İstanbul Planlama Ajansı (İPA) ve İBB Sarsıntı Risk İdaresi ve Kentsel Düzgünleştirme Daire Başkanlığı iş birliğinde 5. Milletlerarası Zelzele Erken İkaz Konferansı düzenlendi.
Konferansa Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Zelzele Araştırma Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Haluk Özener, İBB Genel Sekreter Yardımcısı Dr. Buğra Gökçe ve sarsıntı alanında yerli yabancı uzmanlar katıldı.
“İKİNCİL AFETLERİN ÖNÜNE GEÇMEKTE KULLANILABİLİYOR”
Prof. Dr. Haluk Özener, söyle konuştu:
-Erken ihtar sistemini aslında bir sarsıntı olmadan evvel haber veren bir sistem olarak değil de aslında zelzele olduktan sonra zelzelenin yıkıcı dalgalarının yerleşim yerlerine yahut kritik tesisleri ulaşmadan yapılan bir ihtar olarak algılamak lazım.
-Diğer takdirde yani olmayan bir zelzelesi daha evvelce erken ikaz olarak vermek zelzele varsayımına giriyor ki şu andaki gündemdeki bahsimiz sarsıntı kestirimi değil sarsıntı, sarsıntı erken ihtar sistemleri.
-Bu sistemler biraz evvel de anlattığım üzere İstanbul’da 2001 yılında Bakanlar Şurası kararıyla Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Zelzele Araştırma Enstitüsü tarafından kurulan bir sistem var. İstanbul acil müdahale ve erken ikaz sistemi. Bu sistem 2001 yılında kuruldu.
-Nelerden oluşuyor? Sismik istasyonlardan oluşan bir sistemden bahsediyoruz. Bir zelzele olduğu vakit sarsıntının birinci dalgası olan P dalgası ki daha az yıkıcı olan ve daha süratli bir dalga.
-Bu sismik istasyonlara ulaştıktan sonra arttan gelen yıkıcı dalganın ortasındaki olan mühletle biz erken ihtar sinyali yolluyoruz.
-Şimdi daha sağlıklı anlamak için sizin zelzelenin olduğu kaynak, yerleşim yerine ne kadar uzaksa, erken ihtar sinyali o kadar evvel alabiliyorsunuz.
-Yani ortadaki uzaklık mühlet açılıyor. Şayet sarsıntının kaynağı yerleşim yerlerine çok yakınsa Marmara örneğinde verirsek kimi yerlerle 5 ila 7 saniyeden bahsedebiliyoruz ki 5 ila 7 saniye bugün yalnızca zelzeleden sonra ortaya çıkabilecek ikincil afetlerin önüne geçmekte kullanılabiliyor.
“3-5 SANİYEDE KAÇMA BAHTINIZ YOK”
-Bu sistem olarak çalışan bir sistem. Siz onun sinyalini alabilecek bir altyapıyı kurarsanız bu sistemi sinyali alabilirsiniz. Yani hasebiyle şu anda mevcutta kurum bazlı, kuruluş bazlı, işleyen bir sistemden bahsediyor.
-Ama Türkiye geneline yayılacak bir erken zelzele ikaz sistemi olarak baktığın vakit aslında bunu yalnızca Kandilli’nin yalnızca bir kuruluşun, belediyenin yapması mümkün değil.
-Aslında bu mevzuda yetkili olan kurum AFAD’ın tahminen liderliğinde daha evvel burada deneyimi olan kurum ve kuruluşların takviyesiyle, yardımıyla bu türlü bir erken ihtar sistemi tüm ülke için kurulabilir.
-Depremin kaynağı yerleşim yerlerinin ne kadar uzaksa erken ikaz sinyali o kadar yararlı oluyor. Örnek veriyorum Kahramanmaraş sarsıntılarından sonra o sarsıntının Hatay’a ulaşana kadar geçen müddette tahminen size bir dakika ya da 30-40 saniye bir erken ihtar bildirisi alma bahtınız var.
-Dolayısıyla 40 saniye tahminen bir insan hayatını kurtarabilir. Lakin 3-5 saniyeden bahsettiğin vakit bu çok kısıtlı kalacaktır. Aslında erken ikaz sinyali demek tek başına bir tahlil değil. Aslında çoklu afet idaresinden bahsetmemiz lazım. Hasebiyle öncelikle sarsıntı inançlı konutlarda oturmamız lazım.
-Yani 3-5 saniyenin çok bir manası yok. Biraz evvel söz ettiğim üzere yani 3 saniyede size doğal gazı kesebilir.
-Elektriği diyelim ki kesebilir. Ya da çeşitli tedbirler sarsıntı sonrasında olacak ikinci afetler istikametinden bahsediyoruz ancak siz şayet sarsıntı inançsız bir binada oturuyorsanız istediğiniz kadar erken ikaz sisteminiz olsun, dünyanın en eksiksiz erken ihtar sistemi sizde olsa lakin binanız yıkıldıktan sonra bunun pek bir manası olmayacaktır. 3-5 saniyede kaçma bahtınız yok.
