Türkiye Toplumsal Ekonomik Siyasal Araştırmalar Vakfı (TÜSES), Orjin Maslak İş Merkezi’nde Erdal İnönü’yü anma konferansı düzenledi.
Eski Başbakan Yardımcısı ve eski SHP Genel Lideri Prof. Dr. Erdal İnönü’nün vefatının 16’ıncı yılında düzenlenen anma konferansının başlığı “Türkiye’nin toplumsal, ekonomik siyasal fay hatları” oldu. TÜSES Vakfı Lideri Celal Korkut Yıldırım, İnönü ailesi ismine Hayri İnönü açılış konuşmalarını yaptı.
“TÜRKİYE’DE YALNIZCA İKTİDAR DEĞİL MUHALEFETSİZLİK SORUNU DA VAR”
Yıldırım, cumhurbaşkanlığı seçimi sonrasında moral bozukluğu yaşadıklarını ve öfkeli bir ruh haline büründüklerini belirterek CHP’nin 4-5 Kasım’da gerçekleştirilen kurultayda yaşanan değişimle tekrar heyecanlandıklarını söyledi.
Yıldırım, şöyle konuştu:
-Umarım bu değerlendirmemde yanılmam. Olmaz dediklerimiz bu ülkede oldu. Seçimlerde yenilemez dediklerimiz yenildiler.
-Artık bırakması gerekiyor dediklerimiz bırakmadılar. Türkiye’de yalnızca bir iktidar sorunu değil muhalefetsizlik sorunu da var.
-Toplum siyasetçilere güvenmiyor. Otoriter idareye ve rantçı siyasete karşı olanlar, sivil toplum kuruluşlarında veya mahallî idarelerde başa geldiklerinde emsal uygulamalara başvuruyorlar.
-Temel sorun; farklı ideolojilere sahip olduklarını söyleyenlerin tıpkı zihniyete sahip olmaları. Siyaseti toplumsal statü ve rant için yapmak temel sorun. Sol fikrin paradigmalarının değişmesinin vakti geldi de geçiyor.
İnönü ailesi ismine konuşan Hayri İnönü ise Erdal İnönü’nün bilim insanı kimliğini anlattı.
“SİYASİ TELAFFUZLARI TOPLUMUN FAY SINIRLARI ÜZERİNE İNŞA EDERSEK…”
Moderatörlüğünü gazeteci Meliha Okur’un yaptığı “Ekonomi, büyüme ve toplumsal politikalar” başlıklı birinci oturumda konuşan TÜSİAD Lideri Orhan Turan, şu tabirleri kullandı:
-Günümüzde artık refahın en kıymetli belirleyicisi maddi olmayan kaynaklardır. Bu unsur olmayan kaynaklar, insani gelişme ve aktifleşme, bilim ve teknoloji, kapsayıcı ve emniyetli kurum ve kurallar olarak sıralanıyor.
-OECD ülkelerinin düzeyinde kişi başı ulusal gelir akışına ulaşmak ve sürdürülebilir kalkınmayı başarmak için bu üç ögede eş vakitli gelişme kaydetmemiz kural. Tabiat bize fay sınırlarına, dere yataklarına inşaatı yapmamayı çok acı yollarla gösterdi.
-Aynı formda siyasi telaffuzları ve ideolojileri de toplumun fay sınırları üzerine inşa edersek buradan toplum olarak çıkarlı çıkmamız mümkün görünmüyor. Bugün her zamankinden daha çok toplum olarak birbirimizi dinlemeye ve temel kıymetlerde ve gayelerde uzlaşmaya gereksinimimiz var.
-Siyasetin çekişmeli ve kutuplaştırıcı atmosferi içerisinde tüm siyasi görüş ayrılıklarına karşın sayın İnönü’nün her vakit koruduğu nezaketi ve güler yüzü anmamak mümkün değil.
-Sağ duyuyu, uzlaşmayı, yapan üslubu temel alarak sıkıntılarımızı konuşabiliriz. Hangi inançtan, etnik kimlikten, cinsiyetten, toplumsal kümeden olursak olalım cumhuriyetimizin ikinci yüzyılı için Türkiye ailemizi konuşarak, birbirimizi dinleyerek, anlayarak her kısmın umut ve hayallerini içeren ortak bir gelecek noktasında birleşmeliyiz.
