Kahramanmaraş Pazarcıkta 6 Şubat’ta 04.17’de 7.7, birebir gün Elbistan’da ise saat 13.24’te 7.6 büyüklüğünde zelzele meydana geldi. 11 ili etkileyen bu zelzeleler büyük yıkımlara neden oldu ve 40 bini aşkın insan beton yığınlarının altında kalarak hayatını kaybetti.
Depremlerin akabinde binaların sağlamlığı da tartışma konusu oldu. Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) İnşaat Mühendisleri Odası Merkez İdare Heyeti Üyesi İnşaat Mühendisi Gülsun Parlar, kimi güçlendirme metotlarından bahsederek uygun binanın uygun güçlendirme uygulamasıyla sarsıntıya güçlü hale gelebileceğini söyledi.
İstanbul’da bodrum katlarının nemden ötürü sorunlu olduğunu söyleyen Parlar, bu hasardan ötürü yalnızca bodrum katının güçlendirilip üst katlara güçlendirme yapılmamasının yanlış olduğunu tabir etti.
TAŞIYICI SİSTEM BURULMA ETKİLERİYLE KARŞI KARŞIYA KALABİLİR
Bina güçlendirme yapılırken kimi yanlışlarla karşılaştıklarını belirten İnşaat Mühendisi Parlar, “Bina taşıyıcı sistemini bir bütün olarak göz önüne alıp güçlendirmeyi o biçimde yapmak lazım. Örneğin bir tane kolonunuzda bir dayanım yetersizliği var. Sadece o kolonu güçlendirdiğinizde taşıyıcı sistemin nizamını bir manada bozmuş olabiliyorsunuz. Yani simetriğe yakın bir taşıyıcı sistem sisteminiz varsa kolonların ve kirişlerin yerleşimi açısından siz bir tarafı güçlendirerek bu sefer o simetrik tertibi bozmuş oluyorsunuz. Bu sefer taşıyıcı sisteminiz burulma etkileriyle karşı karşıya kalabilecektir. Yüklü olarak zelzele yaşamamış binalardan bahsediyorum” dedi.
İSTANBULDA BODRUM KATLARDA YAYGIN BİR ZAHMET VAR
İstanbul’da bodrum katlarda çok yaygın bir sorun olduğunu söyleyen Parlar, “Özellikle bu katlarda nemden ötürü, betonlar da biraz direnci düşükse geçirimli oldukları için içindeki demirler paslanıyor. Korozyon hasarı diyoruz biz bunlara. Artık sadece bodrum katta bu hasar var diye sadece bodrum kat kolonlarını güçlendirmek yahut bir kat üst çıkmışsa sadece taban kat kolonlarını güçlendirmek ondan sonra üst devam eden 4-5 kata hiçbir şey yapmamak bu yapının nizamını bozacaktır. Bu sefer güçlendirilmiş katın üstüne hasar katını taşımış oluyorsunuz. Bu yapının sarsıntı esnasında bir üstten hasar alma ihtimali olacaktır. Bütün bunlar çok incelikli şeyler. Güçlendirme sistemleri hususa vakıf inşaat mühendisleri tarafından tasarlanmalı. Titiz ve kontrollü bir uygulamayla da inşa edilmeli diye konuştu.
UYGUN ŞARTLARDA GÜÇLENDİRME YAPMAK MÜMKÜN
Binalarda güçlendirme yapmanın yanlışsız olmadığı ve binalarda güçlendirmenin çalışmadığına yönelik niyetlerin yanlış olduğunu söyleyen Parlar, şöyle konuştu:
“Güçlendirilebilecek binalar var güçlendirilemeyecek binalar var. Maalesef son periyotlarda medyada halkımız tarafından çok muteber olduğu düşünülen birtakım hocalarımız güçlendirmenin çalışmadığını, güçlendirme yapmanın yanlış olduğunu ve güçlendirilmiş binaların bir öteki sarsıntıda tekrar yıkılabileceğini söylüyor.
Bu bu türlü değil. Şayet bir binanın taşıyıcı sistemi güçlendirmeye uygunsa ve gerçek uygulama yapılırsa güçlendirme katiyen çalışıyor. 1999 Düzce sarsıntısından sonra güçlendirilen binalara baktık ki bu yeni olan Düzce sarsıntısında binalarda hiçbir çizik dahi yok. Çok hoş performans göstermişler.
Dolayısıyla güçlendirme çalışıyor. Uygun şartlarda güçlendirme yapmak mümkün lakin güçlendirme maliyeti yine imal maliyetinin aşağı üst yüzde 40nın azamî yüzde 50sinin üzerine çıkarsa bu artık ekonomik olmaktan çıkıyor.
