Daron Acemoğlu: Türkiye’de kurumsal bir çöküş var

Massachusetts Teknoloji Enstitüsü (MIT) öğretim üyesi, ekonomist Prof. Dr. Daron Acemoğlu, Maliye Hesap Uzmanları Vakfı’nın İstanbul’da düzenlediği “Yakın Gelecekte Dünya ve Türkiye” panelinde; “Mühendislikte aslında acayip düşüş var Türkiye’de. Bilgisayar mühendisliğinde hiçbir artış yok. Yani Türkiye gençlerini hakikat yönlendirmiyor bu mevzuda. Bilhassa bu yapay zekanın getireceği gelişmelere nasıl ayak uyduracağımızı bilmiyoruz. Bundan da daha kıymetlisi Türkiye kurumları giderek daha kötüleşiyor” dedi.

“Ekonomik kurumlar, hükümet aktifliği, denetleme kalitesi, yoksulluğun denetimi, iş piyasasındaki kurumların hepsinde kurumsal bir çöküş var” diyen Acemoğlu, “Tabii ki bu kurumsal çöküş kendi başına olmuyor. Tıpkı vakitte siyasi hakların da çöküşüyle alakalı. Bunların hepsini bir ortada görmek lazım” diye konuştu.

‘YAPAY ZEKA DÜNYA İKTİSADINI DEĞİŞTİRECEK’

Maliye Hesap Uzmanları Vakfı, bugün İstanbul’da ‘Yakın Gelecekte Dünya ve Türkiye’ bahisli panel düzenledi.

Sabancı Üniversitesi İşletme Fakültesi Finans Kürsü Lideri Prof. Dr. Özgür Demirtaş’ın moderatörlüğünü yaptığı panelde MIT öğretim üyesi, ekonomist Prof. Dr. Daron Acemoğlu ve Johns Hopkins Üniversitesi’nde uygulamalı iktisat profesörü Prof. Dr. Steve Hanke konuşmacı olarak katıldı.

Dünya ve Türk iktisadının gidişatı üzerine bilgiler aktaran Acemoğlu, sunumunda özetle şunları söyledi:

“İlk sefer bu kitap konusunda Türkçe konuşuyorum. Hatta bu kitap Türkçeye çevrilmedi daha, ekim ayında çevrilecek. Türkçe isminin ne olduğunu bile bilmiyoruz daha fakat fikirlerinden biraz bahsetmek istiyorum.

Yapay zekâ, dünya iktisadını büyük olasılıkla büsbütün değiştirecek bir sürecin birinci adımı. Şu anda Amerika’da herkesin konuştuğu bir mevzu.

Türkiye’de bence gereğince ehemmiyetinin anlaşılmadığı bir teknoloji lakin Amerika’da bile kıymetini beşerler bence gerçek soruları sormuyorlar. Bu hakikat soruları sormadıkları için aslında biz Simon Johnson ile bir arada bu kitabı yazdık. Zira; bu teknolojinin ve bununla birlikte gelen öteki dijital teknolojilerin potansiyellerinin çok altında olduğumuzu düşünüyoruz. Bu teknolojilerin yanlışsız kullanılmadığını düşünüyoruz.

Burada sorulması gereken ana sorular ve bizim vurguladığımız şeyler, teknolojileri kim denetim ediyor ve kimin yarar göreceği bir formda denetim ediliyor. Bu bilhassa, yeni teknolojilerin ortaya çıkmasıyla daha da öne çıkan bir soru.”

‘ÜCRETLER ARTTIKÇA ARTAN ÜRETKENLİK, TOPLUMUN GENİŞ BİR KESİTİNE YAYILIR’

“Teknoloji güzelleştikçe üretkenlik artar, üretkenlik arttıkça patronlar sarfiyatlar, daha çok iş gücü almaya çalışırlar. Bu da fiyatları artırıyor” diyen Acemoğlu, şöyle devam etti:

“Ücretler arttıkça artan üretkenlik toplumun geniş bir bölümüne yayılır.

Buna uyan ya da bir inanç, bir teori, buna uyan birtakım bilgiler var lakin tarihe baktığınız vakit birçok da buna uymayan teoriler var ve hatta en devrimci diyebileceğimiz teknoloji süreçleri içinde çok daha değişik şeyler görebiliyoruz.”

‘SANAYİ İHTİLALİ’NİN TÜM SÜRECİ BİRÇOK SORUNLAR GETİRDİ PERSONEL SINIFI İÇİN’

“Endüstriyel ihtilal olağan ki şu anda hepimizin konforumuzu, üretkenliğimizi, sıhhatimizi çok daha düzgünleştiren bir sürecin başlangıç noktasıydı” diyen Acemoğlu, konuşmasına şöyle devam etti:

“300 sene evvel yaşayan dünyanın en varlıklı insanına bakarsanız, şu anda orta sınıf bir insanın yaşadığı konforun çok daha altında. Pekala bu süreç nasıl başladı, nasıl gelişti ve hakikaten üretkenlik trenini görüyor muyuz?

