Faiz siyasetleri emekçi alacaklarını vurdu

Resmi enflasyonun bile yüzde 83’ü aştığı bu periyotta personel alacaklarında geçerli olan yüzde 9-20 aralığındaki faiz oranları, iş mahkemelerindeki mağduriyeti büyüttü. Personeller yıllarca çalışıp hak ettikleri alacaklar için dava açıp kazansa bile yeniden patron kârlı çıkıyor.

Yüksek enflasyonun olduğu son devirde, uzun yıllar süren emekçi alacak davaları daha da yakıcı bir sıkıntıya dönüştü.

Kıdem ve ihbar tazminatı, yıllık müsaade fiyatı, fazla mesai fiyatı, ulusal bayram ve genel tatil fiyatı üzere çalışanın alacakları için açtıkları davalar hem yıllarca sürüyor hem de yıllar sonra aldıkları bu fiyatlar enflasyon karşısında pula dönüyor.

Çünkü resmi enflasyonun bile yüzde 83’ü aştığı bir devirde, kıdem tazminatı üzere birtakım personel alacaklarına işleyen mevduat faizi azamî yüzde 23-25 aralığında. Lakin, kimi durumlarda bu faiz bile işlemiyor; işlemesi için emekçinin patronu temerrüde düşürmüş olması üzere koşullar isteniyor.

Çoğu durumda ise, emekçi davayı kazansa da alacağının yarısını bile alamadığı mağduriyetler yaşıyor.

Arabulucu kademesinde, emekçiye, alacağının yarısı teklif ediliyor. Yıllar süren davalarda parasının pul olacağını bilen birçok emekçi de bu teklifi kabul ediyor.

30 bin TL alacağı varken 4 bin 500 TL’ye imza atan da var; 114 bin TL alacağı varken, 22 bin TL’ye imza atan da…

‘HİÇBİR GARANTİSİ YOK’

Son periyotta daha da artan bu davalar ve mağduriyetlerle ilgili DİSK Genel Lideri Dilek Çerkezoğlu ve Çalışma İktisadı Tabibi Avukat Murat Özveri ile konuştuk.

Av. Özveri, 36 yıllık avukatlık hayatının 34 yılında, ‘işçi alacaklarının hiçbir teminatının olmadığını’ anlatarak geçirdiğini söylüyor.

“İşçi alacaklarının garantisi az demiyorum, hiçbir garantisi yok” diyen Özveri, bir patron iflas, konkordato üzere takip yollarından birine maruz kalırsa ve alacakları takibe geçerse, çalışanın yaşayacaklarını şöyle özetledi:

“Büyük bir olasılıkla bir finans kurumuna ipoteğe verilmiş menkul ve gayrimenkullerin tamamı ipotek altında oluyor. İpotekli alacaklar ayrılıyor, emekçi dokunamıyor.

Finansal kiralama yasasının yani Leasing Kanunu’na tabi olan, patronun leasing yoluyla elde etmiş olduğu menkul ve gayrimenkul alacakları da icra memuru ayırıyor ve 5 yıl boyunca kimse dokunamıyor.

Bu ve buna benzeri imtiyazlı alacak dediğimiz, vergi alacağı, SSK alacağı üzere 14 kalem imtiyazlı alacak da patrondan alınıyor, kalırsa emekçiye sıra geliyor.”

İŞÇİ DAVA AÇIP KAZANSA BİLE PATRON KÂRLI ÇIKIYOR

Av. Özveri, bir işyerinde 10 yıl çalışan ve alacakları biriken bir emekçinin, alacak davası açıp kazansa bile en uygun ihtimalle alacaklarında yüzde 50 kesinti yaşandığını şöyle anlattı:

“Bir işyerinde 10 yıl çalıştığınızı düşünün. Hafta tatili, genel tatil, fazla çalışma ve fiyat alacaklarınız var. Patron 10 yıldan beri fazla çalışmalarınızı ödemiyor.

Siz dava açtığınızda, patron vakit aşımı itirazında bulunuyor. Bu itiraz nedeniyle dava tarihinden geriye gerçek gidiliyor ve 5 yılı patronun cebinde kalıyor.

Kalan 5 yılın hesabı yapılırken de o periyot aldığınız fiyat üzerinden hesap yapılıyor. Enflasyonu düşünün, eridi pula döndü.

Faiz de dava tarihinden işlemeye başlıyor. Öncesine bir kuruş faiz işlemiyor.

Yani bir patron, emekçiye çalışırken ödemesi gereken 100 lirayı hiç ödemediğinde, emekçi dava açıp kazansa bile patron yüzde 50 daha kârlı.”

FAZLA ÇALIŞTIĞINI ŞAHİTLE İSPATLAMAK ZORUNDA BIRAKILIP, YENİDEN FİYATI KESİLİYOR

Mağduriyetin bununla da bitmediğini anlatan Av. Özveri, birinci etapta yüzde 50’si eriyen personel alacaklarının, kalan yüzde 50’sinin değerli bir kısmının da nasıl eridiğini şöyle anlattı:

“Yasaya nazaran patron, sizin fazla çalışmalarınızı, işin başlangıç ve bitiş saatlerini gösterip puantaj kayıtları tutmak zorunda. Bu puantaj kayıtlarına nazaran fiyat hesap pusulası, fiyat bordrosu düzenlemesi gerekiyor. Bu evrakta sizin fazla çalışma saatlerinizi ve tüm kesintilerinizi göstermesi lazım.

