Depremzedeler ve gönüllüler asbest tehdidi altında

Kahramanmaraş merkezli zelzelelerin akabinde yıkılan binaların enkazları kaldırılmaya başlandı. Zelzelenin büyük yıkıma yol açtığı 11 kentte toz bulutu olduğu belirtilirken, meslek örgütleri bina inşaatlarında kullanılan asbestli materyaller nedeniyle havada asbest liflerinin olabileceği uyarısı yapıyor.

“KESİN KANSEROJEN” 

Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ/WHO) ve Milletlerarası Çalışma Örgütü (UÇÖ/ ILO) tarafından “kesin kanserojen” olarak tanımlanan asbest, 55 ülkede kullanıma da yasakladı.

TMMOB İdare Şurası Üyesi ve Etraf Mühendisi Cevahir Efe Akçelik, kelam konusu büyük yıkımın akabinde asbest gerecinin ayrıştırılmasının teoride mümkün olduğunu lakin zelzelenin niteliği prestijiyle gerçeği yansıtmadığını tabir etti. Teneffüs yoluyla maruz kalınan asbest liflerine karşı kolay tedbirlerin alınmadığı takdirde gelecek yıllarda bölgede olan beşerler için sıhhat meselesine yol açabileceğini kaydetti.

Çözüm önerisi olarak FFP3 toz maskesi kullanımı ve enkaz alanlarına su dökülmesi gerektiğini belirten Akçelik, ANKA Haber Ajansı’na şunları söyledi:

“1980 ÖNCESİ YAPILAN BİRÇOK BİNADA MEVCUT”

“Kahramanmaraş merkezli gerçekleşen sarsıntı sonrası Hatay’da hem inceleme hem de depremzedeler yardım etme fırsatı buldum. Artık asbest denen gereç aslında inşaat alanında konuşmak gerekirse binaların izolasyonunu yahut çeşitli elektrik ve ısınma üzere borularda kullanılan bir lif, bir yalıtım gereci olabilir. Çeşitli çatı materyallerinde ya da sıvada bile rastlanan ve 1980 öncesi yapılan birçok binada mevcut olduğunu tespit ettiğimiz gereç. Güçlü bir materyal ve inşaatlarda çok sık kullanılıyor. Birebir vakitte da kanserojen bir gereç. Teneffüs yoluyla bedene girdiği vakit akciğer kanserine kadar yol açan bir husus. Dünyada da yasaklanmış hem çıkarılması hem de kullanılması yasaklanan bir materyal.

“YIKIMDA SULAMA YAPILMASI GEREKİR”

Şimdi Hatay’da ve yıkımın gerçekleştiği öbür dokuz vilayette bu yıkımlardan kaynaklı kesinlikle asbestli havanın olduğunu söyleyebilirim. Teori açısından da konuşmak gerekirse hem ağır hasarlı ya da orta hasarlı olarak tespit edilmiş yıkım kararları verilen binalarda hem de mevcut enkazlarda asbestin ayrılıp farklı bir formda bertaraf edilmesi gerekir. Lakin bu teoride yapılacak bir şey. Pratiğe baktığımız vakit bilhassa benim bulunduğum Hatay’da, Antakya merkezde yıkım sayılarının çok olması bunu yapılabilmesini mümkün kılmıyor maalesef. Zira, şu an hala enkaz altında canlılardan bahsederken, şu an devletin hala yardımları götürmelerindeki koordinasyonsuzluğundan bahsederken bir de oradaki mevcut enkazlardan asbest temizlensin üzere bir telaffuz gerçeğe uygun bir telaffuz olmaz. Teoride evet yapılması gerekir, enkaz alanındaki asbestli gerecin uzaklaştırılması gerekir. Fakat yıkım sayısı çok fazla, inanılmaz boyutlarda yıkım var. Türkiye’de ne bunu temizleyebilecek sayıda asbest söküm uzmanı bulmak mümkün değil. Burada en gerçek tahlil hem arama ve kurtarma faaliyetlerinde bulunan çalışana hem de enkaz alanında çalışan çalışanın FFP3 maskelerini takması. Şayet bulunabiliyorsa da arazözler ile yıkım esnasında sulama yapılması gerekir. Bunun dışında söylenebilecek her kelam gerçekliğe uygun olmaz.

