Diyabet önlenebilir mi?

Çocukluk çağında görülen Tip 1 diyabetin geriye döndürülebilir bir sıhhat sorunu olmadığını belirten Prof. Dr. Osman Erk, “Ancak küçük büyük herkesi tehdit eden Tip 2 diyabet ömür üslubu değişiklikleriyle önlenebilen bir hastalıktır” dedi.

Günümüzde bulaşıcı olmayan global bir salgın hastalık olarak nitelendirilen diyabet, yetişkinlerin yanı sıra çocuklarda da yaygın görülüyor. İç Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Osman Erk, sinsice ilerleyen ve kıymetli sıhhat problemlerine yol açan bu hastalıkla ilgili değerli noktalara değindi. İşte açıklamaları.

Prof. Dr. Osman Erk

Açlık kan şekerinin olağan olması, diyabet olmadığı manasına gelmez

Tip 1 diyabet ömür uzunluğu insülin almayı gerektirir. Tip 2 diyabet ise önlenebilir ve tedavi edilebilir bir hastalıktır. Erken devirde açlık kan şekeri olağan olabilir. Açlık glikoz tayininin yanı sıra, tokluk glikoz tayinleri kıymetlidir. Açlık kan şekerinin olağan olması diyabet olmadığı manasına gelmez. Olağan açlık kan şekerinin üst limiti 100 mg/dl’dir. Açlık kan şekeri ile birlikte insülin seviyesi de ölçülmelidir. Açlık durumunda ölçülen insülinin 5 mg/dl’den az olması ülküdür. 100 mg/dl ile 126 mg/dl ortasındaki kan şekeri pahaları, kanda HbA1c tayini ile birlikte değerlendirilmelidir. HbA1c, son 3 aylık kan şekeri ortalamasını gösteren çok değerli ve bedelli bir biyokimyasal tetkiktir.

Nasıl korunabiliriz?

Tip 2 diyabet uzun bir süreç (5-15 yıl) sonrası ortaya çıkan bir hastalıktır. Bu süreç içinde hayat şekli değişiklikleri ve uygun diyet, hastalık gelişmesini katiyen önleyebilir. Glisemik indeksi ve glisemik yükü düşük, kalorisi uygun, zerzevat yüklü bir diyet hastalığın gelişimini önleyebildiği üzere, hastalığın birinci devirlerinde bu süreci geriye döndürebilir. Başta beslenme ve idman olmak üzere ömür stili değişiklikleri kan şekeri yüksekliği ile birlikte şahısta var olan yüksek tansiyon, yüksek trigliserit ve kolesterol seviyelerini ve bünyede var olan inflamasyonu (iltihaplanma) olağana döndürebilir.

Genetik geçişli midir?

Şeker hastalığının genetik bir hastalık olduğu, asla önleyemeyeceği fikri hakikat değildir. İnsanların genetik yapılarının yüzde 99’u uzun yıllar birebir kalmasına karşın şeker hastalığının salgın ve yaygın bir hastalık hale gelmesi, genetik faktörlerden çok hayat üslubu ve beslenme alışkanlıklarına bağlı olduğu gerçeğini ortaya koymaktadır. Şeker hastalığının ortaya çıkışında obezite, gerilim, bağışıklık sistemi-sindirim sistemi ile alakalı bozukluklar, çevresel toksinler ve bedendeki genel inflamasyon kıymetli rol oynar. Özetle genetik yapı tip 2 diyabet için risk faktörüdür, lakin hastalığın tüm dünya ölçeğinde çok süratle yaygınlaşması yalnızca genetik risklerle açıklanamaz. Genler, diyabet silahını doldurur ancak tetiği çeken etraf ve ömür biçimidir. Dış etraftan ve içeriden gelen tesirler genleri tetikleyerek diyabetin çıkmasına kolaylaştırır yahut zorlaştırır.

Hangi hastalıklara yol açar?

Diyabet bütün kronik hastalıkların ana nedenidir. Denetim altına alınmazsa hayati tehlike yaratabilir. İste yol açtığı rahatsızlıklar.

■ Kalp ve damar hastalıklarının eş pahasıdır.

■ Diyabet-hipertansiyon birlikteliği sık görülür. (yüzde 75)

■ Erişkinlerde en sık körlük sebebidir.

■ Hastaların yüzde 70-80’inde karaciğer yağlanması, az kısmında karaciğer sirozu vardır.

■ Alzheimer riskini 4 kat artırır.

■ Depresyon ve his durum bozukluğuna yol açar. (yüzde 50)

■ Kronik böbrek yetmezliğinin en sık nedenidir.

■ Kanser ve enfeksiyon riskini artırır.

■ Beyin hastalıklarına, el ve ayaklarda his kaybına yol açar.

■ Cinsel bağ bozukluğuna neden olur.

■ Felç riskini 3-4 kat artırır.

Sadece ilaçlarla düzelmez

Tip 2 diyabet; antidiyabetik ilaçlar ve/veya insülin ile tedavi edilirken risk faktörlerinin düzeltilmesi, hayat biçiminin değiştirilmesi, beslenmenin uygun hale getirilmesi, fizikî aktivitenin artırılması ve gerilim halinin sonlandırılması da gerekir. Bu etkenler değiştirilmeden yapılacak ilaç ve insülin tedavisi, hastada ortaya çıkacak inme ve kalp krizi üzere komplikasyonları asla önlemeyecektir. Rafine karbonhidrat; yüksek fruktozlu mısır şurubu içeren gazlı içecekler; çok doymuş yağ ve trans yağ tüketirken ilaçların fazla bir olumlu tesiri ortaya çıkmayacaktır.