İsrail’de Ultra Ortodoks Yahudilerin zorunlu askerlik meselesi Netanyahu hükümetini tehdit ediyor

KUDÜS (AA) – İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, Ultra Ortodoks Yahudilerin (Harediler) zorunlu askerlikten muaf tutulmasına ilişkin yasa tasarısı hakkındaki fikir ayrılıklarının ve tartışmaların hükümet koalisyonunu dağıtma riski nedeniyle zorlu bir sınavla karşı karşıya kaldı.

İsrail’in Gazze Şeridi’ne 7 Ekim 2023’ten bu yana saldırılarını sürdürdüğü dönemde, Netanyahu hükümeti içinde tasarıyı destekleyenler ile karşı çıkanlar arasında yoğun tartışmaların yaşanması öngörülüyor.

İsrail devlet televizyonu KAN’ın haberine göre Netanyahu, başkanlığını yaptığı Likud Partisi’ne mensup bakanlara, “Bu kanun olmadan hükümet olmaz” diyerek, yasa tasarısını geçirmekten asla vazgeçmeyeceğini söyledi.

Nüfusun yaklaşık yüzde 12’sini oluşturan Harediler, askerlik yapmıyor ve hayatlarını Tevrat çalışmalarına adadıklarını belirtiyorlar.

İsrail yasalarına göre 18 yaşını geçen herkesin zorunlu askerlik hizmetini yapması gerekirken, Haredilerin askerlikten muaf tutulması yıllarca ülkede tartışma konusu oldu.

Gazze Şeridi’ne yönelik 6 aydır devam eden saldırılar ve İsrail ordusunun verdiği kayıplar, Haredilerin silah altına alınmaması tartışmalarını yeniden gündeme getirdi. İsrailli laik partiler, dindar Yahudilerin de savaş yükünün altına elini koymasını istiyor.

Yüksek Mahkeme, “eşitliğe aykırı” dedi, İsrail hükümetleri yasa çıkaramadı

Ülkede Yüksek Mahkemenin 2015’te “eşitlik ilkesine aykırı” olduğu gerekçesiyle Haredilerin askerlikten muaf tutulmasını kapsayan yasayı iptal etmesinin ardından 2017’den bu yana gelen hükümetler Haredilerin askere alınması konusunda mutabakata varılan bir yasa tasarısı ortaya koyamadı.

İsrail Meclisi de o tarihten bu yana Haredilerin askerlik hizmetinden muaf tutulmasını uzatsa da bu ayın sonunda Haredilerin askerlik muafiyetinin uzatılmasına ilişkin hükümet kararı sona eriyor. Bu durumda hükümetin konuya ilişkin attığı adımlar hakkında İsrail Yüksek Mahkemesine yazılı bir cevap sunması gerekiyor.

Haaretz gazetesine göre, şubat ayında Yüksek Mahkeme, Haredilerin askerlikten muaf tutulma sebebiyle ilgili hükümetin açıklama yapması için talimat verdi.

Netanyahu hükümeti, muafiyet yaşını artırmayı planlıyor

Netanyahu hükümetinin, 29 Mart’a kadar Yüksek Mahkemeye konuya ilişkin tutumunu bildirmesi veya 1 Nisan’a kadar Haredilerin zorunlu askerliğe tabi tutulmasını uygulamaya koyması gerekiyor.

Başbakan Netanyahu’nun, hükümetine sunmayı planladığı tasarıya göre, Haredilerin (ilahiyat kurumlarında Tevrat çalışmalarına kendini adamış olanlar) askerlikten muafiyet yaşı 26’dan 35’e çıkarılacak, üç yıl süreyle askerlikten kaçanlar hakkında işlem başlatılmayacak ve tasarı, Haredilerin askere alımına ilişkin hedefleri belirlemeyecek.​​​​​​​

Mart ayının ortalarında Haredilerin askere alınması talebiyle binlerce kişinin katıldığı gösterilerin düzenlenmesinin ardından bu mesele daha çok gündeme geldi.