YARGIDAKİ TANSİYONA DİKKAT ÇEKTİ
Turan, Türkiye’nin sağduyu arayışında olması gereken bir periyotta kutuplaşma ikliminin hakim olmasını eleştirerek “Toplumsal kümeler ortasındaki tansiyonları giderme muhtaçlığı sürerken yargı üzere çok temel bir alanda kurumla ortası yükselen bir tansiyona şahit olduk. Yapılan tartışmalarda ülkemizin yargı bağımsızlığından, çağdaş insan hakları hukukundan ve Avrupa İnsan Hakları Mukavelesi standartlarından telafisi güç biçimde uzaklaşması riskini gözden kaçırmamalıyız. Hukuk devletinin ve yargı bağımsızlığının sağlam formda yerleşmesini temenni ediyoruz” dedi.
Turan, Gazze’de yaşanan insanlık dramına da reaksiyon göstererek memleketler arası aktörlere sorumluluk üstlenmesi için davet yaptı.
“GELİR DAĞILIMI 10 YIL ÖNCESİNE NAZARAN DAHA DA BOZULDU”
Turan, Türkiye’de iktisat siyasetlerinde son 10 yılda bariz değişimler yaşandığını lisana getirerek şunları söyledi:
-Enflasyon dinamiklerinin bariz formda bozulması ile sonuçlanan bu süreçte ihracat ve yatırım bacağının değerli bir ivme kaybına neden oldu. Büyüme sayılarında bilhassa 2020 yılından bu yana çok tüketimin temel öge olduğunu görüyoruz.
-İhracatın yetersizliği, ithalatın çok artışı ve zayıf yatırımlar büyümenin istikrarlı biçimde gerçekleşmesine mahzur oluyor. Bu durumun Türkiye’nin muhtaçlıkları doğrultusunda ihracat ve yatırımı destekleyen bir istikamete dönmesi gerekiyor. Bunu elde edebilmek için ise finansman şartlarında öngörülebilirliği sağlamamız ve en değerlisi de enflasyonu denetim altına almamız koşul.
-Enflasyonla uğraş uzun soluklu ve sabır gerektiren bir süreç. Ekonomik istikrar ve öngörülebilirlik için atılan hakikat adımların karanlıkla devam ettirilmesi büyük değer taşıyor. Biliyoruz ki enflasyonu düşürmeden ne sağlıklı bir büyüme patikasına oturuyoruz, ne de bir refaha erişiyoruz.
-Enflasyonist ortamda yalnızca fiyatlı çalışan kesim değil küçük esnafın, çiftçinin ve emeklinin ekonomik gücü de düşüyor. Gelir dağılımı 10 yıl öncesine kıyasla daha da bozulmuş durumda.
-Bölgesel kalkınma bakımından eşitsizlikleri de bu durumdan farklı düşünemeyiz. Toplumsal fay sınırlarını derinleştirmeden ve yeni toplumsal tansiyon alanları yaratmadan daha gelişmiş ve adil bir toplumu için sağlam temelleri atmaya odaklanmalıyız.
“ALMAN LİSESİ’NDEN MEZUN OLAN YALNIZCA İKİ KİŞİ TÜRKİYE’DE KALMIŞ”
Türkiye’nin değerli bir avantajı olan genç nüfusun beyin göçü ile yurtdışına gittiğine dikkat çeken Turan “Beyin göçü kapsamında yetişmiş ve nitelikli iş gücümüzü memleketler arası rekabette olduğumuz gelişmiş ülkelere kaybediyoruz. Üniversite sıralama sıralarındaki gençlerimiz daha şimdiden mezun olduğunda yurt dışına yerleşme ve orada çalışma hayalleri kuruyor. Geçen yıl Alman Lisesi’nden mezun olanlardan yalnızca iki kişi Türkiye’de kalmış. Gençlerin hayallerini hayata geçirecek iklimi yaratmak hepimizin görevi” diye konuştu.
“NURETTİN NEBATİ OLMASAYDI O SEÇİM KAZANILABİLİR MİYDİ?”
Altınbaş Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, AKP’nin 20 yıllık iktidarını şöyle kıymetlendirdi:
-Bu periyot kesintisiz bir süreç ve ekonomik manada da rejimin gereksinimlerine nazaran kulvar değişiklikleri yaşandığını düşünüyorum.
