Kızıldeniz’deki kriz enflasyon telaşlarını artırıyor

Kızıldeniz’de yaşanan krizin devam etmesi halinde merkez bankalarının faizleri artırması ve bununla birlikte dünya çapında enflasyonun yine yükselebileceğine ait tasalar büyüyor.

Kızıldeniz’de sular, Yemen’deki Husilerin, İsrail’in 7 Ekim 2023’ten bu yana şiddetli akınlar düzenlediği Gazze Şeridi ile dayanışma kapsamında Kızıldeniz’de İsrail’in sahibi olduğu yahut işlettiği kargo gemilerinin yanı sıra İsrail’e yahut İsrail’den mal taşıyan gemileri füze ve insansız hava araçlarıyla (İHA) maksat almasıyla ısınmaya başladı.

Husilerin 10 Ocak’ta da İsrail’e takviye olduğu gerekçesiyle Kızıldeniz’de ABD’ye ilişkin bir gemiyi füze ve kamikaze dronlarla maksat alması tansiyonu daha da arttırdı.

Bunun akabinde ABD de global deniz ticareti güvenliğinin tehlikeye girdiği gerekçesiyle 18 Aralık’ta bir küme ülkenin iştirakiyle Husi güçlere karşı “Refah Muhafızı Operasyonu” isminde çok uluslu “deniz misyon gücü” oluşturulduğunu açıkladı.

ABD ve İngiltere, bugüne kadar, “Gazze’ye destek” gerekçesiyle Kızıldeniz’den İsrail’e giden gemilere hücumlar düzenleyen Yemen’deki İran dayanaklı Husilere ilişkin 91 gayesi vurdu.

Bu gelişmelerin akabinde milletlerarası firmaların birçok son vakitlerde deniz seyrüseferinde kıymetli bir yeri olan Babu’l Mendeb Boğazı ve Kızıldeniz’e alternatif olarak Ümit Burnu rotasına yöneldi.

Husilerin İsrail ve ABD’ye bağlı gemilere yönelik atakları nedeniyle Babu’l Mendeb Boğazı’ndan geçen gemilerin maliyeti yüzde 170’e varan oranlarda arttı. Bu da gemi şirketlerinin bu rotadan seferleri iptaline yol açtı.

Küresel ticaretin yaklaşık yüzde 12’sinin Akdeniz’i Kızıldeniz’e bağlayarak Avrupa ile Asya ortasındaki en kısa rotayı sunan Süveyş Kanalı üzerinden yapıldığı göz önüne alındığında bu rotanın devre dışı kalmasının yol açacağı ziyana ait bir kestirim oluşturabilir.

NAKLİYE MALİYETLERİNE ETKİSİ

Dünyanın en büyük konteyner şirketi İtalyan-İsviçre ortaklı Mediterranean Shipping Company (MSC), bir basın bülteniyle müşterilerini, 12 Şubat’tan itibaren ABD’ye giden konteyner trafiğinin bir kısmı için ek fiyat artışları konusunda uyardı.

Nakliye şirketi Honor Lane ise Kızıldeniz’deki durumun 6 ay, tahminen bir yıl kadar devam edebileceğini düşündüklerini; bu türlü bir durumda nakliye fiyatının yüksek olmasının ve ekipman probleminin devam etmesinin de beklendiğini belirtti.

ABD’li yatırım bankası Wells Fargo’nun global alacaklar ve ticaret finansmanı lider yardımcısı Stephen Schwartz, CNBC televizyonuna yaptığı açıklamada, “Kızıldeniz’deki durumdan en büyük etkiyi Avrupa’nın hissettiğini, artan fiyatların tesirlerinin emtialar üzerinde görülmeye başlandığını” belirtti.

Konteynerlerin gecikmesi, kapasitenin azalması ve daha uzun transit süreçlerinin global nakliye maliyetlerini etkileyen faktörler olduğuna işaret eden Schwartz, Kızıldeniz’deki durum devam ettikçe global nakliye maliyetlerinin ABD şirketlerini de etkilemeye başlayacağını söz etti.

FAİZDE İNDİRİM BEKLENTİLERİ ERTELENEBİLİR

Avrupa İstatistik Ofisi (Eurostat) datalarına nazaran, Kızıldeniz’deki krizin 2024 yılının birinci ve ikinci çeyreğinde enflasyonun yarım derece artmasına yol açacağı iddia ediliyor.

Kızıldeniz’deki kriz, Avrupa’nın, “Avro Bölgesi iktisadının faiz oranlarının bu yıl yüzde 4’ten düşürülme ihtimaline ilişkin” umutlarını söndürüyor.

Avrupa Merkez Bankası, enflasyonu düşürmek için Temmuz 2022’den itibaren arka arda 10 faiz artışı gerçekleştirdi.

Uzmanlar, Avrupa Merkez Bankasının 2024’te 6 defa faiz indirimi yapmasını umarken, Kızıldeniz’deki tansiyon bu beklentinin ertelenmesine neden olabilir.

ABD’de ise bir evvelki ayda yüzde 3,1 olan enflasyon, aralıkta yine yüzde 3,4’e yükseldi. Enflasyondaki bu hareketlik, şimdi Kızıldeniz’deki tansiyondan hissesini almamış durumda.

ABD Merkez Bankası, Kızıldeniz krizinin ocak ayından itibaren enflasyon üzerinde ek tesirler oluşturmasından telaşlı. Bu da 2024’ün birinci yarısının sonundan evvel faiz indirimi yapılacağı varsayımına ait umutların azalması manasına geliyor.

ABD Merkez Bankası datalarına nazaran ABD’de faiz oranları şu an yüzde 5,5 ile 2001’den bu yana en yüksek düzeyde bulunuyor.

ORTA DOĞU ÜZERİNDEKİ TESİRLER BELİRSİZ

Orta Doğu’da ise bilhassa Husilerin geçen gemilerin tamamını maksat almaması nedeniyle pek çok ülkenin iktisadında enflasyon beklentileri hala belirsizliğini koruyor.

Bu mevzuda Ürdün’ün başlattığı teşebbüs, Kızıldeniz’deki tansiyonla uğraş ve mal arzı üzerindeki muhtemel tesirleri öngörme açısından petrol ithal eden birçok Arap ülkesi için model teşkil edebilir.

Ürdün Başbakanı Beşir el-Hasavne, 15 Ocak’ta, Kızıldeniz’deki gelişmelere bağlı olarak ülkedeki bakanlıklara ve ilgili makamlara, “yerel pazardaki potansiyel enflasyon kaynaklı tesirlerle mücadele” için birtakım tedbirler almaları talimatı verdi.

Hasavne, tüm temel gereçler için bol ve kâfi stok sağlanması, bu temel materyallerin fiyatlarının ramazan ayının sonuna kadar (mart ve nisan ayları) korunması istikametinde talimat verildiğini aktardı.

Ayrıca nakliye hareketinin şartlarının ve düzenliliğinin denetlenmesi tarafında de talimat verildiğine işaret eden Hasavne, pek çok denizcilik şirketinin Babu’l Mendeb Boğazı’na girmeyerek Ümit Burnu’na yanlışsız ilerlemesi nedeniyle gecikmeler yaşanmasına karşın gemi ve nakliye hareketinin Akabe limanına hakikat akışının önemli halde etkilenmediğini belirtti.