İlk başta katiyen görmüyoruz. Birinci başta, 18’inci yüzyılın ortasından başlayarak ortaya çıkan süreç, bilhassa otomasyon, yani yeni makinelerin çalışanları işten çıkartıp onların yerine çok daha ucuz bir biçimde üretmeye başlamasıyla gelişen bir dinamikti, bilhassa dokumada.

Bunun sonucu olarak fiyatların artmadığını hatta düştüğünü görüyoruz.

Bir tek fiyatlar değil, tıpkı Amerika’nın güneyinde olduğu üzere çalışma şartları çok daha berbatlaştı.

Örneğin bilhassa 19’uncu yüzyılın en başlarında örme makineleri ortaya çıkınca çok daha uzun günler, çok daha güç günler, çok daha disiplin ve baskı altında çalışmaya başladı çalışanlar. Kimileri çocuk, 5-6 yaşında başlayarak. Birinci İngiltere’de başlayan Sanayi İhtilali’nin tüm süreci birçok sorunlar getirdi emekçi sınıfı için.

’20-30 TANE GELİŞMEKTE OLAN ÜLKENİN HİÇBİRİ YAPAY ZEKADAN BAHSETMİYOR:’

Üretkenliği arttırmak için ve örneğin 1950- 60- 70’lerde gördüğümüz süratli fiyat ve süratli verimlilik artışını sağlayabilmek için insan gücünün daha düzgün kullanılması lazım.

Yapay zekâ buna yol açabilecek bir teknoloji ancak şu anda bu türlü kullanılmıyor.

Bunun bir berbat yanı daha var. Birebir vakitte yapay zekayı denetkenliği artırmak, insanlardan, personellerden inisiyatifi almak hatta demokratik süreçteki insanların inisiyatifini almak için kullanılıyor. Üstte Facebook, aşağıda Çin’deki toplumsal kredi sistemi.

Bunları birtakım beşerler güya iki uç üzere görüyorlar. Google Facebook’un vizyonu, Çin Komünist Partisi’nin vizyonuyla çok benziyor aslında. İkisinde de doruktan gelen bir denetim, bilgiler üste gidiyor, insanların inisiyatifi azalıyor.

Bunun gelişmekte olan ülkeler için çok büyük bir kıymeti var. Türkiye burada tek başına değil. Tıpkı Türkiye’nin durumunda olan 20-30 tane gelişmekte olan ülke var ve bunların hiçbiri daha şu anda yapay zekadan bahsetmiyor. Hepsinin kendi sorunları var; demokrasi, iktisat çöküşü, cari açıklar.

Bakarsanız aslında yapay zekadan evvel bile gelişmekte olan ülkelerdeki üretim sisteminin hem robotlarla hem yapay zekanın bundan evvel değiştiğini görüyorsunuz.

Bu ülkelerin hepsinde Türkiye’yle olan birebir sorunlar var. Üretkenlik sorunu. Size şu anda Türkiye’nin son 35 sene içindeki büyüme özetini veriyorum. Gördüğünüz şey şu ki 1990’ların ekonomik trajedisinin bir nedeni, verimlilik düşüşü.

TÜRKİYE 2006’DA NE İHRAÇ EDİYORSA BUGÜN DE ONU EDİYOR

Türkiye 2006’da ne ihraç ediyorsa bugün de onu ediyor. Teknolojik bir güzelleşme yok. Bunun nedenleri kurumsal ancak bunun nedenleri birebir vakitte dijital teknolojilere ayak uyduramaması.

Yani burada yapabileceğimiz çok şey var. Bir formda, birçok biçimde görmenin yolu var. Hakikat da kullansak, yanlış da kullansak bilgisayar, yapay zekaya olan talep çok yükseldi dünyada. Geleceğin bir kesimi oldukları kesin.

Bunu kullanmayan süratli büyüyemez, üretkenliği arttıramaz. Eşitsizliği çok büyük bir formda artırır.

‘YAPAY ZEKANIN GETİRECEĞİ GELİŞMELERE NASIL AYAK UYDURACAĞIMIZI BİLMİYORUZ’

Türkiye ne yapıyor? Türkiye’nin eğitim seviyesi çok düşük ve büyük bir atak yapma ihtiyacı içinde. Bunun birtakım uçlarını görüyoruz lakin mühendislik ne oluyor? Mühendislikte aslında acayip düşüş var Türkiye’de. Bilgisayar mühendisliği, hiçbir artış yok.

Yani Türkiye, gençlerini hakikat yönlendirmiyor bu bahiste ve bilhassa bu yapay zekanın getireceği gelişmelere nasıl ayak uyduracağımızı bilmiyoruz.

Bundan da daha kıymetlisi, Türkiye kurumları giderek daha kötüleşiyor. Benim müspet dediğim 5-6 yıllık süreçte birçok ekonomik kurum, hükümet aktifliği, denetleme kalitesi, yoksulluğun denetimi, iş piyasasındaki kurumlarda bir düzgünleşme görüyorsunuz.

Ondan sonra hepsinde bir kurumsal bir çöküş var. Alışılmış ki bu kurumsal çöküş kendi başına olmuyor. Tıpkı vakitte siyasi hakların da çöküşüyle alakalı. Bunların hepsini bir ortada görmek lazım.” (ANKA)