Fırat Üniversitesinde ‘Depreme Dirençli Kentler Çalıştayı’ düzenlendi. Türkiye’nin depremselliği ve zelzeleye dirençli kentlerin inşası üzere hususların ele alındığı çalıştaya İstanbul Teknik Üniversitesi Jeolog ve Bilim Akademisi üyesi Prof. Dr. Naci Görür, Colorado Boulder Üniversitesi öğretim vazifelisi sismolog Roger Bilham, Vali Ömer Toraman, AKP Milletvekili Prof. Dr. Erol Keleş, Belediye Lideri Şahin Şerifoğulları, Fırat Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Fahrettin Göktaş, sivil toplum kuruluşlarının temsilcileri, öğretim üyeleri ve öğrenciler katıldı.
PROF. DR. GÖRÜR: ÖNEMLİ SARSINTI ÜRETİYOR,
Çalıştayda konuşan Prof. Dr. Naci Görür, Anadolu’nun yılda 1 santimetre batıya kaydığını ve bunun sonucunda gerilim biriktiren fayların önemli zelzelelere neden olduğunu belirterek, şunları söyledi;
*Elazığ, sarsıntı kültürü olan bir kent olmak zorunda. Zira Karlıova’dan Erzincan’a hakikat bir Kuzey Anadolu Fayı (KAF) geçiyor. Bu fay dünyanın en tehlikeli fayıdır. Bir de Doğu Anadolu Fayı (DAF) var, Karlıova’dan Malatya ve Hatay’a yanlışsız gidiyor.
*Daha yeni zelzeleler oldu, on binlerce insanımız öldü. Ayrıyeten Malatya’nın batısı ve Pülümür’den Ovacık’a giden bir fay var. Fayların hepsi faal. Sarsıntı her gün olacak üzere zannetmeyin.
*Bingöl, Elazığ ve Malatya’yı vuran Doğu Anadolu Fay sınırı, yaklaşık 500 senede birçok önemli sarsıntılar üretiyor. Yani yılda 1 santimetre hareket ediyor ve kimse o santimetrelik kaymayı duyamaz. Anadolu, yılda 1 santimetre batıya, Akdeniz’e gerçek gidiyor. Biz bunu duyamayız ancak bunlar orada gerilim biriktiriyor.
*Demek ki bu etrafta yaklaşık 500 senede bir meydana gelen sarsıntının birikmiş olan gerilimi makul nedenlerle açığa çıkması sonucu olan şeyler. Dikkat edin, Elazığ her taraftan faal faylarla çevrilmiş. Uzey Anadolu Fayı, yani Erzincan ile Karlıova ortası 250 senede bir gerilim biriktiriyor. Bilhassa belediye liderine söylüyorum,
*Elazığ bir dilim üzerinde ve dilimin her tarafı faylarla çevrili. Her fay makul bir vakit sonra Elazığ ve etrafı büsbütün kırmızı çizdiğim faylarla çevrilidir. Bunlar sarsıntı üretecek, üretirse Elazığ’ı değişik ölçekte kesinlikle etkileyecektir.
FAY 2023TE KIRILSAYDI, 8.2, HATTA 8.4’E KADAR ULAŞABİLİRDİ
Sismolog Roger Bilham ise 24 Ocak 2020de Elazığ’da meydana gelen 6.8’lik sarsıntının yaşanmaması durumunda, 6 Şubattaki Kahramanmaraş sarsıntılarının 8.4’e kadar ulaşabileceğini söz ederek, şöyle konuştu:
*Deprem birinci başta Bingöl’den başlayıp tek bir sarsıntı olabilirdi lakin olmadı. Şayet tek bir zelzele olsaydı, yani 2020 sarsıntısı yaşanmasaydı ve bütün fay 2023 yılında kırılsaydı, zelzelenin büyüklüğü 8.2 hatta 8.4’e ulaşabilirdi.
*Bu zelzeleleri durduran şey, birincisi fayın uzunluğu, ikincisi fayın üzerindeki bent yan büklümler, maniler ve bariyerler, üçüncüsü birinci kere Roger Bilham ve başka bilim insanları tarafından Doğu Anadolu Fay çizgisinde kanıtlanan krip hareketi ve bir başka şey de derindeki kayaların özellikleri.
*Arazi çalışmalarında, kaymanın zorlaştığı yerlerde Serpentinite mineralini sıkça gördük. Sabunsu bir yapıya sahip olan serpentinite, çok ani bir hareket üzerine tesir ettiğinizde bu kere bir yapıştırıcı varmış üzere hareketi engelliyor. Yani serpantini, sarsıntı davranışları üzerinde, zelzelenin tesirini düşürücü tesir yapıyor.
*Buradan örnekler aldık ve ABDye tahlile gönderdik. Temel bir kural var, kayaların davranışlar, sıcaklık ve basınç şartları altında değişiyor.
*Burada yaptığımız tahlillerde şayet 100 santigrat derecede ise tıpkı serpentinite üzere kaymayı güçleştiriyor. Lakin 3 kilometre yahut daha derinde ise o vakit bu tesirini kaybediyor ve kayma daha rahat bir halde ilerliyor. 2020 Sivrice zelzelesinin güney ucu ile 2023 Kahramanmaraş sarsıntısının kuzey doğusu ortasında bir boşluk var.
*Bu iki kırık birleşmedi. Burası da az evvel bahsettiğimiz ve ABD’ye gönderdiğimiz örnekteki üzere, quartz schistli kayalardan oluşuyor. Bu kadar küçük minerallerin büyük zelzeleleri nasıl durdurduğunu aslında söylemeye çalışıyorum. (DHA)
