CHP’nin ekonomi kurmayı Rahmi Aşkın Türeli, iktidarın orta vadeli programla vatandaşın gözünü boyamaya çalıştığını belirterek, “Ekonomi düzgüne gidecek’ izlenimi vermeye çalışıyorlar. Mahallî seçime kadar bunu sürdürecekler. Sonrası tufan. Türkiye’nin düzgüne gitmesi için bir zihniyet değişimine gereksinim var. Çok uzun vakittir söyledik, hazıra dağ dayanmaz diye lakin duyan olmadı. Bugüne kadar cet yadigarı kurumları satıp savarak varlıklarını sürdürdüler lakin artık yolun sonuna geldiler” dedi.
Meclis Plan Bütçe Komitesi Sözcüsü Türeli, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın faiz siyasetini hatırlatarak, şu değerlendirmeyi yaptı: “Ortada 2 yıllık bir kayıp var. 2021 yılının Eylül ayında bir faiz indirimi oldu, Cumhurbaşkanı’nın bir tezi vardı ‘faiz sebep enflasyon sonuç’ diye. Hiç faiz indirimine gidilmeseydi yahut faizler birkaç puan artırılsaydı enflasyon şu anda yüzde 15-20, dolar kuru da 12-13 lira düzeylerinde olurdu. Türkiye’nin bu duruma gelmesine yanlış faiz siyasetinin sebep olduğunu vurgulayan Türeli, “21 yıldır iktidarlar, güya yeni iktidara gelmiş üzere davranıyorlar. Bu türlü ülke mi yönetilir? Vergide adalet yok, kayıt dışını azaltmaya yönelik önemli bir siyaset yok. İstihdam yaratmaya yönelik yıllardır söyledikleri şeyler kağıt üzerinde kalıyor. Bayat bir yemeği ısıtıp tekrar önümüze getiriyorlar. Dolar kuru artarken enflasyon nasıl aşağıya çekilecek? Bütün bunlar programın inanılırlığını zedeliyor” diye konuştu.
1 LİRALIK İŞLER 10 LİRAYA
Önümüzdeki periyotta vatandaşın daha da fakirleşeceğini söz eden Türeli, şu ihtarları yaptı: “Enflasyon amacını düşük belirliyorsunuz ve ona nazaran fiyat artışları veriyorsunuz. Enflasyon gayesi tutmadığında vatandaş her gün artan fiyatlarla karşı karşıya kalıyor ve hayat pahalılığının altında eziliyor. Sonuçta gelir dağılımı bozuluyor ve yoksulluk süratle artıyor. Minimum fiyat açlık hududunun altında ve yoksulluk taban fiyatın nerdeyse 4 katı olmuş durumda. Bununla geçinmek mümkün değil. Vatandaşa mecburi oruç süreci başlıyor. İktisatta kara delikler oluşmuş durumda. Kamu-özel işbirliği modeli bu kara deliğin en tipik örneği.
Geçmişte kamunun yaptığı yatırımlar artık ihaleyle özel bölüme yaptırılıyor. Kontratları göremiyoruz, ticari sır diyorlar. 1 liraya yapılacak işler 10 liraya yaptırılıyor. Dövizle garantiler veriliyor. 2023’te bu model projelere bütçeden 102 milyar lira ödeme yapılması öngörülmüşken, kur artışı nedeniyle bu sayı 150 milyar liraya çıkacak. Devlette israf devam ediyor. Makam araçları saltanatında, sarayın günlük harcamalarında önemli bir kısıtlama yok.”
Enflasyonun %33’e inmesi mümkün mü?