O vakit yıkıp yine yapmak daha uygun hale geliyor. Kimi binalarda yıkıp tekrar yapmak yaşanan hukuksal ve mülkiyet üzere dertleri nedeniyle kolay kolay yıkılıp tekrar yapılamıyor. Münasebetiyle mevcut yapının muhakkak bir gereç kalitesi ve muhakkak bir performansı varsa güçlendirme yapmak katiyetle mümkündür.”
BİNANIN YAŞINDAN ÇOK MATERYAL KALİTESİ ÖNEMLİ
Bina güçlendirme metotlarından karbon fiber uygulamasının tek başına kâfi olamayabileceğini söyleyen Parlar, şunları söyledi:
“Tespit edilen eksikliklerden bir kısmını karbon elyaf kullanarak gidermek mümkündür. Örneğin binanın sarsıntı esnasında büyük deplasmanlar yapmasını engellememiz gerekiyorsa bunun için sırf karbon fiber uygulaması kâfi değildir. Bu yapıya perde ek etmek de gerekir.
Dolayısıyla tek başına kâfi olduğunu söylemek mümkün değil. Yüklü olarak bir kolon yahut kiriş elemanda donatı eksikliğini yüklü olarak da etriye dediğimiz yatay donatı eksikliğini gidermek gayesiyle kullanılır. Öbür elamanlarla birlikte kullanılabilir. Tek başına kullanılarak bir yapının güçlendirilebileceği ender yerlerde olabilir lakin bir yapının taşıyıcı sisteminin bütününü düşünerek özelliklerini ve eksiklerini âlâ anlayarak güçlendirme yollarına karar vermek gerekir.
Her binaya uygulanabileceğini söylemek mümkün değil. Zira bu uygulamanın yapılabilmesi için donatı eksikliği ya da etriye eksikliği varsa bunun uygulanabilmesi için betonunun aşikâr bir dayanımda olması lazım. Yani çok makus betonlara sahip yerlerde uygulamak gerçek değil. Binanın yaşı değil gereç kalitesi daha değerli.”
YENİ VE SAĞLAM BİNALARDA KAROT ALMAK TAŞIYICI SİSTEME ZİYAN VEREBİLİR
Bir binanın incelenmesi için yani sarsıntı dayanımının belirlenmesi için yapılan tek sürecin karot almak olmadığını söyleyen İnşaat Mühendisi Gülsun Parlar, “İnsanlar binalarına baktırmak istedikleri vakit bu sürecin sadece karot almak olduğunu sanıyor. Halbuki o denli değil. O binanın projelerinin bulunulması lazım, bu projelere uygun yapılıp yapılmadığı, bu işi yapacak mühendisler tarafından ölçülerek binanın rölövesinin çıkartılması lazım. Projeye uygunluğunun denetim edilmesi lazım, bunun yalnız bir modülü karottur. Bu işi yapacak mühendisler tarafından tespit edilecek elemanlardan çok fazla olmayan sayıda karot almak ve karot boşluklarını uygun harçlarla geri doldurmak binaya çok büyük ziyan verecek bir şey değil. Ancak şunu da belirtmek isterim ki maalesef bugün oluşan bu acı günlerin panik havasıyla insanlarımız çok yeni binalarından dahi karot aldıralım da binamızı denetim edelim telaşına düşmüş vaziyetteler. Sahiden çok yeni çok düzgün binalar var. Bunlardan karot alarak taşıyıcı sistem elamanlarına boş yere ziyan vermeniz çok uygun değil diye düşünüyorum. Daha eski yıllarda yapılmış bir bina denetim edilirken, aslında zelzele yönetmeliğine nazaran denetim edilirken ön görülen bir karot sayısı var. Buna uygun bir halde mühendisin denetiminde karot almak mümkündür” diye konuştu.
BİTİŞİK NİZAM YERLERDE YAPAMIYORSUNUZ
Son günlerde sismik izolatör konusunun tartışıldığını belirten Parlar, “Sismik izolatörü bir güçlendirme gereci olarak kullanmak mümkün fakat bunun yapılabileceği yapı, bina sayısı çok azdır. Zira izolatörün kullanılabilmesi için aşikâr şartlar var. Bitişik nizam yerlerde yapamıyorsunuz. Zira izolatörünüzün deplasman talebi kadar binanızın etrafında boşluk olması gerekiyor. Bu, boşluk varsa lakin düşünülebilir bir şey. Zayıf yerlerde yapamıyorsunuz. Yeniden de sismik izolatörle güçlendirme yapabilmek için üst yapının aşikâr bir dayanıma sahip olması gerekiyor. Yani sadece altına sismik izolatör koyarak bir yapıyı güçlendirmek tekrar kâfi olmayabilir. Üstte da dayanım yetersizliklerini karşılayacak güçlendirme tedbirlerini almak gerekebilir” dedi. (DHA)
