Fay hattı nedir, ne demek? Fay hattı kırılması sonuçları ile Antakya fayı fayı kırıldı mı, nereden geçer?

Fay hattı nedir, ne demek soruları Hatay depremi sonrası gündemdeki yerini aldı. Merkez üssü yanı sıra Mersin, Adana, Antalya, Gaziantep, Kahramanmaraş gibi illerde de hissedilen deprem sonrası fay hattı kırılması nasıl olur, sonuçları neler sorularına yanıt aranıyor. Peki, Antakya fay hattı kırıldı mı, koptu mu? İşte, detaylar…

Kahramanmaraş merkezli depremlerin yaraları sarılmaya çalışılırken Hatay’ın Defne ve Samandağ ilçelerinde 6.4 ve 5.8 büyüklüğünde iki deprem meydana geldi. Öte yandan uzman isimler tarafından Maraş depreminden kaynaklı enerji transferinin Hatay’daki depremlere neden olduğu belirtildi.

Deprem uzmanları Prof. Dr. Hasan Sözbilir ve Prof. Dr. Naci Görür dikkat çeken açıklamalarda bulundu. Adana havzası için ise çok kritik bir uyarı geldi.

Dokuz Eylül Üniversitesi (DEÜ) Deprem Araştırma ve Uygulama Merkezi Müdürü Prof. Dr. Hasan Sözbilir, Kahramanmaraş’ta 6 Şubat’ta meydana gelen ilk depremden sonra oluşan gerilim birikmesiyle Antakya fayının kırıldığını söyledi.

Sözbilir, ilk bilgilerin Hatay’daki depremlerin sismik kaynağının Antakya fayı olduğunu gösterdiğini söyledi.

Yer bilimci Prof. Dr. Naci Görür de Kahramanmaraş depremiyle bir enerji transferi gerçekleştiğinin altını çizdi. Görür, Adana havzası için uyarıda bulundu.

Görür şunları söyledi: Genelde bir yerde deprem olduğu zaman açığa çıkan enerjinin bir kısmı da o fayın güneyine ve kuzeyine iki uca doğru transfer edilir. Maraş depremlerinin ardından bilimsel olarak Adana havzasına dikkat etmek lazım. Buradaki faylar kırılıp depreme neden olabilir demiştik.

Fay Hattı Nereden Geçiyor?

Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü (MTA), ile Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) tarafından geliştirilen Türkiye fay hattı haritası, vatandaşların hizmetine sunuldu. İşte, MTA ve AFAD tarafından interaktif sistem üzerine yerleştirilen 2019 Türkiye fay hattı haritası.

Fay Hattı Kırılması Nedir?

Kırıklar genellikle tektonik etkinliğin görüldüğü bölgelerde, bu hareketlerin sonucunda oluşur. Özelliklerini ve boyutlarını ise, etkisi altında kaldığı tektonik hareketlere bağlı olarak kazanırlar. Bazı bölgelerde kırık görülmemesinin nedeni bu bölgelerin herhangi bir tektonik hareketin etkisi altında bulunmamasıdır.

Kırıklar yatay, düşey ya da belirli bir açıyla eğimli olabilir. Belirli bir kırık düzleminin eğim açısı genel olarak kırık hattı boyunca hemen hemen aynıdır, ama bunun büyük değişimler gösterdiği durumlar da olabilir. Kırılma sırasında birbirine sürtünerek kayan bloklardan, kırık düzleminin üstünde kalanına tavan bloku, kırılma düzleminin altında kalanına ise taban bloku denir.

Bloklar kırık düzlemi doğrultusunda yer değiştirirken birbirlerine şiddetle sürtünerek, sürtünme düzlemindeki duvarlarının cilalanmasına neden olurlar. Sürtünme sırasında üzerinde hareket doğrultusunda çizgiler oluşan cilalı yüzeye kırık aynası denir. Kimi zaman da sürtünmenin etkisiyle bloğun duvarlarından ince taneli malzemeler dökülür, bu döküntüler kırık kili olarak adlandırılır. İnce taneli döküntülerin kırık çatlaklarına dolması ve yeraltı sularının bıraktığı çökellerle çimentolanması sonucunda oluşan ya da doğrudan bloktan kopan daha iri taneli döküntülere ise kırık breşi denir. Kimi zaman kırık düzlemine komşu katmanlar, sürtünme etkisiyle kaymaya direnerek kıvrımlanır ya da bükülür. Kalın bir toprak katmanıyla örtülü bölgelerde, alttaki kırığın yüzeyde hiçbir belirtisi görülmez.

Kırığı oluşturan hareket, kesintisiz bir sürüklenme ya da birkaç saniye süresince birkaç metrelik ani sıçramalar biçiminde olabilir. Sıçramalı harekete yol açan neden, kırık düzlemi boyunca sürtünme kuvvetlerinin üstesinden gelecek düzeyde gerilimlerin oluşabilmesi için belirli bir zaman aralığına olan gereksinimdir. Hepsi olmasa da depremlerin çoğu, kırık boyunca oluşan bu tür ani hareketlerdir. Kırıklar eğim açılarıyla, görünür ve bağıl hareket biçimlerine göre sınıflandırılır.

Fay Türleri Nelerdir?

Doğrultu Atımlı Fay

Bu tür fay düzlemleri, yeryüzünde 90 dereceye yakın dik bir konumda olan ve yerin içine doğru hafifçe eğimlenen yalnızca yatay atımın oluşturduğu yanal atımlı faylardır. Bu faylar, atımlarına göre sağ ya da sol yönlü olabilirler. Kuzey Anadolu Fayı, sağ; Doğu Anadolu Fayı ise sol yönlü doğrultu atımlı faylardırr.

Normal Atımlı Fay

Bu tür faylarda fay düzleminin bir tarafındaki blok yükselirken diğer tarafındaki düşerek uzaklaşır. Burada hareket yine göreceli olarak gelişmektedir. Bir başka değişle, bir blok yükselirken diğeri yerinde durabilir ya da bir taraf yerinde dururken diğer taraf düşebilir. Örneğin; 1970 Gediz ve 1995 Dinar depremi ile ilgili faylar bu türden normal atımlı faylardır.

Ters Atımlı Fay

Bu tür faylar da düşey atımlı faylar olup, yalnızca fay düzlemi boyunca hareket eğim yönüne göre ters yönde olmakta ve bloklar birbirine göre yaklaşmaktadır. Örneğin; 1975 Lice depremi ile ilgili faylar ters atımlı faylardır.

Verev (Oblik) Atımlı Fay

Fay düzlemi boyunca ortaya çıkan hareketin hem düşey hem de yatay yönde olduğu faylardır.