Türeli, gelecek yıl için enflasyon öngörüsünü şöyle açıkladı: “Enflasyon 2023’te yüzde 65 olacak deniliyor. Geçen yılki Orta vadeli planda %25’di bu oran. Önümüz sonbahar ve kış. Vatandaşın ısınma, eğitim, sıhhat bütün harcamalarında ve bunun sonucunda fiyatlarda önemli yükseliş olacak. İktisadın kur enflasyon geçişkenliği düzeneği da enflasyonu yükseltmeye devam edecek. Bu durumda enflasyon yüzde 70-75’ler düzeyinde gerçekleşecek üzere gözüküyor. Enflasyonun 2024 yılında da yüzde 33’e inmesi mümkün gözükmüyor.“
KKM iktisadın kalbindeki bomba!
Türeli, Türk halkının omuzlarına yüklenen Kur Muhafazalı Mevduat (KKM) ile ilgili de şunları söyledi: “Dövizdeki artışı engellemek için getirilen ve 2021 Aralık ayından bu yana uygulanan KKM sisteminin büyüklüğünün 3,3 trilyon liraya, dolar cinsinden baktığınız vakit ise 120 milyar dolara ulaştı. KKM sisteminin ülkeye yükü ise 2022 yılında 165 milyar lira iken, 2023 yılının birinci altı aylık periyodunda 150 milyar liraya ulaştı. Şu an prestijiyle her ne sayılar açıklanmamış olsa da Merkez Bankası analitik bilançosu üzerinden yapılan tahlillerde 700 milyar lirayı geçtiği iddia ediliyor. Öbür bir sözle KKM adeta bir saatli bomba misali iktisadın merkezinde duruyor. KKM’yi tasfiye ettiğimizde o paraların tekrar dövize yönelmeyeceğinin ne garantisi var?”
İktidarın bugüne kadar yapılan hiçbir uyarıyı dikkate almadığını belirten Türeli, “Bugüne kadar cet yadigarı kurumları satıp savarak varlıklarını sürdürdüler lakin artık yolun sonuna geldiler. Türkiye’de bugüne kadar yapılan 70 milyar dolarlık özelleştirmenin 63 milyar doları AKP tarafından yapıldı. Devletin güzide kurumları birer birer satıldı” dedi.
BUHRANDAN KÖTÜ
AKP iktidara geldiğinde Türkiye’nin dış borcunun 131 milyar dolar olduğunu hatırlatarak, şöyle devam etti: “ Bu periyotta 1929 Büyük Buhranı, İkinci Dünya Savaşı yılları, 1970’lerin global çapta krizleri var. Ayrıyeten, Türkiye 1954’e kadar Osmanlı’dan kalan borçları ödemeye devam etti. 20 yılda borç 345 milyar dolar artarak 476 milyar dolara çıktı. Özelleştirmelere karşın bu borcun altındayız.”
KİMDİR? Türeli, Ankara Üniversitesi Maliye Kısmı mezunu. Güney Kaliforniya Üniversitesi’nden yüksek lisans yaptı. Devlet Planlama Teşkilatı’nda çalıştı. ODTÜ’de iktisat dersleri verdi. Türkiye İş Bankası’nda idare şurası üyeliği de yapan Türeli’nin kriz, işsizlik, endüstrileşme üzere mevzularda makaleleri yayımlandı.
Ekonominin işlemesi için inanç lazım
Orta vadeli programın itimat vermediğini belirten Türeli, “Siyasal kriz, demokrasiden gitgide uzaklaşılması, hukuk devletinin eksikliği, basının üzerindeki ağır baskılar iktisatta inanç ve istikrarın sağlanmasının önünde önemli bir pürüz oluşturmaktadır. İktisadın işlemesi için itimat ve istikrarın olması lazım. Beşerler bu siyasetlere inanmalı, güvenmeli. Orta vadeli program, krizi çözebilecek, Türkiye iktisadını tekrar rayına oturtacak bir program değil. Vizyonu olmayan, kredibilitesi olmayan bir evrak üzere gözüküyor. Orta vadeli planla göz boyamaya çalışıyorlar lakin hiçbir inandırıcılıkları yok. Lokal seçime kadar ‘Ekonomi güzele gidecek’ izlenimini sürdürecekler” dedi.
