Koruyucu Aile Nedir? Kimler Koruyucu Aile Olabilir?

Koruyucu aile son zamanlarda ülkemizde de ilgi görmeye başlamıştır. Batı ülkelerinde foster care şeklinde tanımlanan koruyucu aile Türkiye 1926 Medeni Kanunun da yer almıştır. Koruyu aile; korumaya ve bakıma ihtiyaç duyan çocukların bakım sorumluluğunu almak demektir. Biyolojik aile yerine bakımını başka bir aile ya da bireylerin üstlenmesidir. Bir çocuğun koruyucu aile bakımına alınması için biyolojik ailenin çocuğun psikolojik, fiziksel ve diğer ihtiyaçlarını karşılayamaz durum da olması gerekmektedir.

Kuşkusuz her çocuk için en sağlıklı ortam kendi biyolojik ailesinin yanıdır. Ancak çeşitli sosyal ve ekonomik zorluklarla zayıflayan ve dağılan aileler, ya da zihinsel, bedensel, psikolojik sorunları nedeniyle aile bütünlüğünü sağlayamayan aileler çocuklarının ihtiyaçlarını karşılayamaz, onlara bakamaz hale gelebilmektedirler. Bazı çocuklar ise biyolojik aileleri tarafından ihmal ve istismara uğramakta olup, sağlıklı gelişimi acısından biyolojik aileden uzaklaştırılması acil önem teşkil etmektedir. Hangi gerekçe ile olursa olsun ailesinden ayrılarak kurum bakımı altına alınmış olan çocuklara verilebilecek en iyi hizmet, onun kendi ailesinin yanında bakımının sağlanabilmesi için gerekli koşullar sağlanana kadar başka bir aile yanında bakımlarının sağlanmasıdır. Çocuklar ancak düzenli olarak ihtiyaçlarının karşılandığı, korunup sevildikleri ve bağlanabildikleri yetişkinler aracılığı ile aile ortamı içerisinde yaşadıkları travmaları atlatabilmekte ve sağlıklı olarak gelişebilmektedir.

Koruyucu aile olmak isteyen ailelerin bazı amaçları bulunmaktadır. Bu aileleri bu süreç de etkileyen amaçları şu şekilde sıralayabiliriz;

a) Çocuğa Yarar Sağlamak; Koruyucu aile olmak isteyen ailelerin birçoğunun ilk hedefi çocuğa fayda sağlamak, temel ihtiyaçları ve temel ihtiyaçların yanı sıra sevgi ve psikolojik ihtiyaçlarını karşılamak yatmaktadır. Çocuğa yardımcı olma ve ihtiyaçlarını karşılama bireyleri duygusal anlam da rahatlattığı için önemli bir motivasyon kaynağıdır. Çocuğun ihtiyaçlarını karşılamak aile ortamı sağlamak koruyucu aile olmak isteyen bireylerin ilk amaçlarından biridir
b) Topluma Yarar Sağlamak; Toplumun devam edebilmesi ve sağlıklı bir gelecek olabilmesi için çocukların sağlıklı bir aile ortamında yetişmesine bağlıdır. İlk eğitim her zaman ailede başlar. Koruyucu aile olmak isteyen bireylerin amaçlarından biri de topluma yarar sağlamaktır. Bir bireyi topluma kazandırmak, suça karışmasını önlemek ve sosyal sorumluluk bilincinin geliştirmek için aile kurumuna ihtiyaç vardır. Bir bireyi olumlu anlam da topluma kazandırmak için anne-baba sevgisi ve aile ortamının olması vazgeçilemez unsurdur.
c) Manevi Faktör; Koruyucu aile olma düşüncesinin bir diğer amacı da manevi faktördür. Bazı bireyler inançları doğrultusunda koruyucu aile olmak istemeleridir.

Koruyucu Aile Bakım Modelleri
Biyolojik aileleri yanında yetişme şansını geçici bir süre için yitirmiş ya da çeşitli nedenlerle evlat edindirilememiş kız ya da erkek, sağlıklı ya da engelli tek ya da kardeş olup, koruyucu aile yanına yerleştirilmeye uygun olduğu belirlenmiş olan korunmaya ihtiyaç duyan çocuklar koruyucu aileler yanına yerleştirilmektedir.
Koruyucu Aile Hizmeti içerisinde dört farklı tip bakım modeli bulunmaktadır:
1- Süreli koruyucu aile
2- Akraba veya yakın çevre koruyucu aile modeli
3- Geçici koruyucu aile modeli
4- Uzmanlaşmış koruyucu aile olmak

Kimler Koruyucu Aile Olabilir ?
Ülkemizde TC vatandaşı olup sürekli olarak Türkiye’de ikamet eden, 25-65 yaş aralığında bulunan, en az ilkokul mezunu, düzenli geliri bulunan, evli/bekâr veya çocuklu/çocuksuz herkes (çocuğun biyolojik anne-babası ya da vasisi dışındaki kişiler) koruyucu aile olabilmektedir.
Akrabaların koruyucu aile olmak istemesi halinde yapılacak sosyal inceleme sonucuna göre yaş ve eğitim koşulları değerlendirilmektedir.
Bekar kişilerin başvurularında, 30 yaşını doldurmuş olmaları ve yerleştirilecek çocuğa ebeveynin yokluğunu hissettirmeyecek akraba ilişkilerine sahip olmasına önem verilmektedir.

Koruyucu Ailelere Yapılan Ödemeler
Koruyucu ailelere koruyucu aile yanına yerleştirilen çocukların bakım, eğitim ve yetiştirilmelerine ilişkin harcamalara karşılık olmak üzere çocuk başına çocuğun (varsa) engellilik ve yaş durumuna göre değişkenlik gösteren miktarlarda aylık net ödeme yapılır. Ayrıca koruyucu aileye yılda bir kez çocuğun eğitim masrafları karşılığı 3 katı tutarında ve yılda iki kez giyim masrafları karşılığı 2 katı tutarında ödeme yapılmaktadır. Bunun yanı sıra, aylık okul servis ücretleri, meslek edindirme ve sınavlara hazırlık kurs ücretleri için de yıllık belirlenen tutarlarda ödemeler yapılmaktadır.
Koruyucu aile hizmeti, çocuklar için sadece bir bakım modeli olmasının çok daha ötesinde onlar için bir rehabilitasyon sürecidir. Koruyucu aile hizmeti, çocukların kurum bakımının etkilerinden arınmaları ve sağlıklı olarak gelişip yetişebilmeleri için bir ortam sunabildiği oranda başarıya ulaşabilmektedir. Ancak bu model sadece bu hizmetten yararlandırılan çocuğu değil, dolaylı ya da dolaysız olarak aile yanına yerleştirilecek çocuğu, koruyucu aileyi, çocuğun biyolojik ailesi ve koruyucu ailenin diğer aile bireylerini etkileyen de bir süreçtir. Bu sürecin her boyutuyla bu alanda çalışmaları yürüten meslek elemanları tarafından yakından takip edilmesi ve gerekli müdahalelerin zamanında yapılması hizmetin sürekliliği açısından çok önemlidir. Bu amaçla Koruyucu aile ve yanına yerleştirilen çocuk ile biyolojik aile, vakanın özelliklerine göre belirlenen aralıklarla, düzenli olarak mevzuat kapsamında uzmanlar tarafından izlenmektedir.