-Bunun en besbelli örneğini 14-28 Mayıs cumhurbaşkanlığı seçimlerine kadar uygulanan iktisat siyaseti ve ondan sonra takım değişimi ve iktisat siyasetlerindeki değişiklikle açıklamak istiyorum. Artık bugün şöyle bir hava var. Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, Merkez Bankası Lideri Hafize Gaye Erkan çok parlak CV’si olan bireyler.
-Attıkları adımlar alkışlanan, doğru yolda oldukları söylenip arkaları sıvazlanan bir takım. Ancak şöyle düşünmek gerekiyor.
-Eğer 28 Mayıs’a kadar bakan Nurettin Nebati ve Merkez Bankası Lideri Şahap Kavcıoğlu olmasa idi o seçim kazanılabilir miydi?
-Çünkü iktisadi olarak o seçime gelinen süreçte bilhassa son aylarda üç temel ayağı vardı. Bir tanesi döviz kurunu olabildiğince sabit tutmak.
–Özellikle doların 20 liranın üstüne çıkmamasını sağlamak. Döviz kuru Türkiye’de iki kıymetli rol oynuyor. Bir tanesi genel istikrarın sembolü.
-Yani beşerler döviz büfesinin önünden geçerken o gün fazla değişmediğini gördükleri vakit iktisadın yolunda gittiği, fazla bir sorun olmadığı sonucuna varabiliyorlar. İkincisi, döviz kuru yoluyla enflasyon ithal ediliyor. Enflasyonu tutabiliyorsunuz. Öbür nokta, hepimiz biliyoruz seçimden sonra ÖTV, KDV artırımları yağdı.
-Ama o vakte kadar zapt edildi. Bu da en azından enflasyonun daha fazla sıçramasını, insanların satın alma gücünün daha da gerilemesini engelledi.
-Üçüncü boyut da, insanların gelirlerinin düşmesini engellemek için beşerler düşük faizlerle kredi kartlarıyla, gereksinim kredileriyle, tüketici kredileriyle, araba, konut kredileriyle desteklendi.
-Sonucun tek nedeninin bu olduğunu söylemiyorum. Bir dolu faktörden kelam edilebilir ancak yüzde 48’e yüzde 52 birbirine çok yaklaşık bir durum olduğuna nazaran ekonomik sıkıntıları insanların gereğince algılanmasını engelleyen bir süreç yaşandı.
-Değişik periyotlarda AKP rejiminin gereksinimlerine nazaran cumhurbaşkanının isteklerine nazaran takımlar değişebiliyor.”
“YARGININ BAĞIMSIZ OLMADIĞI YERDE İTİMAT OLMAZ”
Boğaziçi Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Şevket Pamuk, Türkiye’deki ekonomik meseleleri için hazırladığı “kısa temenniler listesini” şöyle özetledi:
-Ekonomi değil ekonomiyi çevreleyen siyasal, toplumsal, yasal mevzular öne çıkıyor. İktisadın daha verimli çalışılabilmesi için en kıymetli bahis hukuk devleti ve bağımsız medya. Hukukun, bağımsız yargının olmadığı yerde inanç de olmaz. Özel bölüm yatırımlarında inşaat dışındaki alanda son 15 yılda düşüş yaşanıyor.
-Bence hukuka güvensizlikle ilgili. İkinci temel sorun eğitim. 15-20 yılda çabucak her sene yeni bir eğitim ıslahatı yaşadık. Yaz- boz tahtasına döndü. Eğitim sistemi memleketler arası standartlardan uzaklaştı.
-Ülkemizdeki daha güzel eğitim görmüş gençlerini kaybediyoruz. Daha evvel yurtdışına gitmiş, dönmesini beklediklerimiz de geri dönmüyor. Üçüncü sırada da devlet müdahaleciliğini görüyorum.
-Bugün devlet müdahaleciliğinin niteliğinin değişmesi gerekiyor. Değişen dünyada, değişen şartlarda daha verimli ekonomi için verimli çalışan devlete gereksinim var. Türkiye son 100 yıllık tarihinde kimi devirlerinde başarılı devlet müdahaleciliği gördü. Birtakım devirlerde başarılı olmadı. Son 15 yıldaki devlet müdahaleciliği üzere verimsiz bir uygulamayı da yaşamamıştık.”
