Kuzey Afrika’nın güç devi Cezayir’in Çin ile bağlantıları derinleşiyor

Cezayir Cumhurbaşkanı Abdülmecid Tebbun, 17-21 Temmuz tarihlerinde Çin’e gerçekleştirdiği ziyaretle, siyasi ve güvenlik alanında işbirliğini derinleştirip ekonomik bağlantıları geliştirirken Cezayir’in BRICS üyeliğine giden yolu açarak iki ülke ortasındaki ilgilerin geleceğini de netleştirmiş oldu.

Cumhurbaşkanı Tebbun, vazifeye geldiği 2019’dan bu yana birinci sefer gerçekleştirdiği Pekin ziyareti kapsamında Çinli mevkidaşı Şi Cinping ile 19 mutabakat ve mutabakat zaptına imza attı, iki ülke iş adamlarının katıldığı forumda da 12 muahede imzalandı.

Söz konusu ziyaret, iki ülke ortasında müzakerelerin içeriği, Tayvan problemi ve BRICS dahil olmak üzere müşterek ilgi alanlarına ait konumların gözden geçirildiği ortak bir deklarasyonla sonuçlandı.

BRICS GRUBU

Uluslararası bağımsız bir kuruluş olan BRICS kümesi üyeleri, kendi ortalarında siyasi, ekonomik ve kültürel işbirliğini teşvik ediyor.

Kuruluşunda “BRIC” ülkeleri olarak bilinen kümenin birinci çekirdeği 2001 yılında Brezilya, Rusya, Hindistan ve Çin tarafından oluşturuldu ve daha sonra Güney Afrika’nın (South Africa) da iştirakiyle “BRICS” kümesi ismini aldı.

Gözlemciler, ismi üye ülkelerin İngilizce isimlerinin (Brasil, Russia, India, China, South Africa) baş harflerinden oluşan bu kümesi, ABD, Kanada, Almanya, İngiltere, Fransa, İtalya ve Japonya’dan oluşan G7’ye paralel bir yapı olarak pahalandırıyor.

İlk tam kapsamlı diplomatik buluşması 2009’da Rusya’nın Yekaterinburg kentinde gerçekleştirilen BRICS kümesinin 5’inci üyesi 2011’deki iştirakiyle Güney Afrika oldu.

BRICS üyesi devletlerin toplam nüfusu 3 milyar 200 milyonu aşarken, 5 ülkenin toplam gayri safi yurtiçi hasılası 20 trilyon ABD dolarını geçiyor. Bu da kümesi dev bir ekonomik ve insani güce dönüştürüyor.

Grubun üyesi üç ülke Rusya, Çin ve Hindistan nükleer başlıklara sahipken, tıpkı vakitte Çin ve Rusya, Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Konseyi’nin de daimi üyeleri.

DERİNLEŞEN ORTAKLIK

Tebbun’un 2019’dan bu yana yaptığı resmi ziyaretler ortasında “en uzunu” sayılan Çin ziyareti, Pekin ile ilgilere verdiği kıymetin en değerli göstergelerinden de biri.

Pekin’deki temaslarının akabinde Çin’in çağdaş teknoloji kenti Shenzhen’i de ziyaret eden Tebbun, ülkesinin Çin ile alakalarını “yeni Cezayir vizyonu” olarak isimlendirilen ortak bildiriyle yeni bir modele taşıma dileğini gösterdi.

“Yeni Cezayir vizyonu”, Tebbun’a nazaran, hidrokarbona (petrol ve doğalgaz) mutlak bağımlılıktan kurtulmuş ve hidrokarbon dışı ihracatın bedelini bu yıl yüzde 3’ten yüzde 11’e çıkarmaya başlayan Cezayir’in çeşitlendirilmiş bir iktisat inşa etme isteğine dayanıyor.

Cumhurbaşkanı Tebbun, daha evvel yaptığı bir açıklamada, Cezayir’in Fransa’dan bağımsızlığını kazandığı1962’den 2019’a kadar hidrokarbon dışı ihracatının 1,9 milyar doları geçemediğini, 2021’de bu hacmi 5 milyar dolara, 2022’de 7 milyar dolara, 2023 sonu prestijiyle da 12-13 milyar dolara yükseltmeyi hedeflediklerini söylemişti.

ÇİN İLE CEZAYİR ORTASINDAKİ ANLAŞMALAR

Çin ile imzalanan muahedeler ve mutabakat zabıtları, Cezayir için hayati kıymet taşıyan tüm alanları kapsıyor.

Bilim ve uzay alanında işbirliğinin yanı sıra bilhassa Çin teknolojisinin transferi ile Cezayir’in stratejik tahıl üretimi, yenilenebilir güç ve hidrojen alanında işbirliği mutabakatları yapıldı.

Cezayir pazarının en büyük tedarikçisi pozisyonundaki Çin, Cezayir’e yıllık 8 milyar dolarlık ihracat gerçekleştiriyor. Pekin, Cezayir’den 1 milyar dolarlık da ithalat yapıyor.

Cezayir Ticaret Bakanı Tayyip Zeytuni, Çinlilerin Cezayir’de bir lityum ile bir otomobil fabrikası kurmanın yanı sıra Cezayir’in kuzeydoğusundaki Annaba limanını genişletmeyi hedeflediklerini açıkladı.

