Hükümetler yapay zeka risklerine karşı yeni düzenleme peşinde

NEW YORK/BERLIN (AA) – Yapay zekanın güvenlik, verimlilik, ekonomik ve sosyal hedeflerin gerçekleştirilmesi için sunduğu potansiyel, bugün dijital ekonominin en önemli unsurlarından biri haline gelirken, yapay zekanın yarar ve zararları konusunda tartışmalar da yoğunlaşıyor.

Yapay zeka, tüm ekonomiye ve insanlığa olumlu etkilerinin yanında, kontrolsüz uygulamaların sonucu ortaya çıkması muhtemel risklere karşı ciddi endişelere yol açarken, son aylarda inandırıcı insan benzeri yazılar ve fotoğraflar gibi içerikler üretebilen üretken yapay zekanın hızlı gelişimi, bazı etik uzmanları tarafından endişeyle karşılanıyor.

ChatGPT’nin geliştiricisi OpenAI’nin Kurucu Üst Yöneticisi Sam Altman, 16 Mayıs’ta üretken yapay zekayı içeren “varoluşsal risk” olasılığını ABD Senatosu’na sunarken San Francisco merkezli Yapay Zeka Güvenliği Merkezi (CAIS), 30 Mayıs’ta yapay zekanın insanlık için oluşturduğu tehlikelere yönelik uyarıda bulundu. CAIS, yapay zeka kaynaklı yok olma riskini azaltmanın küresel öncelik olması gerektiğini bildirdi.

Son derece yetenekli yeni nesil yapay zeka sohbet robotlarının yükselişiyle yapay zeka sistemlerinin insanları zekasıyla alt ettiği ve çılgınca çalıştığına dair endişeler öne çıkarken, yapay zeka ile ilgili çipler üreten Nvidia’nın piyasa değerinin 1 trilyon dolara ulaşması dikkati çekmişti.

Öğrencilerden bankalara kadar hemen herkes bu hızlı büyüyen teknolojiden yararlanmanın yollarını ararken gizlilik, telif hakkı ihlali, mevcut işletmelerin aksaması, ayrımcılık ve diğer konulara yanıt olarak düzenleme çağrıları da artıyor.

Uzmanlardan “sorumlu ve etik” yapay zeka geliştirme vurgusu

Yapay zekanın gelecekte kontrol altında tutulup tutulamayacağı ve insanlar adına karar veren yapay zeka teknolojilerinin etik değerler dışında doğrudan tehdit olup olmayacağı tartışmaları sürerken bu teknoloji, sohbet robotları, otonom araçlar ve sesli komutla çalışan dijital asistanlar aracılığıyla her geçen gün daha da yaygınlaşıyor.

Microsoft destekli OpenAI’nin ChatGPT’si, Google’ın ana kuruluşu Alphabet’in “Bard” ismini verdiği yeni teknolojisi ve son olarak Elon Musk’ın başlatacağını duyurduğu “TruthGPT” platformu, üretken yapay zeka yarışında rekabetin boyutunu gözler önüne seriyor.

Yapay zekada ilerlemeler hızlanırken, bazı ülkelerin bu teknolojinin kullanımına yönelik düzenlemeleri dikkati çekiyor. Bazı hükümetler yapay zeka araçlarını düzenlemek amacıyla uzman ve kamuoyu görüşüne başvururken, bazıları da yasal düzenleme hazırlıkları yapıyor.

Yapay zekayı yasal olarak düzenlemenin hem artıları hem de eksileri olduğunu belirten uzmanlar, mevzuatların etik uygulamalar, bilgi güvenliği ve tüketici hakları için bir çerçeve sağlayabilirken, inovasyonu engelleyebileceği ve ilerlemeyi yavaşlatabileceğini belirtiyor.

Uzmanlar, yapay zeka teknolojisinin sorumlu ve etik bir şekilde geliştirilmesini ve kullanılmasını sağlamak için düzenleme ve inovasyon arasında bir denge bulmanın çok önemli olduğunu ifade ediyor.

Düzenlemeler için girdi toplanıyor

Avustralya’da hükümet, yapay zeka konusunda ülkenin ana bilim danışma organına başvurup, bu teknolojinin güvenli ve sorumlu kullanımının nasıl desteklenebileceği konusunda da görüş isterken, yapay zeka konusunda sonraki adımlarını değerlendiriyor.

İrlanda’da regülatörler, üretken yapay zekanın düzenlenmesi gerektiğini ancak yönetim organlarının yasaklara acele etmeden önce bunu nasıl düzgün bir şekilde yapacaklarını bulması gerektiğini belirtirken, düzenlemeler için girdi toplamaya devam ediyor.

İngiltere’de yapay zekayı kapsayan yeni yönergeler hazırlamakla görevlendirilen devlet otoritesi, teknoloji anlayışını geliştirmek için enstitülerin yanı sıra diğer yasal ve akademik kurumlara danışıyor.

Ülkede, rekabet düzenleyicisi tarafından yapay zekanın tüketiciler, işletmeler ve ekonomi üzerindeki etkisini ve yeni kontrollere ihtiyaç olup olmadığı incelenirken, İngiltere yapay zekayı yönetme sorumluluğunu yeni bir organ oluşturmak yerine insan hakları, sağlık ve güvenlik ile rekabet düzenleyicileri arasında bölmeyi planlıyor.

