İzmir’de emsal tartışması

30 Ekim 2020 günü meydana gelen 6,9 büyüklüğündeki sarsıntı İzmir’de 117 yurttaşın hayatını kaybetmesine, yaklaşık 80 bin meskenin ziyan görmesine neden olmuştu.

Hükümet, zelzeleden en çok etkilenen Bayraklı’da oluşturulan 7 proje alanında yaklaşık bin 400 konut, 300 işyeri, rezerv alanda ise 3 bin 654 konut inşa ettirdi. Bu yapıların maliyetinin yüzde 40’ının hak sahibi olan mağdur vatandaşlardan alınması kararlaştırıldı.

EVLERİNİ KAYBEDEN DEPREMZEDELER EMSAL ARTIŞI İSTEDİ

Ancak Bayraklı, Bornova, Buca, Konak, Karşıyaka ilçelerinde konutları yıkılan ya da gördüğü hasar nedeniyle oturulamaz hale gelen yüzbinlerce yurttaş ortada kaldı. Zelzele mağdurlarının bir kısmı, İzmir Depremzedeleri Derneği (İZDEDA) çatısı altında örgütlendi. İZDEDA, yeni konut üretimi için depremzede yurttaşların büyük çoğunluğunun ekonomik gücü olmadığını belirterek, tahlil için emsal artışı isteğinde bulundu.

DEPREMZEDELER İKTİDARDAN KREDİ İMKANLARI TALEP ETTİ

İZDEDA Lideri Haydar Özkan, emsal artış talebinin sebebini, yeni datalar üzerinden anlatarak, “Bayraklı’da, her biri 110 metrekareden oluşan 28 daireli 8 katlı bir apartmanda müteahhitle anlaşılabilen fiyat kişi başı 1 milyon 600 bin lira. Bu parayı verecek gücümüz yok. Şayet emsal artışı sağlanır ve binaya iki kat daha eklenerek 10 katlı olursa 8 daire müteahhide kalıyor. Böylelikle malikler için kişi başı maliyet 600 bin liraya düşüyor. Bu 600 bin liralık ihtiyacımız için de devletin bizlere 2 yıl ötelemeli, 20 yıl vadeli, sıfır faizli kredi imkanı tanımasını istedik” diye konuştu.

CHP’Lİ BELEDİYELER İLE AKP TEMSİLCİLERİ EMSAL ARTIŞINI DESTEKLEDİ

Tek devanın emsal artışı olduğunu argüman eden Haydar Özkan, “Bu süreçte yanımızda olanları da olmayanları da yakından izliyoruz. Önümüzdeki seçimler göz arkası edilmemelidir. Depremzedelerin hafızası kuvvetlidir” dedi. Özkan, CHP’li İzmir Büyükşehir Belediye Lideri Tunç Soyer, CHP’li Bayraklı Belediye Lideri Serdal Sandal, AKP Genel Lider Başdanışmanı Binali Yıldırım, AKP Genel Lider Yardımcısı Hamza Dağ, AKP İzmir Milletvekili Mahmut Atilla Kaya’nın emsal artışı konusunda hemfikir olduklarını ve İZDEDA’yı desteklediklerini belirtti.

BELEDİYELER YÜZDE 30’A VARAN EMSAL ARTIŞI VERDİ

Bayraklı Belediye Lideri Serdal Sandal, emsal artışı teklifini 4 Ekim 2021 tarihinde meclis gündemine getirdi. Belediye meclisi yüzde 10’luk artış kararı aldı. İzmir Büyükşehir Belediye Meclisi, bu kararı revize ederek ve daha da yükselterek onayladı. İzmir Büyükşehir Belediyesi parsel bazında yüzde 20, ada bazında yüzde 30 artış kararı verdi.

TMMOB: EMSAL ARTIŞI YENİ FELAKETLERE KAPI ARALAR

Belediye meclislerinin bu kararları Türk Mimar ve Mühendis Odaları Birliği’nin (TMMOB) reaksiyonuna yol açtı. TMMOB İzmir Vilayet Uyum Heyeti, ağır yapılaşma içeren plan değişikliğinin şehircilik bilimine uygun olmadığını, hukuka karşıt olduğunu belirterek, “Yaşanan mağduriyetin sorumlularının hesap vermediği, mağduriyetleri gidermek bir yana yeni felaketlere kapı aralayacak yoğunluk artışını kabul edilmemizi hiç kimse bekleyemez” açıklamasında bulundu.

“HASARLI BİNALARIN MALİYETİNİ BÜSBÜTÜN DEVLET KARŞILAMALI”

TMMOB, sağlıklı tahlilin yoğunluk getirecek emsal artışı olmadığını vurgulayarak, devletin sorumluluklarına dikkat çekti ve “Depremde yaşanan mağduriyetlerin sorumlusu her kademesiyle devletin ta kendisidir. İdarece tüm yasa ve yönetmeliklere uygun inşa edildiği belirtilen ve ilgili kurumlar tarafından ruhsatlandırılan binalarda yaşanan her türlü hasarın kamu yönetimi tarafından karşılanmasının bir mecburilik olduğunu savunuyoruz ” vurgusu yaptı.