“DEPREMİ ŞİMDİ EVVELDEN BİLEMİYORUZ”
Kocaeli Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Zelzele Uzmanı Prof. Dr. Şerif Barış ise, şöyle konuştu:
-İstanbul’da zelzele fayları çok yakın olduğu için kurulan sistem erken ihtar değil, acil müdahale ve erken ikaz sistemi. Bu ne demek?
-Erken ihtar sistemleri birebir vakitte bir sarsıntı olduktan sonra kent içerisindeki hasar dağılımını çok süratli tespit ederek hangi bölgelerde yolların kapanacağını, hangi bölgelerde ağır hasarın olacağını belirleyen bu halde afeti yönetecek valiye çok süratli görsel bilgi sunan sistemlerdir.
-O açıdan bakıldığında kapanan yollar, çöken köprüler ortaya çıkan yangınlar ve ağır hasarlı bölgeleri bilerek arama kurtarma, itfaiye emniyet ve elbette birinci yardım için ambulansları oraya sevk etmek açısından kıymetli.
-Biz sarsıntı çalışan uzmanlar olarak zelzelesi şimdi dünyada evvelden bilemiyoruz. Sarsıntısı evvelce bilmek mümkün olmadığı için zelzele ziyanını azaltacak çalışmalara yük verilmesi lazım.
-Biz bilim adamları bu çalışmaları, zelzelelerin ziyanını azaltacak çalışmaları kesinlikle yapıyoruz lakin herkesin zelzele şuurunu artıracak kendi konutlarında aile afet planı şirketlerde ise acil durum planı yerine afet ve acil durum planı yapılarak zelzele öncesi oluşacak hasarları ziyanları ve can kayıplarını azaltacak kesinlikle bir hazırlık, ziyan azaltma ve tedbirler almaları gerekiyor.
“İSTANBUL’UN İGDAŞ ÜSTÜNDEN 760 TANE İVME ÖLÇERİ VAR”
İBB Genel Sekreter Yardımcısı Buğra Gökçe de, şu sözleri kullandı:
-İstanbul öteden beri zelzeleye hazırlanıyor ve erken ikaz sistemi de bunun ögelerinden bir tanesi.
-Riski azaltabilmek için her ne kadar erken sarsıntıyla ilgili bir bilgi sahibi olunur ise o kadar riskleri düşürüp can ve mal kayıplarını düşürmek mümkün.
-Biliyorsunuz Marmara Denizi değerli bir kırılmaya ve fay kırılmasına sahip ve bu yalnızca İstanbul’u değil Bursa’yı, Kocaeli’yi, Yalova’yı, Tekirdağ’ı, Çanakkale’yi bütün bölgeyi etkileyecek kıymetli bir felaket olabilir.
-Onun için sarsıntıdan kaynaklı ikincil afetlerin tesirini azaltmak yani yangın, elektrik kesintisi, elektrik patlaması, elektrik kontağı, doğal gaz patlaması ve kontağı ve bunların birbirlerini tetikleyerek oluşturacağı daha büyük felaketleri azaltmak gazı kesmekle, elektriği kesmekle mümkün olabilir.
-Erken ikaz sistemlerinin ikinci afetleri bu manada azaltması manasında çok büyük katkısı var. Öbür taraftan toplu bulunan sanayi tesislerinde gökdelenlerde, yüksek yapılarda da erken ihtar sisteminin toplu ömrü ve ikincil afetleri etkileyebileceğini düşünüyoruz ve bunu da destekliyoruz.
-Onun için bu kademede öncelikle erken ihtar sistemlerinin geliştirilmesi, ne kadar daha erken bize haber verilirse o erken haberin kent ömrünü daha olumlu etkileyebileceği, can kaybını azaltabileceği bir süreci araştırıyoruz.
-Bu manadaki ulusal ve memleketler arası araştırmacılara takviye vermek onların çalışmalarını dinleyip öğrenmek yeni çalışmaların oluşmasıyla tahminen bu süreyi daha evvel çekebilmek ve aldığımız ilerlediğimiz bu gelişmeyle de kent omurundaki can kaybını, mal kaybını azaltmak temel maksadımız.
-İstanbul’un İGDAŞ üstünden 760 tane ivme ölçeri var. Kandilli Rasathanemiz üstünden de çok sayıda ivme ölçerimiz ve sismik önden tespit edecek belirleyicilerimiz var. Kandilli Rasathanenizde bunu işbirliği halinde de çalışıyoruz ve rasathanemizle birlikte tekrar işlettiğimiz bir tsunami erken ihtar sistemi ve aksiyon planımız da var.
-Dolayısıyla muhtemel bir Marmara zelzelesinde Marmara Denizi’nden gelecek tsunami dalgalarının da kıyı bölgelerimize ulaşabileceği en yüksek kodları da belirlemiş ve onun da ikaz sistemini kurmaya çalışır vaziyetteyiz.
-Dolayısıyla hem Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ile hem de ilgili tüm kurumlarımızla İGDAŞ genel müdürlüğümüz ağır bir mesai içerisinde sarsıntı dairemiz bir işbirliği içerisinde.
-Depremi ortalama 12 saniye evvelden öngörüp kesme talihinden bahsediyoruz. 3 ila 30 saniye ortasında değişebilecek bir sarsıntının oluş yerine nazaran kestirimden bahsedilir.(DHA)
