temsil işlevi nedeniyle hala önemli bir rol kabul ediliyor.

Yeni meclis başkanları belli olacak

Ulusal Halk Kongresi, 3. Genel Oturum’da aynı zamanda 5 yıllık dönemdeki yeni başkanını seçecek.

ÇKP Kongresinde Daimi Komite’den ve parti görevlerinden ayrılan ÇHUK Başkanı Li Canşu’nun görevini bırakması bekleniyor. Li’nin yerine kongrenin ardından Genel Sekreter Şi dışında Daimi Komite’deki yerlerini koruyan iki isimden biri olan Cao Licı’nın göreve seçileceği öngörülüyor.

Öte yandan ÇHUK Genel Kurulu ile aynı zamanda toplanan, danışma meclisi niteliğindeki Çin Halk Siyasi Danışma Konferansı (ÇHSDK) ayrı bir oturumda kendi başkanını seçecek. ÇHSDK Başkanı Vang Yang, ÇKP Kongresi’nde Daimi Komiteden ve parti görevlerinden ayrılmıştı. Onun yerine Daimi Komite’deki yerini koruyan diğer isim olan Vang Huning’in seçilmesi bekleniyor.

ÇHUK ve ÇHSDK Başkanları, Çin devlet protokolünde Devlet Başkanı ve Başbakan’ın adından 3. ve 4. sırada yer alıyor. 66 yaşındaki Cao ve 67 yaşındaki Vang, ÇKP Kongresi’nin ardından parti protokolünde 3. ve 4. sıraya yükselmişti. Daimi Komite’nin iki üyesinin meclis başkanlıklarına seçilerek mütekabil devlet görevlerine geleceğine kesin gözüyle bakılıyor.

Başbakanlığa, Li Çiang’ın atanması bekleniyor

Kongre’nin 11 Mart’ta yapılacak 4. Genel Oturumu’nda ülkenin yeni Başbakanı belli olacak. Devlet Başkanı, seçildikten sonra yürütmenin başı olarak yeni başbakanı atayarak meclisin onayına sunacak.

Çin Anayasası’nda başbakanın görev süresi iki dönemle sınırlandırıldığından, mevcut Başbakan Li Kıçiang görevi bırakacak.

Başbakan Li, Ekim 2022’deki ÇKP Kongresi’nde Ulusal Halk Kongresi Başkanı Li Canşu, Halk Siyasi Danışma Konferansı Başkanı Vang Yang ve Başbakan Birinci Yardımcısı Han Cıng ile Daimi Komite’den ayrılmıştı.

Ayrılan dört ismin yerine, eski Şanghay Parti Sekreteri Li Çiang, eski Pekin Parti Sekreteri Cai Çi, eski Guangdong Parti Sekreteri Li Şi ve eski ÇKP Genel Ofisi Direktörü Ding Şueşiang, Daimi Komite’ye seçilen isimler olmuştu.

Kongrenin ardından, komitedeki protokol sıralamasında ÇKP’nin iki numaralı ismi haline gelen Li Çiang’ın Ulusal Kongre’de devlet protokolünün iki numaralı makamı olan başbakanlığa atanması bekleniyor.

Devlet Konseyi üyeleri belirlenecek

Kongre, 12 Mart’ta yapılacak 5. Genel Oturumu’nda kabine işlevini yerine getiren Devlet Konseyi üyelerini belirleyecek. Yeni seçilen başbakan, Devlet Konseyi listesini meclisin onayına sunacak.

Devlet Konseyi, mevcut haliyle Başbakan başkanlığında 4 başbakan yardımcısı, 5 devlet bakanı ve bakanlardan oluşuyor.

Başbakan ve başbakan yardımcıları, ÇKP’nin en üst yönetim organı olan, Daimi Komite’nin 7 üyesinin de yer aldığı 25 kişilik Siyasi Büro üyeleri arasından seçiliyor.

Parti protokolünde 6. sırada yer alan Daimi Komite üyesi Ding Şueşiang’ın Başbakan Birinci Yardımcısı olarak listede yer alacağı öngörülüyor.

Siyasi Büro üyeleri arasında, ülkenin ana ekonomik planlama organı olan Ulusal Kalkınma ve Reform Komisyonunun Direktörü Hı Lifıng, eski Liaoning Eyaleti Parti Sekreteri Cang Guoçing ve eski Şaanşi Eyaleti Parti Sekreteri Liu Guocong, diğer üç başbakan yardımcılığı için adı geçen isimler arasında.

Eski Ciangsu Eyaleti Parti Sekreteri Vu Cınglong, Eski Guicou Eyaleti Parti Sekreteri Çın Yiçin, yeni Dışişleri Bakanı Çin Gang, yeni Savunma Bakanı olması beklenen Merkezi Askeri Komisyon üyesi Li Şangfu ve Kamu Güvenliği Bakanı Vang Şiaohong’un da “devlet bakanı” statüsündeki Devlet Konseyi üyeliklerine atanması bekleniyor.

Başbakan, başbakan yardımcıları ve devlet bakanları, aynı zamanda Devlet Konseyi Daimi Komitesi sıfatıyla tüm kabine adına karar almaya yetkili sayılıyor.

Diğer seçim ve oylamalar

Kongre’de ayrıca Ulusal Denetleme Komisyonu Başkanı, Yüksek Halk Mahkemesi (YHM) Başkanı ve Yüksek Halk Savcılığı (YHS) Başsavcısı seçilecek, Merkezi Askeri Komisyonun Başkan Yardımcıları ve üyelerinin listesi onaylanacak.

ÇHUK Merkez Komitesinin ve Özel Komitelerinin üyelerinin de belirleneceği Kongre’de devletin ve partinin yönetim yapısında değişiklikler öngören Devlet Konseyi Reform Planı tasarısı ile yasama usullerinde değişiklikler içeren Yasama Kanunu’nda Değişiklik tasarısı oya sunulacak.

Delegeler ayrıca Merkezi Hükümetin Çalışma Raporu, 2022 Bütçesi, 2023 Bütçe Taslağı, 2022 Kalkınma Planı, 2023 Kalkınma Planı Taslağı ile ÇUHK, YHM ve YHS’nin Çalışma Raporlarını oylayacak.

Partinin kararları belirleyici

Çin’in parlamentosu olarak bilinen Ulusal Halk Kongresi, eyaletler, özerk bölgeler, özel idare bölgeleri ve merkeze bağlı yönetilen şehirlerin Yerel Halk Kongreleri’nin seçtiği temsilcilerden oluşuyor. Mevcut halinde 2 bin 980 üyeden oluşan yasama meclisi, yılda bir kez genel kurul toplantısı yapıyor. Bu toplantılar dışında meclis, yasama yetkisini, kendi içinden seçtiği 175 üyeli ÇUHK Daimi Komitesi aracılığıyla idare ediyor.

Her ne kadar şeklen seçim usulüne göre oluşan ve karar alan bir yasama organı görünümünde olsa da parti ile devlet yönetiminin iç içe geçtiği Çin siyasal sisteminde ÇUHK’un devlet kademelerinin belirlenmesindeki işlevi, ÇKP Merkez Komitesi tarafından belirlenen isimlerin onaylanmasının ötesine geçmiyor.

Muhabir: Emre Aytekin