“KAMU KAYNAKLARI HALKIN ORTAK ÇIKARI İÇİN KULLANILMALI”

Devletin temel sorumluluklarına atıfta bulunan TMMOB şu görüş ve soruları ortaya koydu:

* Anayasal olarak, ülkemizdeki herkes eşit ömür hakkına sahip değil midir? Bir devletin en temel vazifesi, vatandaşlarının hayat hakkını teminat altına almak değil midir?

* Neden, zelzeleden ziyan görmüş bütün vatandaşların hak talepleri, rastgele bir bedel talep etmeksizin, devlet tarafından giderilmemektedir?

* Neden, zenginlerin vergi borçlarını silen, zenginler daha güçlü olsun diye hazine yerlerini özelleştiren devlet, kelam konusu halk olduğunda yalnızca arabuluculukla yetinmektedir?

* Yoksa, depremzedelerin mağduriyetleri, birilerine kaynak aktarmak için mi kullanılmaktadır?

* Her sarsıntı sonrasında gündeme getirilerek uygulanan yoğunluk artışlarının kentlerimizi ne hale getirdiğinin farkında değil miyiz? Bu uygulamalar aracılığıyla temel sorumlunun daha da gizlenmesine sessiz kalacağımızı mı düşünüyorsunuz?

* Yer yapısına dair rastgele bir bilimsel çalışma yapılmadan verilen inşaat artışları yeni felaketlere neden olmayacak mı?

* Zelzele nedeniyle hasar gören bölgelerin afet bölgesi ilan edilmesi konusunda talepte bulunulmamasının nedeni nedir?

* Yıkılan binalarda rastgele bir sorumluluğu bulunmadığı halde vatandaşların yine borçlandırılmasına itiraz edilmemesinin nedeni nedir?

* Zelzeleye karşı alınacak tedbirler için, yalnızca mülk sahipleri üzerinden bir tartışma yürütülüyor olması ne kadar doğrudur? Hak sahipliği olmayan depremzedelere de uygun şartlarda afet konutu imkânı sağlanması konusunda yasal düzenleme yapılmamasının nedeni nedir?

* Yıllardır ülkemizde toplanan sarsıntı vergilerinin yaşanan mağduriyetlerin tahlili konusunda tartışma yürütülmemesinin nedeni nedir?

* Emsal artışı öngörülen alanlarda kaç ekstra daire çıkabileceği bu nedenle de nüfusun ne kadar artacağı hesaplanmış mıdır? Bu hesaba nazaran altyapının ve ulaşımın ne kadar etkileneceği göz önüne alınmış mıdır? Emsal artışı öngörülen bölgelerde yaşayan yurttaşların gelir durumuna dair rastgele bir saha araştırması yapılmış mıdır? Şayet bu türlü araştırma yapıldı ise yurttaşların ne kadarı borçlanmayı göze almaktadır?

* Emsal artışının altına imza atan belediye liderleri ve meclis üyeleri; İzmir’de trafik sorunu olduğundan, koku sorunu olduğundan, altyapının yetmediğinden bahsetmeye ve ağır bir yağış olduğunda doğal afeti münasebet göstermeye devam edecek misiniz?

* Yasal ve ekonomik açıdan elinde imkân bulunan merkezi ve lokal idareler, birbirinden kopuk uygulamaya koydukları “çözümler” nedeniyle birbirlerini her gün suçlarken çözümsüzlüğün adresinin TMMOB olarak gösterilmesinin nedeni nedir?

* TMMOB’ye saldıranlara soruyoruz: Kamu kaynaklarının halkın ortak faydası için kullanılması gerekirken bir avuç işvereninin çıkarı için kullanmasına itiraz edilmemesinin nedeni nedir?

ŞEHİR PLANCILARI: AL SANA KAYNAK

Şehir Plancıları Odası İzmir Şubesi de “Bu yaklaşım, bir bütün olarak kentlerimizi tehdit etmekte, rant dışında bir şeyi gözü görmeyen fırsatçı sermaye için kentlere saldırma imkanı tanımaktadır. Toplumcu ve kamucu tahliller yaratılmadığı sürece vatandaşın müteahhitle baş başa bırakıldığı hiçbir “çözüm” afetler karşısında dirençli kentler oluşturamaz” görüşünü savundu. Oda idaresi, “Konutları hasar gören vatandaşların mağduriyetlerinin devletin hangi kaynaklarıyla karşılanacağı” konusunda, sarsıntı fonunun yanı sıra şu örneği verdi:

Depremzede yurttaşlarımızdan talep edildiği belirtilen daire başına ortalama 400 bin lira bedel ele alındığında;

* 2020 yılında Osmangazi Köprüsü ve Gebze-İstanbul Otoyolu için ödenen yaklaşık 3 milyar 250 milyon lira garanti geçiş fiyatıyla yaklaşık 8 bin bağımsız kısım,

* 2020 yılında İstanbul 3. Köprü ve Kuzey Marmara Otoyolu için ödenen yaklaşık 2 milyar 150 milyon lira garanti geçiş fiyatıyla yaklaşık 5 bin 300 bağımsız kısım,

* 2020 yılında Avrasya Tüneli için ödenen yaklaşık 391 milyon lira garanti geçiş fiyatıyla yaklaşık bin bağımsız kısım,

* 2020 yılında kent hastaneleri için ödenen yaklaşık 8 milyar 700 milyon lira kira ve hizmet bedeliyle  yaklaşık 21 bin bağımsız kısım tekrar inşa edilebilir.

