Çin ve Rusya’dan stratejik işbirliğini global ölçekte genişletme vurgusu

Çin başkanı Şi ile Rus mevkidaşı Vladimir Putin’in dünkü görüşmelerinin akabinde, iki ülke ortasında stratejik işbirliği alanında ortak bildiri yayımlandı.

Bildiride, Uzak Doğu’dan Avrupa’ya, Güneydoğu Asya’dan Orta Doğu’ya, Afrika’dan Latin Amerika’ya kadar geniş bir coğrafyada, Ukrayna’daki krizden Kuzey Kore’nin nükleer programına, Suriye’deki iç savaştan Libya’daki ve Filistin’deki duruma kadar farklı sorun alanlarına ait görüşlere yer verildi.

Bildirinin Kremlin’in paylaştığı halinde tüm sorun alanlarına değinilirken, Çin Dışişleri Bakanlığının paylaştığı halinde Ukrayna krizinin tahlili dışındaki kısımların yer almaması dikkati çekti.

Küresel ölçekte stratejik işbirliği vurgusu, iki ülkenin artan büyük güç rekabetinde ABD ve Batılı müttefikleri karşısında global çıkarlarını savunmak üzere ortak hareket etme niyetini ortaya koyarken, Çin’in bildiriyi duyurma üslubu, Rusya’nın “küresel ortağı” olarak algılanma konusundaki çekincesini gözler önüne serdi.

Kremlin’in açıklamasına nazaran, önderler, dünyanın süratli bir değişimden geçtiğine, milletlerarası tertibin mimarisinin dönüştüğüne işaret ederek, gelişmekte olan piyasalar ile ülkelerin yükselişi ve bölgesel güçlerin sayısının artmasıyla dünyanın çok kutuplu bir yapıya evrildiğini vurguladı.

Dünyada tıpkı vakitte hegemonya teşebbüslerinin, tek taraflılığın ve korumacılığın da yayıldığına dikkat çeken taraflar, kozmik kabul gören memleketler arası hukuk normları ve unsurları yerine “kurallara dayalı düzen” ismi altındaki tek taraflı dayatmaların kabul edilemeyeceği görüşüne yer verdi.

UKRAYNA KRİZİ

Taraflar, Ukrayna krizinin BM Şartı’nın maksatları ve unsurlarına bağlı kalarak, diyalog ve müzakere yoluyla çözülmesi gerektiğini altını çizerek, gerginliği artıracak, çatışmayı uzatarak krizin denetimden çıkmasına yol açacak adımlardan kaçınılması davetinde bulundu.

Rus tarafının barış görüşmelerine en kısa vakitte dönülmesi taahhüdüne bağlılığını vurguladığı, Çin’in Ukrayna krizinin siyasi ve diplomatik tahlili için yapan rol oynamaya yönelik iradesini ve bu husustaki tekliflerini takdirle karşıladığı belirtildi.

Liderler, ABD ve Batılı ülkelerin krizdeki halini üstü kapalı eleştirerek, “Herhangi bir ülke yahut ülkeler kümesinin, diğer ülkelerin yasal güvenlik çıkarlarına ziyan vererek askeri, siyasi ve başka alanlarda avantaj elde etmesine karşıyız.” sözünü kullandı.

Krizinin tahlili için “tüm tarafların yasal güvenlik tasalarına hürmet gösterilmesi”, “bloklar ortası cepheleşmeden ve yangına körükle gitme yaklaşımından kaçınılmasının” kıymetini vurgulayan önderler, Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulunun onay vermediği her çeşitten tek taraflı yaptırıma karşı olduklarının altını çizdi.

NATO VE ASYA-PASİFİK

Taraflar, NATO’nun bölgesel nitelikteki savunma yükümlülüklerine bağlı kalmasını, öteki devletlerin egemenliğine, güvenliğine, çıkarlarına, tarih, uygarlık ve kültür çeşitliliğine hürmet göstermesi, ülkelerin barışçı kalkınmasını objektif ve önyargısız değerlendirmesini talep etti.

NATO’nun güvenlik ve askeri alanda Asya-Pasifik bölgesi ile bağlarını güçlendirmesine yönelik tasalarını lisana getiren başkanlar, bölgede dışlayıcı blokların oluşturulmasına ve bloklar ortası kamplaşmaya karşı olduklarını vurguladı.

Liderler, ABD’nin Hint-Pasifik stratejisinin bölgede barış ve istikrara olumsuz tesir ettiğine değinerek, Soğuk Savaş mantığını yansıttığını ileri sürdükleri bu tavra karşılık Rusya ve Çin’in bölgede üçüncü tarafları maksat almayan, açık, eşit ve kapsayıcı bir güvenlik sisteminden yana olduğunu aktardı.

