Adıyaman’ın Samsat ilçesinde 2018 yılında 5.4 büyüklüğünde meydana gelen zelzeleyle ilgili Adıyaman Meslek Yüksekokulu Müdürü Doç. Dr. Senem Tekin, Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Kemal Güçlü ve Proje Koordinatörü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Ulaş İnan Sevimli’nin yer aldığı çalışmada, 6 yıl içerisinde 5’ten büyük bir sarsıntı mümkünlüğünün yüzde 90’nın üzerinde olduğu söylenmişti. Kahramanmaraş merkezli gerçekleşen iki büyük sarsıntıyla büyük kayıplar yaşanırken, bölgede yeni bir zelzele riski tartışmaları da başladı.
Türkiye’de 534 fay sınırının bulunduğunu belirten Doç. Dr. Senem Tekin, şunları söyledi:
* Ülkemiz maalesef yıkıcı sarsıntıların yaşandığı, büyük sarsıntılar üretme potansiyeli olan faal fay sınırlarının bulunduğu bir alanda bulunmakta olup 534 tane etkin fay yer almaktadır. Bunların bir birden fazla 6 ve üzerinde zelzele üretme potansiyeline sahip faylar bu bölgenin depremselliğine baktığımız vakit Adıyaman ve civarında bulunan aktif faylarda meydana gelmesi olası zelzelelerin tekrarlanma dönemlerini doldurduğu bilinmekteydi.
* Paleosismoloji çalışmalarıyla fay çizgileri üzerinde ayrıntılı araştırmalar yapılarak, her bir fay sınırına ilişkin ayrıntılı çalışmalar yapılmakta ve yapılmaya devam edilmektedir. Çalışmalar kapsamında yahut ampirik denklemler ile bizler zati hangi fay sınırı kaç büyüklüğünde zelzele üretebilir bunları biliyoruz.
* Güç sıkışmalarına baktığımız vakit bu bölgede zati çok uzun vakitten beri beklenen bir zelzele vardı. Aslında beklenen bir olay yaşandı. Doğal ki iki zelzelenin peş peşe olması dünyada rastlanabilir bir olay değil. Ancak 7.7 büyüklüğünde gerçekleşen birinci zelzelenin bilhassa çok uzun mühlet gerçekleşmiş olması peş peşe 3 tane sarsıntının gerçekleşmiş olması başlangıcından bitişine hem büyüklük hem de şiddeti rastgele bir düşüş olmaması sebebiyle çok fazla hasara, yıkıma ve can kaybına yol açtı.
* Bölgede Adıyaman inhisarına baktığın vakit 100 kilometrelik tampon bölgede birçok büyük zelzele üretme potansiyeli olan faal fay sınırı bulunmakta ama gerçekleşen zelzeleler ile büyük bir güç boşalması yaşandı. Doğu Anadolu fay zonu yeniden Erkenek, Pazarcık segmenti, Sürgü fayı, Amanos Meyyit Deniz fay zonu burada bulunan Bozova fay sınırı üzere etkin fayların, Besni fayının 6 üzerinde sarsıntı üretmesi de aslında mümkündü.
70 NOKTADA YÜZEY KIRIĞI OLUŞTU
* Bu yaşanan zelzele jeoloji mühendisleri olarak bizleri aslında şaşırtan bir sarsıntı değil. Dediğim üzere çok uzun vakitten beri tekrarlanan dönemini doldurmuş faylardı. Bu fayların tek modülde kırılması, zelzele üretmesi ve 2 tane zelzelenin peş peşe gerçekleşmesi maalesef çok büyük oranda ölümcül sonuçlara sebep oldu. Büyük oranda yüzey kırığı olarak baktığımız vakit yaklaşık 70 noktada yüzey kırığı oluşmuş durumda. Bu sarsıntılardan sonra tekrar 300 kilometrelik bölgeye baktığımız vakit yüzey kırığına çok net bir halde görünüyor “dedi.
* Büyük bir güç boşalması var. Baktığımız vakit bu boşalma bu bölgelerde yeniden sarsıntı olur yahut olmaz tartışmaları yaratıyor. Bu kadar büyük güç boşalmasının bizler jeoloji mühendisleri olarak 6, 6.5 ve daha üzerinde bir sarsıntıya artık bu bölgelerde uzun mühlet yaşanmayacağını düşünüyoruz.
* En son bu formda sarsıntı 580 yıl evvel meydana gelmiş ve tüm aletsel ve tarihi sarsıntı kayıtlarımıza baktığımız vakit bu bölgede bu formda büyük yıkımlara yol açan sarsıntılar yaklaşık 600 yıllık dönemlerde kendini tekrardan oluşturuyor.
* Çok sık şu soruyla karşılaşıyoruz: Bu bölgede artık tüm faylar aktivitesini doldurdu mu? Her fay kendi düzeneğine nazaran çalışır. Çalışmayan faylarımız aktivitesini tamamlamamış faylar var. Bölgenin, yaşanan güç boşalmasından ötürü en azından çok uzun yıllar nefes alacağını düşünüyorum lakin Sürgü fayı olsun Malatya fayı olsun tekrar Bozova faylarımız olsun yahut Güneydoğu Anadolu bindirmesi Narince segmenti üzere sekmenlerimizin kendi başına 6 ve üzeri zelzele üretme potansiyeli bulunmakta lakin bunları bugünlerde birkaç yıl içerisinde beklemiyoruz.
‘SONUÇLAR BUGÜN MAALESEF ŞAŞIRTMADI’
Son olarak Kahramanmaraş’ta meydana gelen 7.7 ve 7.6 büyüklüğündeki zelzele sonrası yapılan tahlil sonuçlarını açıklayan Tekin, şöyle konuştu:
* 8 üzerindeki durumlarda şiddet değerlendirmesine baktığımız vakit yıkımları olağan ki bekleriz. Düzgün formda gerçek yerlere yerleşmiş olsaydık, bina kat sayılarımızı düzgün belirlemiş olsaydık, binaların altındaki marketlerde kolonların kesintileri yapılmasaydı sonuçlar farklı olabilirdi.
* Bu halde hareketler yapılmamış olsaydı ‘başımıza gelmez’ değil de ‘ya başımıza gelirse ne yaparız’ diye yapılmış olsaydı bunları yaşamayacaktık. Bundan 3 ay evvel Adıyaman Üniversitesi’nde gerçekleştirdiğimiz konferansta merkez ilçede bulunan 33 binlik bina envanteri üzerinde bizler risk tahlillerini gerçekleştirmiştik. Yaptığımız risk tahlillerinde binaların yüzde 70’ine yakınının yıkılacağını 6.5 üzerinde gerçekleşecek bir sarsıntıda ya da büyük oranda ağır hasarlı çıkacağını belirledik. Yaptığımız sonuçlar bugün maalesef hiç şaşırtmadı. (DHA)