Ancak bu belgeyi düzenlemiyor. Siz de fazla çalıştığınızı şahitlerle ispat etmek zorunda kalıyorsunuz.

Yargıtay da diyor ki, ‘tanıkla ispat edilmiştir.’ Bu sefer de alacaklarınız, hiçbir yasal desteği olmayan, en az yüzde 30’luk bir indirime tabi tutuluyor. Buna ‘hakkaniyet indirimi’ deniliyor. Yüzde 30’u da bu türlü gitti mi… Kaldı yüzde 20!

Bir de üzerine, patronun utanmadan ‘iş mahkemelerinde daima emekçi lehine kara veriliyor’ diye ağladığını görüyorsunuz. Bu türlü bir patron tipimiz var bizim.”

114 BİN TL ALACAĞINDAN 22 BİN TL ALABİLEN VAR

Öte yandan, personel alacak davalarında mağduriyet yaratan bir öbür şey de arabulucu kademesi.

İşveren, arabulucu etabında, personelin alacağının yarısını teklif edebiliyor.

İşçi ise, esasen yıllarca sürecek davalarda parasının pul olacağını bildiği için, ekseriyetle bu teklifi kabul ediyor.

Av. Özveri, şahit olduğu kimi davalarda, 30 bin TL alacağı varken 4 bin 500 TL’ye imza atan emekçi de gördüğünü; 114 bin TL alacağı varken, 22 bin TL’ye imza ceddin da olduğunu söylüyor.

DAVANIN SONUÇLANMASI 6 YILI AŞABİLİYOR

DİSK Lideri İstek Çerkezoğlu ise, iş mahkemelerinde personellik alacakları için açılan davaların mahallî mahkemelerde ortalama görülme müddetinin 650 gün civarında olduğunu, bu durumun 5-6 yılı aşabildiğini anlattı.

Bu mahkemelerde verilen kararlara itiraz edilmesi üzerine, bu mühletin 3 yıla yaklaştığını aktaran Çerkezoğlu, “Alacak fiyatının 107 bin 90 TL olması halinde ise tarafların Yargıtay’da temyiz hakları bulunuyor. Özetle, bir personellik davasının sonuçlanması 5-6 yılı bulabiliyor” dedi ve lokal mahkeme kararının üst mahkemeler tarafından bozulması ve yine yargılama yapılması halinde bu mühletin daha da uzadığını vurguladı.

‘GECİKME FAİZ ORANI ENFLASYONA ENDEKSLENMELİ’

Kıdem tazminatı ve fiyat alacakları bakımından alacaklara uygulanan faizde, en yüksek banka mevduat faizi oranının yüzde 23-25 aralığında seyrettiğini aktaran Çerkezoğlu, öteki birtakım alacaklara işleyen faizin ise yüzde 9’a kadar düştüğü bilgisini verdi.

“İş kazasından kaynaklanan maddi ve manevi tazminat, ihbar tazminatı, yıllık müsaade fiyatı, işe başlatmama tazminatı, sendikal tazminat, ayrımcılık tazminatı vb. alacaklara uygulanan yıllık yasal faiz oranı ise yüzde 9” diyen Çerkezoğlu, şu talepte bulundu:

“Enflasyonun yüzde 100’ü aştığı günümüzde, üstte sunduğumuz tablo karşısında dava açan personellerin alacaklarının enflasyon karşısında eriyeceği, çalışanların mağdur olacağı açık bir gerçek.

Bu nedenle, iş mahkemelerindeki gecikme faiz oranları enflasyona enkslenmeli, personellerin kayıpları önlenmeli.”

NE YAPILMALI?

Özveri, neler yapılması gerektiğiyle ilgili ise şu tekliflerde bulundu:

* “İcra iflas kanununa, ‘işçi alacakları tüm imtiyazlı alacaklardan ve devlet alacaklarından önceliklidir, birinci sıradadır” unsuru eklenmeli.
* ‘İşyeri rastgele bir icra takibiyle karşı karşıya kaldığında, emekçinin alacaklarını karşılayacak menkul, gayrimenkul mallara  kimse dokunamaz’ denilmeli.

* Öteki bir yol da şu olabilir: Ticaret Kanunu’nda ‘gemi alacağı’ diye bir tanım var. Bu o denli bir alacak ki, bir alacak gemi alacağıysa, gemi yerin tabanına batıp denizin tabanında yok olmadığı sürece, devredilse, Ali de alsa Veli de alsa, gemi kimdeyse borçlu da o oluyor.

* ‘Gemi alacağı’ yazan o düzenlemenin yerine ‘işçi alacağı’ yazılırsa sorun çözülür. Bu, ferdî iş hukuku alanı.

* Toplu iş hukukunda ise sendikalaşmanın, toplu mukavele ve grev haklarının önündeki mahzurlar kaldırılmalı.”