DİSK: TES, kıdem tazminatı için büyük bir tehlike
Devrimci Personel Sendikası’nın (DİSK) davetiyle 24 Eylül Pazar günü İstanbul Kartal Meydanı’nda düzenlenen ‘Emekliler Buluşması’nın sonuç bildirgesi açıklandı.
Emeklilikte insanca bir hayatın hak olduğu vurgulanan bildirgede, Türkiye’de 10,7 milyonu emekli aylığı alan olmak üzere, dul ve yetim aylığı alanlarla birlikte 15,2 milyonu aşkın emekli ve hak sahibi olduğu belirtildi.
2008 yılında kabul edilen 5510 sayılı Toplumsal Sigortalar ve Genel Sıhhat Sigortası Kanunu ile emeklilik şartlarının zorlaştırıldığı tabir edilen bildirgede AKP iktidarının orta vadeli programla (OVP) emeklilikte adaletsizliğin devam edeceğini ve emeklilik sistemini özelleştireceğini açıkça lisana getirdiği vurgulandı.
Bildirgede, “İkinci basamak emeklilik sistemine dönüşecek tamamlayıcı emeklilik sistemi (TES) gayesi hem kıdem tazminatı hem de toplumsal güvenlik sistemi için büyük bir tehlike olarak durmaktadır. İkinci basamak emeklilik sistemi, mevcut kamusal emeklilik sisteminin daha da berbatlaşması manasına gelmektedir. İkinci basamak emeklilik sistemi yerine emekli aylıkları ivedilikle iyileştirilmelidir” sözleri kullanıldı.
ATILMASI GEREK ADAMILAR SIRALANDI
Bildirgede, milyonlarca emeklinin ise taban fiyatın altında aylığa mahkum edildiğine dikkat çekilerek, emekliler için atılması gereken adımlar şöyle sıralandı:
*En düşük emekli aylığı en az taban fiyata yükseltilmelidir. Bu meblağ emeklilerin kök aylığı kabul edilmelidir. Ucube bir sistem olan tamamlama sürecinden vazgeçilmelidir. Bunun yerine en düşük aylık taban fiyata çekilmeli, öteki aylıklar da birebir oranda yükseltilmelidir.
*Emekli aylıkları ortasındaki dengesizliğin giderilmesi için intibak düzenlemesi yapılmalıdır. Emekli aylıklarının bağlanmasında 2000 öncesi, 2000-2008 ortası ve 2008 sonrası olmak üzere var olan üç farklı sistemden doğan farklar ve dengesizlikler giderilmelidir. Birebir müddetlerle çalışan ve eşit prim ödeyen emeklilerin aylıkları ortasındaki farklar eşitlik unsuruna alışılmamıştır. Aylık Bağlama Oranları eski seviyesine yükseltilmeli ve kapsamlı intibak düzenlemesi ile emekli aylıkları ortasındaki eşitsizlik giderilmelidir.
*Emeklilik yaşı konusunda adalet ve istikrar sağlanmalıdır. Emeklilikte adil bir kademeli geçiş sistemi uygulanmalıdır. Uzun yıllardır verilen çaba sonucu yapılan EYT düzenlemesi kıymetli bir mağduriyeti giderirken yeni adaletsizlikler yaratmıştır. Böylelikle Anayasa’nın eşitlik unsuru ihlal edilmiştir. 8 Eylül 1999 gününden evvel sigortalı olanlar için emeklilikte yaş şartı olmadan emeklilik imkânı tanınırken, 9 Eylül 1999 ve sonrasında sigortalı olan bayanlarda 20 ve erkeklerde 17 yıl daha geç emeklilik kelam konusu olmaktadır. Bir gün, bir ay, bir yıl farkla ortaya büyük bir dengesizlik çıkmıştır. Sigorta başlangıcı 9 Eylül 1999 ve sonrası olanlar için adil bir kademeli geçiş sistemi kabul edilmelidir.
‘İKRAMİYELER TABAN FİYAT KADAR ARTIRILMALI’
*Yılda iki defa verilen emekli bayram ikramiyeleri en az minimum fiyat kadar olmak üzere artırılmalıdır. 2018 yılından beri emeklilere yılda iki kere, Kurban ve Ramazan bayramlarında verilen emekli bayram ikramiye meblağları yine düzenlenmelidir. 2018 yılında 1.000 TL olarak belirlenen emekli bayram ikramiyeleri ortadan geçen 5 yılda taban fiyata nazaran hayli geriledi. 2018 Mart ayında emekli bayram ikramiyesi 1.603 TL olan taban fiyatın yüzde 62’si kadardı. 2023 Haziran’da ise 2.000 TL olan emekli bayram ikramiyesi 11.402 TL olan minimum fiyatın yüzde 18’ine kadar geriledi. Emekli bayram ikramiyeleri taban fiyat kadar artırılmış olsaydı bir bayram için 7.113 TL olarak uygulanacaktı. Emekli bayram ikramiyeleri harçlık olmaktan çıkarılmalı ve minimum fiyat seviyesine yükseltilmelidir.
*Emekli ile dul ve yetim aylıkları belirlenirken emekliler kelam ve karar sahibi olmalıdır. Emeklilerin sendika kurma hakkı önündeki pürüzler kaldırılmalı, emekçi emeklilerine aylıklar belirlenirken toplu kontrat hakkı tanınmalıdır. Emekli sendikalarına dönük kapatma davalarından vazgeçilmelidir. Hükümet emekli sendikalarını kapatma teşebbüslerinden vazgeçmelidir.