“HERKESE FFP3 TOZ MASKESİNİN DAĞITILMASI GEREKİYOR”

Giden beşerler da söylediklerime hak vereceklerdir. Zira yıkımın boyutu çok fazla. Daha ufak çaplı bir yıkım olsa ya da daha ufak çaplı bir orta ya da ağır hasarlı binalarımız olsa asbestli materyalin uzaklaştırılmasını tartışabilirdik. Bunun hengamesini da verebilirdik lakin çok büyük boyutlardaki bir yıkımda bu kadar koordinasyonsuzluğun olduğu bir ortamda bu telaffuzun gerçekliği olmaz. Bunun dışında çok pratik tahliller var. İnsanların en azından asbeste maruzunu azaltacak bir halde, oradaki çalışanların hatta yıkım esnasında bölgede çadırkent ya da konteyner kent varsa orada ikamet eden depremzedeler de dahil olmak üzere herkese FFP3 toz maskesinin dağıtılması gerek. Yıkım esnası etrafında da mümkün olduğunca herkesi uzaklaştırıp maskeleri taktırıp, şayet bulunabiliyorsa arazözler ile kolay bir formda enkaz üzerine su dökerek toz çıkmasını engellenmesi gerekir. Bunun dışında teorik ile pratiğin çakıştığı bir süreçten geçiyoruz. Halk sıhhati açısından en gerçek usul toz maskesi ve sulama sistemiyle tozun bastırılmasıdır.

“BÖLGEDEKİLER RİSK ALTINDA”

Asbest, dünyada çıkarılması hem çıkarılması hem de kullanılması yasaklanmış bir materyal ve inşaatlarda da çok sık rastladığımız bir materyal. Bugün İstanbul’daki kentsel dönüşüme giren binalarda, birçok binada olmasının nedeni 1980 öncesi yapılan binaların aşikâr bir oranında asbeste rastlıyoruz. Kullanım sıklığı çok fazla. Fakat, teneffüs yoluyla bedene geçtiği vakit kansere yol açan bir unsur. Bu yüzden Dünya Sıhhat Örgütü tarafından yasaklanmış. Teneffüs müddetiyle de alakalı. Akut tesiri de var. Bugün çabucak soludunuz sonraki gün ya da bir ay sonra beş ay sonra sizde tesir göstermiyor. Fakat ilerleyen yıllarda 20-30 yıl ortasında sıhhate tesiri bilim insanları tarafından kanıtlanmış. Akciğer zarı kanseri, akciğer kanseri üzere çeşitli hastalıklara yol açıyor. Oradaki gözlemlerime nazaran, Antakya merkezi toz bulutu içerisinde. İnanılmaz derece toz var ve inanılmaz derece yıkım var. Yalnızca birinci gün yağmur yağmış ve zelzelenin sonraki gününde gündüzleri nispeten açık bir hava var. Bu tozları dağıtabilecek bir rüzgara da rastlanmıyor. Hasebiyle o tozun içerisinde asbest liflerinin olması beklenen. Hasebiyle orada kalan depremzedeler, orada çalışan arama ve kurtarma çalışanları, orada çalışan askerinden polisine kadar bütün kamu vazifelilerinin bu türlü bir riskin altında olduğunu söylemek yanlış olmaz. Bunun tesirlerinin oradaki soluma ile orantılı olduğunu söyleyerek ilerleyen devirlerde bu tip hastalıklarının çıkmasını zati bilim insanları, Türk Tabipler Birliği, akademisyenler söylüyorlar. Kolay gözetici tedbirleri ile önüne de geçilebilir. Zira teneffüs yoluyla alınan bu lifleri engellemenin bir yolu da bu toz maskelerini kullanmak olduğunu söyleyebilirim.”

“MOLOZLAR SUYA KARIŞABİLECEK ALANLARA TAŞINMAMALI”

Mimarlar Odası Ankara Şubesi, Mimarlar Odası İstanbul Şubesi ve Mimarlar Odası Genel Merkezi, zelzelelerin akabinde bölgede incelemeler yaptı. Bölgeden dönen heyet, dün Ankara’da bir basın toplantısı düzenledi. Burada mevzuya ait konuşan Mimarlar Odası Genel Lider Yardımcısı Bülent Batuman ise şunu kaydetti:

“Bu enkazla uğraşmaya devam edeceğiz. Beşerler bir taraftan soluyorlar. Diyelim ki Antakya’da sokaklar çok dar, yıkım olduğu yerde duruyor lakin Kahramanmaraş’ta geniş bir açık alan yıkıldığı için rüzgâr esiyor ve o toz toprak kilomekarelik alanı tahminen dolaşıp gidiyor. Bunlarla ilgili ölçüm yapılması gerekiyor, tedbir alınması gerekiyor ve o enkazın nereye taşınacağı ile ilgili kararların buna nazaran verilmesi gerekiyor. Mesela yer altı suyu olan, suya karışabilecek dertli alanlara taşınmaması gerekiyor. Bunun yer seçimi çok kritik.” ANKA