Domates alan da satan da dertli: İnsanların cebine dokunmayacaksınız

Nur Kaplan

ANKARA – Sonbaharın gelmesiyle mutfaklarda kışın kullanılacak gıdalar için de hazırlıklar başladı. Gıda enflasyonundaki yükseliş yemeklerin olmazsa olmazı domatesin fiyatında da büyük artışa neden oldu. Geçtiğimiz yıl 2 liraya satılan konservelik domatesin fiyatı bu sene 6-7 lira çıktı. Domates üreten çiftçilerin gübre ve mazot gibi maliyetlerinin artması da fiyatları etkiledi.

Ankara’da Keçiören ve Mamak’ta bulunan semt pazarlarına giderek konserve domates ve salça yapmaya hazırlanan kadınlar ve domates satan pazarcılarla konuştuk.

‘UYGUN DOMATES ALMAK İÇİN 30 KİLOMETRE YOL GELDİM’

Genellikle Ankara’nın dar gelirli ailelerinin yaşadığı Mamak’a bağlı Akdere Pazarı’na domates almak için gelen sınıf öğretmeni Ebru Hanım, pazar yerinin evinden 30 kilometre ötede olduğunu, bu pazarı diğerlerine göre “uygun olması” nedeniyle tercih ettiğini söyledi. Geçen yıl 20 kilo domates alıyorken bu sene 10 kilo aldığını vurgulayan Ebru Hanım, aldığı ürünlerden 8 kavanoz yemeklik konserve çıkacağını, bununla da tüm kışı idare edeceğini belirterek şunları söyledi:

“Ankara’nın diğer ucunda, Etimesgut’ta oturuyorum. Orada domates 8 lira, burada ise 5 lira. Uygun fiyat olduğu için onca yol geldim. Biz sadece yediğimiz meyve sebzede sorun yaşamıyoruz ki, dokunduğumuz her şey ateş pahası. Etrafta mutlu olan bir yüz görebiliyor musunuz? Sınıfta küçücük çocukların bile ağzında oyunlar, tatiller olması gerekirken geçim sorunu konuşuluyor.”

‘BORÇ PARAYLA’ KONSERVE

Akdere Pazarı’na yeğeninden borç alarak geldiğini söyleyen Gülten Hanım ise emekli aylığıyla zar zor geçindiğini, aldığı domateslerden 20 kavanoz ürün elde edeceğini, bununla da tüm kışı geçirmeye çalışacağını söyledi. Gülten Hanım, “Geçen sene domates yapmamıştım. Ondan öncekilerle idare ettik. Domates çok önemli bir sebze. Ben menemen yapıyorum ama adı ‘menemen.’ Çorbasını da yemeğini de yapıyorum. Daha fazla yapsam daha iyi de ancak bu kadar yapabiliyoruz. Salça yapmak ise mümkün değil. Onun için çok fazla domates almak gerekir” ifadelerini kullandı.

‘40 DEFA ‘KONSERVE YAPAYIM MI’ DİYE DÜŞÜNDÜM’

Üç kişilik bir aile olduklarını ve asgari ücretle geçindiklerini söyleyen Merve Hanım da uygun domates almak için Akdere Pazarı’na gelenler arasında yer aldı. Pazardaki bütün tezgâhları dolaştığını söyleyen Merve Hanım, “Geçen sene 40 kilo almıştım. Ondan 35 kavanoz çıkmıştı. Şimdi 10 tane çıkarabilirsem yeter. Allah’tan geçen seneden aldığımız kavanozlar var. Şimdi bir kavanozun maliyeti de 10 lira oldu” dedi.

“Ama hükümetimiz çok yaşasın. Daha Gülşen şunu yaptı, bunu yaptı derdinde millet” diyen Merve Hanım satıcıya, “Kim halinden memnun siz memnun musunuz?” diye sordu. Esnaf halinden memnun olduğunu söyleyince “İyi, ölmedin yaşıyorsun” diye cevap veren Merve Hanım, “Ben bu sene ‘konserve yapayım mı, yapmayayım mı’ diye 40 defa düşündüm. Şu anda da pahalı ama kışın fiyatın ne olacağı belli değil. Üç tane çocuğum var benim. Mecburum yapmaya. Mutlu olan kim” dedi.

’50 KASA DOMATES SATIYORDUK 20 KASAYA DÜŞTÜ’

Keçiören’deki akşam pazarında 1974’ten beri pazarcılık yaptığını söyleyen İhsan Bey bu dönem yaşanan krizin benzerini daha önce görmediğini, geçen yıl günde 50 kasa domates satıyorken bu sene 20 kasaya düştüğünü anlattı. İhsan Bey şöyle devam etti:

“Yaptığımız iş değil. Gecenin 3’ünden beri ayaktayız, 4 gün çalışıyoruz. 500 liralık mazot yaktım bugün Ulus hale gittim. Bu ürünler de elimde kaldı. Yarın mecburen Batıkent’e gideceğim, yoksa kötü olur domatesler. Elimdekiler bitseydi gitmeyecektim. Satamadık. Eskiden ürünleri atıyorduk, şimdi atma yok. Ezilince eve götürüyoruz, hanım salça yapıyor. Her şeye devamlı zam geliyor. Geçinemiyoruz. Devrilesi oldular artık…” dedi.

‘İNSANLARIN CEBİNE DOKUNMAYACAKSINIZ’

Aynı pazarda domates satan Fırat Bey ise geçen seneye göre fiyatlarda ciddi oranda değişiklik yapmak zorunda kaldıklarını, bu sene pazarlık yapan insan sayısının çok arttığını, pazarın kapanma saatleri yaklaştığında çürük domatesleri toplayan kadınları gördükçe çok üzüldüğünü söyledi. “Pazarda bugün yapılacak bir yemeğin fiyatı bile hesaplanamaz boyutta. İnsanların cebine dokunmayacaksınız” diyen Fırat Bey, şöyle devam etti:

“Bu dönemlerde 20 kilo alınan domates 5 kiloya kadar düştü. İnsanlar evine üç ekmek götürürken bir ekmeğe düşürdüler. Biber benim tezgâhımda 15 lira. Bana ‘5 liralık ver, yiyemiyoruz’ diyor. Gururuna yediremiyor aslında.”

BOŞ CÜZDANLA PAZAR ALIŞVERİŞİ

Fırat Bey sözlerini sürdürürken bir kadın biber almak için tezgâha uğradı. Poşetine 5 liralık biber koymasını isteyen kadına “Aldığınız yeterli geliyor mu” diye sorduğumuzda kadın cüzdanını göstermekle yetindi. Bu esnada Fırat Bey, ‘Başka bir şey lazım mı?’ diye sordu, kadın cevap vermedi. Kadının tezgahtan uzaklaşmasının ardından Fırat Bey, bu anlara dair, ‘Başka bir şey lazım mı’ diye bilerek sordum. Cevabı ‘hayırdı’ ama birkaç dakika sonra sadece patlıcanın fiyatını öğrenip gitti. Alamadı, çünkü cüzdanı boş. Akşam geldi çünkü uygun diye düşünüyor” ifadelerini kullandı.