Haredi partiler hükümetten çekilirse erken genel seçimler düzenlenir

Netanyahu, hükümeti Haredilerin askere alınmasını onaylasa da onaylamasa da kendini koalisyon ortaklarından biriyle karşı karşıya bulabilir.

Arya Deri liderliğindeki Şas ile Moshe Gafni liderliğindeki Birleşik Tevrat Yahudiliği gibi hükümet koalisyonundaki Haredi partileri, dindarların silah altına alınmasına şiddetle karşı çıkıyor.

Haredilerin zorunlu askerliğe tabi tutulması durumunda bu partiler hükümetten çekilme tehdidinde bulunabilir.

Bu partilerin Netanyahu hükümetinden çekilmesi ise İsrail’de erken genel seçimlere gidilmesine yol açar.

Gantz hükümeti bırakmakla tehdit ediyor, muhalefet yükleniyor

İsrail Savaş Kabinesi Üyesi Benny Gantz, 24 Mart’ta Haredilerin zorunlu askerlik hizmetinden muafiyetinin uzatılması durumunda hükümetten çekileceğini duyurdu.

Haredilerin askere alınmasına ilişkin tasarının kabul edilmesini “kırmızı çizgi” olarak niteleyen Gantz, “Halk buna katlanamayacak ve Meclis de bunu onaylayamayacak. Eğer (Haredilerin askerlikten muaf tutulmasını kapsayan) yasa geçerse arkadaşlarım ve ben olağanüstü hal hükümetinde yer almayacağız.” ifadelerini kullandı.

Gantz, Likud üyelerine de seslerini yükseltmeleri ve “rezillik” olarak tanımladığı söz konusu durumu kabul etmeme çağrısında bulundu.

Haredi parti liderlerine hitaben ise Gantz, şunları kaydetti:

“Tevrat çalışmaları ile İsrail mirası ve geleneklerinin korunmasının önemi hususunda hiçbir şüphesi olmayan biri olarak, dindar partilerin liderlerine sesleniyorum. Milletin tamamının müsamaha gösteremeyeceği yanlış bir yasayı çıkarmaya çalışmamanız çağrısında bulunuyorum.”

Eski Savunma Bakanı Gantz, İsrail’de yapılan birçok ankette Netanyahu’nun alternatifi olarak görülüyordu.

Savunma Bakanı Gallant, mutabakat sağlanmayan tasarılara “mesafeli”

KAN’ın haberine göre, İsrail Savunma Bakanı Yoav Gallant da 24 Mart’ta, “Son haftalarda zorunlu askerlik konusunda fikir birliğine varmak için toplantılar yaptık ancak taraflar hiçbir esneklik göstermedi ve siyasi pozisyonlarına sığındılar.” açıklamasında bulundu.

Gallant, “Benim tutumum değişmedi, üzerinde uzlaşı sağlanamayan zorunlu askerlik kanunu teklifine ortak olmayacağım, netleşen kanun tasarısını da desteklemeyeceğim.” diye konuştu.

“Askerlikten kaçma yasası, ülke tarihindeki en iğrenç hükümetin yüzüdür”

İsrail’de ana muhalefet lideri Yair Lapid de konuya ilişkin X sosyal medya platformundan yaptığı açıklamada Haredilerin askerlikten muaf tutulmasına karşı olduğunu yineledi.

Lapid, “Askerlikten kaçma yasası, ülke tarihindeki en iğrenç hükümetin yüzüdür; yalan, sorumluluktan kaçma ve kan ile kan arasında ayrımcılık yapmaktır.” ifadelerini kullandı.

Muhalefet lideri Lapid, Haredilerin askerlikten muaf tutulmasını sağlayan yasa tasarısının kabul edilmesi durumunda, Gantz ile Savaş Kabinesi üyesi Gadi Eisenkot’un hükümetten ayrılması gerektiğini savundu.

Eski Maliye Bakanı ve muhalif sağcı parti İsrail Evimiz’in lideri Avigdor Lieberman, Yüksek Mahkemenin Haredilerin askerlikten muaf tutulmasına ilişkin yasa tasarısını reddetmesini beklediğini belirtti.

Sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda Lieberman, Haredilerin askerlikten muaf tutulmasının eşitsizliğe neden olduğunu, kaçmayı teşvik ettiğini, İsrail halkı arasında ciddi bir anlaşmazlığa ve ekonomik felakete yol açtığını vurguladı.

Lapid’e bu konuda destek veren Lieberman, Gantz ve Eisenkot’a tasarıya karşı çıkma ve hükümetten derhal istifa etme çağrısında bulundu.

Likud ve Dini Siyonizm partilerine mensup bakanlara da tasarıya karşı çıkma çağrısı yapan Lieberman, Haredilerin askerlikten muaf tutulmasının düzenli ve yedek askerlere “ihanet” olduğuna dikkati çekti.

Muhalefet 10 bin Haredi’nin askere alınmasını istiyor

Gazze’ye yönelik şiddetli saldırılarında büyük çoğunluğu kadın ve çocuk olan 32 binden fazla Filistinliyi öldüren İsrail ordusunun askere ihtiyacı olduğu belirtiliyor.

Hizbullah ile çatışma ve Lübnan’a kara saldırısı ihtimali Ultra Ortodoks (Haredi) Yahudilerin muaf oldukları zorunlu askerliğe dahil edilmesine yönelik baskıları artırdı.

Ana muhalefet lideri ve eski Başbakan Lapid, daha önce yaptığı açıklamada, Başbakan Binyamin Netanyahu’yu “Haredilerin askere alınmasını erteleyerek devletin güvenliğini tehlikeye atmakla” eleştirmişti.

İsrail Genelkurmay Başkanı Herzi Halevi ve Savunma Bakanı Gallant’ın Haredilerin askere alınmasının gerekliliğini dile getirdiğine dikkati çeken Lapid, 10 bin Haredi’nin bir an önce askere alınması çağrısı yapmıştı.

Yediot Ahranot gazetesine göre, İsrail Genelkurmay Başkanlığı, ordunun acilen en az 7 bin ek askere ihtiyaç duyduğunu ve bunların yaklaşık yarısının muharebe mevzilerinde görev yapacağını aktarmıştı.

İsrail’in Sefarad Başhahamı Yitzhak Yosef ise dindar İsraillilerin askerlik hizmetine zorlanması halinde hepsinin yurt dışına gideceğini söylemişti.

Harediler İsrail nüfusunun yaklaşık yüzde 12’sini oluşturuyor

Çoğu dini gerekçelerle askere gitmeyi reddeden Harediler, 9 milyonluk ülkede nüfusun yaklaşık yüzde 12’sini oluşturuyor.

Ülkedeki Haredi Yahudilerinin büyük çoğunluğu Batı Kudüs’teki Meaşerim Mahallesi’nde ve başkent Tel Aviv yakınlarındaki Bney Brak kentinde yaşıyor.

İsrail’de 1 Kasım 2022 seçimlerinden zaferle ayrılan Likud lideri Netanyahu’nun koalisyon ittifakında aşırı sağcı partilerin yanı sıra ultra Ortodoks Şas ve Birleşik Tevrat Yahudilik partileri yer alıyor.

Laik Yahudilerle aralarında birçok konuda görüş ayrılığı olan ve toplumun geri kalanına entegre olmayı reddeden Haredi Yahudilerin çoğu, orduda dinlerinin gerektirdiği şekilde yaşayamayacakları gerekçesiyle askerlik yapmayı reddediyor.

Kadın ve erkekler için İsrail’de 3 yıl zorunlu askerlik hizmeti bulunuyor. Ultra Ortodoks Yahudilik inanca sahip Harediler ise 26 yaşına kadar Tevrat kurslarında (Yeşiva) eğitim almaları halinde askerlikten muaf tutuluyor.

İsrail’de koalisyon ortağı Haredi partiler, “Tevrat eğitiminin temel hak olduğu” yönünde bir kanun geçirerek temsil ettikleri kesimi askerlikten muaf tutulmasını yasal güvence altına almak istiyor.

Muhabir: Abdel Ra’ouf D. A. R. Arnaout,Muhammed Emin Canik