Zeytuni, Cezayirli şirketler ile Çinli partnerleri ortasında imzalanan mutabakatların iki ülke ortasındaki münasebetleri pazar düzeyinden (ithalat ve ihracat) yatırım düzeyine çıkardığını belirtti.

Tebbun, ülkesinin BRICS kümesine katılma talebine Pekin’den dayanak alırken BRICS ülkeleri öncülüğündeki Yeni Kalkınma Bankasına (NDB) katılma talebi onaylanır onaylanmaz kelam konusu bankanın hesabına 1,5 milyar dolar yatırmaya istekli olduğunu açıkladı.

Pekin’deki Cezayirli toplumuyla yaptığı görüşmede Tebbun, ziyaretinin sonuçlarını “çok olumlu” olarak nitelendirerek, Çin’in yakında Cezayir’e 36 milyar dolar kıymetinde yatırım yapacağını duyurdu.

STRATEJİK PROJELER

Çin İktisadı Uzmanı Muhammed Saayud, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Cumhurbaşkanı Tebbun’nun Çin ziyaretinin ekonomik boyutunun Cezayir iktisadı için çok umut verici göstergeler taşıdığını belirterek, tarafların elektrikli araba fabrikası, lityum batarya fabrikası ve limanlar üzere temel tesislerin genişletilmesi konusunda 1 ile 10 milyar dolar ortasında değişen büyük projelerin hayata geçirilmesi üzerinde anlaştığını tabir etti.

Saayud, Cezayir iktisadının orta vadede sonuç veren küçük projelere gereksinimi olduğuna dikkati çekerek, üzerinde mutabakata varılan büyük projelerin Cezayir iktisadını nitekim değiştireceğini, lakin bunun uzun vadede mümkün olabileceğini vurguladı.

Cezayir’in BRICS üyeliğine Çin’in dayanak verdiğini kaydeden Saayud, Cezayir’in coğrafik pozisyonu itibariyle hem Avrupa’ya hem de Afrika’ya ulaşma konusunda kıymetli bir nokta olduğunu ve bu özelliğiyle BRICS’e ekonomik olarak büyük katkı sağlayabileceğini tabir etti.

Saayud, Cumhurbaşkanı Tebbun’un BRICS bankasına katılma talebinin “çok doğru” olduğunu, Cezayir’in bu bankaya yapacağı 1,5 milyar dolar kıymetindeki yatırımın 5-6 yıl içerisinde 50 milyar dolara ulaşan bir kârla kendisine geri döneceğini umduğunu söyledi.

EKONOMİDEN DAHA FAZLASI

Çin-Cezayir ilgileri, iktisadın yanı sıra “toprak bütünlüğünü koruma” konusunda karşılıklı dayanaklarla siyasi problemlerde de değerli bir netlik kazandı.

Cezayir, Tayvan’ın bağımsızlığı konusuna karşı olduğunu teyit ederek, “Tayvan’ı Çin’in ayrılmaz bir parçası” olarak gördüğünü açıkladı.

İki ülke, “insan haklarıyla ilgili belgelerin siyasallaştırılması ve memleketler arası alakalarda bir baskı aracı olarak kullanılmasının reddetme” konusunda mutabık kalırken, “mutlak hegemonyayı reddetme, milletlerarası alakalarda demokrasiyi ve çok taraflılığı destekleme, gelişmekte olan ülkelerin çıkarlarını muhafaza ve devletlerin iç işlerine müdahaleyi reddetme” prensiplerine de bağlılıklarını yineledi.

Cezayirli milletlerarası krizler uzmanı Hasan Kasımi, Cumhurbaşkanı Tebbun’un Çin başta olmak üzere memleketler arası ilgilerde Cezayir ile birebir vizyonu paylaşan ülkelerle yakınlaşmayı hedeflediğine dikkati çekti.

Kasımi, Tebbun’un “daha adil bir dünya” telaffuzuyla Çin ile yakınlaşmayı güçlendireceği sinyalini verdiğini söyledi.

Tebbun’nun odaklandığı en kıymetli şeyin “modern teknolojiyi aktarmak” olduğunu belirten Kasımi, Cezayir Cumhurbaşkanı’nın “Batılı ülkelerin çağdaş teknolojiyi bir tahakküm aracı olarak kullandığının” farkında olduğunu, hasebiyle bu ziyaretiyle Çin’den teknoloji aktarmayı hedeflediğini tabir etti.

Teknolojinin silahlar dahil olmak üzere çağdaş araçlar manasına geldiğini lisana getiren Kasımi, “Batı yahut bilhassa ABD, Çin’in bilakis, size sırf eski savaş teçhizatı verecek ve örneğin F-16’lar yahut F-35’lei almayacaksınız.” dedi.

Kasımi, Cezayir’in mevcut durumda BRICS kümesi ülkelerinin iktisadına sahip olmadığını lakin hidrokarbon ve maden alanlarında çok büyük bir potansiyele sahip olduğunu söyledi.
Cezayirli uzman, ülkesinin örneğin batarya ve elektronik çip üretiminde kullanılan lityum üzere az toprak elementlerinin global rezervlerinin yüzde 20’sine sahip olduğunu ve Çinlilerin de bunu çok düzgün bildiğini kaydetti. (AA)