KANAL 800 YILLIK
Doç. Dr. Erdal, 800 yıllık olan kanalın en büyük özelliğinin suyun “kapiler kuvvet” denilen formülle ince borularla üst taşınması olduğunu söyledi. Hasankeyf’in Artukluların başşehri olarak kurulan bir kent olduğunu belirten Doç. Dr. Erdal, “Hasankeyf, Dicle Irmağı üzere tatlı suyun kenarında olmasına karşın etraftan su getirilmesi bir sorun oluşturmaktaydı. Bilhassa yağışlı havalarda Dicle Irmağı’nın bulanık ve çamurlu akmasından ötürü etraftan tatlı su gereksinimi karşılanıyordu. Bunun için Artuklular devrinde kente 6 kilometre aralıktaki dağlık alandan tatlı su alınarak yer yer topoğrafik yapıya uygun bir biçimde dehliz biçiminde tüneller yahut açık alanda kayanın oyulması ile elde edilmiş kanal yahut kagir örme duvar kanallar yapılarak kaleye su getirilmiştir.” dedi.
EYYUBİLER DEĞİL ARTUKLULAR PERİYODUNDA YAPILMIŞ
Erdal, “Bu kanalın özelliği ise suyu, kaynağından kaleye ulaştırma noktasında suyun debisi, arazinin topoğrafik yapısı ve eğimi kullanılmış. Bunun haricinde ise alçak düzeyden yüksek düzeye suyun çıkarılması noktasında bize bilgiyi 1280 yılında bölgeye gelen İbn-i Şeddad vermektedir. Şeddad, kalenin doğusundan bir alandan alınan suyun kale meydanına kadar nakledildiğinden bahsetmektedir. Bu ise bilhassa Şap vadisi üzere bir vadi üzerinden muhtemelen bir köprü yahut buna emsal bir sistem kurularak su alçak düzeyden yüksek düzeye çıkarılmıştır ki bunun için muhtemelen ‘kapiler su kuvveti’ dediğimiz ince borulardan faydalanılarak devrin künk borularıyla kaleye su çıkarmış olmalarıdır. Bu bağlamda 1330’lu yıllarda Eyyubiler devrinde Hasankeyf’te yapılan su kanalı, bunun aslında Artuklular periyodunda yapıldığını göstermesi açısından değerlidir.” diye konuştu.
“YÖRE HALKI TARAFINDAN BİLİNEN BİR KANAL”
Doç. Dr. Erdal, “Kazıda vazifeli olan arkadaşlarla, öğrencilerle bir arada toprakta yüzey araştırması üslubunda çeşitli etkinlikler gerçekleştirdik. Bu aktiflik çerçevesinde kanalı tespit ettik. Bu kanal aslında yöre halkı tarafından bilinen bir kanal lakin kanalın yapılan arşiv çalışmalarında, türlü kazılardan aslında bu kanalın Artuklular devrine ilişkin olduğu anlaşılıyor. Birinci kez Artuklular periyodunda yapılan bu kanal sistemi daha sonra Eyyubiler periyodunda farklı yerlerden getirilen kanallarla Hasankeyf’in su muhtaçlığı karşılanmıştır.” tabirlerini kullandı.