Bölgede Asya Pasifik Ekonomik İşbirliği (APEC) çerçevesinde işbirliğini geliştirerek sürdüreceklerini vurgulayan taraflar, Güneydoğu Asya Uluslar Birliği (ASEAN) ülkeleri ile eşgüdümü ve işbirliğini derinleştireceklerini, ASEAN’ın bölgesel entegrasyon mimarisinin ana ögesi olarak fonksiyonunun güçlendirilmesinden yana olduklarını kaydetti.

KUZEY KORE

Kore Yarımadası’ndaki durumdan dert duyduklarını söz eden başkanlar, tüm taraflara sakin ve itidalli davranmalarını, gerginliği azaltacak uğraşlara takviye vermeleri daveti yaptı.

Liderler, ABD tarafının nükleer silahlanma konusunda Kuzey Kore’nin yasal güvenlik telaşlarına karşılık vermesi ve diyaloğun sürdürülmesi için uygun şartları yaratması gerektiğini kaydetti.

Kore Yarımadası’nın nükleer silahlardan arındırılması için barış ve istikrarı sağlamaya yönelik ortak teşebbüslerin gereğine işaret eden taraflar, Koreler ortasındaki uyuşmazlığın siyasi tahlili için eş vakitli ve evreli “paralel müzakerelere” muhtaçlık olduğunu vurgulayarak, Rusya ve Çin’in bu süreçte yapan rol oynayabileceğini belirtti.

ORTA DOĞU

Çin ve Rusya başkanları, ortak bildiride, Orta Doğu’da barış ve istikrarın korunmasını, bölge ülkelerinin “stratejik bağımsızlığını” ve kronik meselelerini diyalog ve müzakere ile çözmesini desteklediklerini lisana getirdi.

Taraflar, İran ve Suudi Arabistan’ın Çin’in arabuluculuğunda diplomatik bağlantılarını olağanlaştırma konusunda vardıkları muahedeyi takdirle karşıladıklarını belirtti.

Suriye’nin egemenliğini, bağımsızlığını ve toprak bütünlüğünü takviyelerini tabir eden önderler, şahsen Suriyelilerce örgütlenecek ve yürütülecek kapsamlı siyasi tahlil sürecinden yana olduklarını vurguladı.

Libya’daki siyasi tahlile de Libyalıların öncülük etmesi gerektiğini vurgulayan taraflar, Körfez Bölgesi’nde kolektif güvenlik mimarisinin inşasına takviye için tüm taraflarla temas halinde olacaklarını kaydetti.

Liderler Filistin probleminin iki devlet unsuru temelinde kapsamlı ve adil biçimde çözülmesi davetini yineledi.

ORTA ASYA, AFRİKA, LATİN AMERİKA VE ARKTİKA

Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütünün (KGAÖ) bölgesel güvenliğe olumlu katkı sağladığına işaret eden taraflar, bölgede barış ve istikrarın sağlanması emeliyle Çin ve KGAÖ ortasında işbirliğinin geliştirilmesi potansiyeli olduğunu vurguladı.

Taraflar, Orta Asya ülkelerinin egemenliğini ve ulusal kalkınmasını desteklemek için karşılıklı eşgüdümü güçlendireceklerini, bölgede dış müdahaleleri ve “renkli devrim” teşebbüslerini kabul etmeyeceklerini tabir etti.

Afrika’da memleketler arası işbirliği için elverişli şartların sağlanmasının kıymetinin altını çizen önderler, kıta ülkelerinin problemlerini bağımsız biçimde çözmesi teşebbüslerine, barış ve kalkınma gayretlerine dayanak verdiklerini lisana getirdi.

Çin ve Rusya önderleri, Latin Amerika ve Karayip ülkeleri ile karşılıklı temasları ve diyaloğu güçlendireceklerini, bölgede istikrara ve barışa katkı sağlayacaklarını tabir etti.

Taraflar, Kuzey Kutup Dairesi (Arktika) bölgesinin barış, istikrar ve yapan işbirliği bölgesi olmasından yana olduklarını aktardı.

“DÜNYA DEĞİŞİYOR VE BUNA BİZ İSTİKAMET VERİYORUZ”

Şi’nin üç günlük ziyareti bugün sona ererken Çin başkanının dün gece basın toplantısının yapıldığı binadan ayrılırken kameralara yansıyan diyalog, ziyaretin havasını özetler nitelikteydi.

Şi, Putin’e, “Şu anda dünya yüzyılda bir görülecek bir değişimden geçiyor ve bu değişime biz taraf veriyoruz.” derken Putin de Çinli mevkidaşına, “Katılıyorum. Kendine güzel bak sevgili dostum.” diyerek veda etti. (AA)