AB’de kanun taslağının oylanması bekleniyor

Avrupa Birliği (AB) Komisyonu Başkan Yardımcısı Margrethe Vestager geçen hafta, ABD ve ABD’nin yeni yasalar geliştirilirken yapay zeka endüstrisini güvenlik önlemlerini sağlamaya zorlaması gerektiğini belirterek, sorumlu yapay zekaya ihtiyaç ve gelecek haftalarda bir yapay zeka davranış kuralları taslağı geliştireceklerini söyledi.

Avrupa Tüketici Örgütü, ChatGPT ve diğer yapay zeka sohbet robotları hakkındaki endişelere katılarak tüketiciyi koruma kurumlarını teknolojiyi ve bireylere olası zararı araştırmaya çağırdı.

Mayıs ayında AB’de üretken yapay zekayı dizginlemek için daha katı kurallar taslağı üzerinde anlaşılırken, Avrupa Parlamentosu’nun söz konusu taslağı bu ay oylaması bekleniyor.

Taslak, yapay zeka için minimum risk, sınırlı risk, yüksek risk ve kabul edilemez risk olmak üzere dört risk seviyesi sunuyor.

Ulaşım gibi kritik altyapıda üretken yapay zeka kullanımı, işe alma ve sağlık robotları yüksek risk arasında gösterilirken, sosyal puanlama ve vatandaşların güvenliğine ve haklarına yönelik açık bir tehdit oluşturan tüm yapay zeka sistemler ise kabul edilemez risk arasında yer alıyor.

ChatGPT’nin gizlilik kurallarının ihlali şüphesiyle İtalya’da geçici olarak yasaklanmasının ardından Fransa da ChatGPT ile ilgili birkaç şikayeti araştırırken, Fransa Ulusal Meclisi, 2024 Paris Olimpiyatları sırasında sivil haklar gruplarından gelen uyarıları göz ardı ederek yapay zeka video gözetiminin kullanımını mart ayında onayladı.

İtalya’da yapay zeka platformlarının gözden geçirilmesi ve bu konuda uzmanların işe alınması planlanıyor.

ABD yapay zekanın tehlikelerini kontrol altında tutmaya çalışıyor

ABD Federal Ticaret Komisyonu geçen ay, yapay zekanın bazı tehlikelerini kontrol altında tutmak için mevcut yasaları kullanmaya kararlı olduğunu bildirdi.

Senatör Michael Bennet tarafından Kongre’ye ABD’nin yapay politikalarına bakmak ile mahremiyete, sivil özgürlüklere ve yargı sürecine yönelik tehditlerin en iyi nasıl azaltılacağını belirlemek için bir görev gücü oluşturacak bir yasa tasarısı sunuldu.

ABD hükümeti de yapay zeka sistemleri için potansiyel hesap verebilirlik önlemleri hakkında kamuoyundan görüş almak istediğini belirtti.

G7 dijital bakanları nisan ayında ülkelerinin yapay zeka konusunda riske dayalı düzenlemeyi benimsemesi gerektiğini söylerken, geçen ay Japonya’nın Hiroşima kentinde bir araya gelen G7 liderleri, yapay zeka ve sürükleyici teknolojilerin denetimine duyulan ihtiyacı kabul etti.

Çin’de yapay zeka şirketleri destekleniyor

İsrail, inovasyon ile insan hakları ve sivil güvenlik önlemlerinin korunması arasında doğru dengeyi sağlamak için bir yılı aşkın süredir yapay zeka düzenlemeleri üzerinde çalışıyor. Geçen yıl yapay zeka politikası taslağı hazırlayan ülkede, nihai bir karardan önce geri bildirimler toplanıyor.

Çin, firmaların halka arzlarını başlatmadan önce yetkililere güvenlik değerlendirmeleri sunmalarını istediğini söyleyerek üretken yapay zeka hizmetlerini yönetmek için taslak önlemlerini açıkladı. Ülkenin ekonomi ve bilgi teknolojisi bürosu şubatta yaptığı açıklamada, ChatGPT’ye meydan okuyabilecek yapay zeka modelleri oluşturmada önde gelen işletmeleri destekleyeceğini söylemişti.

Japonya’nın gizlilik kurumu, OpenAI’ı insanların izni olmadan hassas verileri toplamaması ve topladığı hassas verileri en aza indirmesi konusunda uyarırken, endişeler artarsa daha fazla işlem yapabileceğini belirtiyor.

Türkiye

Türkiye’de 2021-2025 yıllarını kapsayan Ulusal Yapay Zeka Stratejisi’nde, idari ve hukuki düzenlemelerin yapay zeka kaynaklı sosyoekonomik dönüşüme uyumunu sağlamak ve olası sonuçlarını önceden değerlendirebilmek üzere araştırmalar gerçekleştirilmesi konusu da yer alıyor.

Yapay zeka uygulamalarının etik ve hukuki boyutlarını ele alan faaliyetler yürütülmesi, uluslararası arenada bu alanda yürütülen çalışmalar takip edilmesi stratejinin önemli başlıklarından birini oluşturuyor.

Muhabir: Sevgi Ceren Gökkoyun,Bahattin Gönültaş