TMMOB YARGIYA BAŞVURDU

Müteahhitlerin insafına terk edilen depremzedelerin kredi taleplerine AKP İktidarı kayıtsız kalırken, başka yandan da TMMOB’un belediyelerin emsal artış kararlarından vazgeçmesi tarafındaki ikaz ve davetleri sonuçsuz kaldı. Bunun üzerine TMMOB,  kelam konusu değişikliklerin kapsamını aşacak halde yoğunluk artışı öngördüğü ve imar planlarının bütünlüğünü ortadan kaldırdığı gerekçesiyle yargıya başvurdu, yürütmenin durdurulması ve iptalini istedi.

CHP’Lİ BELEDİYELER İLE MİLLET İTTİFAKI ORTASINDA GÖRÜŞ AYRILIĞI

İki yılı aşkın müddettir devam eden tartışmada, CHP’li belediye idareleri ve AKP İktidarı temsilcileri emsal artışı konusunda birleşirken, Millet İttifakı’nın bileşenleri ise TMMOB ile birebir eksende buluştu.

Millet İttifakı başkanları, Kahramanmaraş merkezli zelzelelerin akabinde 18 Şubat 2023 tarihinde yaptığı açıklamada, daha evvel kamuoyuna açıklanan Ortak Siyasetler Metni’nin Kentleşme ve Afet İdaresi başlıkları altındaki yol haritasına motamot uyulacağını deklare ederek şöyle dedi: “Millet İttifakı olarak, omuzlarımızdaki ağır sorumlulukların farkındayız. Artık önümüzde şiddetli bir imtihan bizleri beklemektedir. Kentlerimizi ve geleceğimizi ortak akılla inşa etmek mecburiyetindeyiz. Unutulmamalıdır ki, jeoloji, sismoloji, ekoloji, tıp, iktisat, eğitim, hukuk, siyaset, kent planlama ve mimarlık birbirlerinden asla bağımsız düşünülemez, hiçbiri ihmal edilemez.”

MAHKEME YÜRÜTMEYİ DURDURDU

TMMOB’un itirazını kıymetlendiren İzmir 5. Yönetim Mahkemesi, Bayraklı Belediye Meclisi ve İzmir Büyükşehir Belediye Meclisi’nin imar plan notu düzenlemesiyle ilgili yürütmeyi durdurma kararı verdi. Mahkeme, evvelki gün açıklanan kararında, kelam konusu emsal artışı değişikliğinin planlama temellerine, şehircilik unsurlarına, imar mevzuatına ve kamu faydasına uygun olmadığına hükmetti. Kararda, “Hukuka karşıtlığı açık olan dava konusu plan notunun uygulanmaya devam etmesi halinde bölgede ikamet eden vatandaşların ve firmaların, mevcut plan notu uyarınca yeni inşaat çalışmalarına girebileceği göz önüne alındığında uygulanması halinde ilgililer açısından telafisi güç ve imkansız ziyanlara sebebiyet verebileceği de açıktır” denildi.

BAYRAKLI BELEDİYE LİDERİ EMSAL ARTIŞINDA ISRARLI

Bayraklı Belediye Lideri Serdar Sandal, mahkeme kararının akabinde sert reaksiyon gösterdi ve emsal artışı hakkında ısrarını sürdüreceğini açıkladı.

Sandal, “Bayraklı’yı vuran sarsıntının akabinde, konutlarına yine kavuşmak konusunda mağduriyet yaşayan depremzedelerimiz sıfır faizli krediye ulaşamadı. Konutlarını tekrar inşa etmek için gereksinim duydukları kredi ölçülerine erişemedi. Ne yazık ki depremzedeler Bayraklı’da mukadderatına terk edildi. Bu husustaki mağduriyeti bir nebze de olsa gidermek için, kamu faydasını gözeterek İzmir Büyükşehir Belediye Meclisi ile birlikte emsal artışı kararı almıştık. Uzman raporlarında da ‘üstün kamu yararına’ vurgu yapıldığı halde verilen yürütmeyi durdurma kararı ne yazık ki zelzele mağdurlarını bir kere daha üzdü. Yasal müddet içerisinde itirazlarımızı yapacağız. Depremzedelerimizi daha fazla mağdur etmemek ismine bugüne kadar olduğu üzere, bundan sonra da Büyükşehir Belediyemizle birlikte yanlarında olacağız ve çabadan vazgeçmeyeceğiz” dedi.