Siirt Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Kısım Lideri Öğretim Üyesi Dr. Mahmut Durmaz ve öğretim üyelerinden oluşan takım, Kahramanmaraş’ın Pazarcık ile Elbistan ilçeleri merkezli 7.7 ve 7.6 büyüklüğündeki sarsıntıların akabinde yıkılan binalarla ilgili araştırma yapmak için Malatya’ya gitti.
Deprem bölgesinde araştırma yapan Durmaz ve beraberindeki takım, enkazdan örnekler alıp inceledi. Yıkılan kimi binaların 1975 yılı sarsıntı yönetmeliğine nazaran yapıldığını belirten Durmaz, “Biz 5 gün içinde, yıkılan 40 binada inceleme yaptık. Üniversiteden topladığımız ekipmanla birlikte orada incelemelerde bulunduk. Bu inceleme sonucunda gördüğümüz aşikâr başlı sorunlar vardı. 1975 yılındaki sarsıntı direktörlüğe nazaran uygun olarak yapılmış lakin burada da öncelikle betonarme, ekseriyetle uygun gradasyon gözetilmemiş. Yani çok büyük çakıl taşları vardı. Uygun dane dağılımının olması lazım betonun içinde fakat o da yoktu” dedi.
‘BETONDA YABANCI HUSUSLAR VARDI’
Enkazdan alınan örneklere nazaran, ahşap ve yabancı hususların beton içine karıştırıldığını tespit ettiklerini belirten Durmaz, “Dengelenmeye de çalışılmamış ve çok büyük çakıl taşları var. 6 santimetreden büyüktü. Olması gereken 3 santimetre yahut 33 milimetreden fazla olmaması gerekirdi. Bunun haricinde betonun içinde yabancı unsurlar de vardı, ahşap ve kil üzere. O devirde nervürlü demir kullanılmıyordu. Artık zarurî lakin o devirde zarurî olmadığından beşerler ucuz, diye dayanımı daha düşük düz demir, nervürsüz demir kullanıyordu. Bu da kâfi aderans sağlayamadığından zati beton kalitesi asgarî kıymetlerde yahut altında olduğundan, güzel tutunamadığından ötürü demir betondan sıyrılarak çıkmış. Bizler bunu canlı olarak gözlemledik ve tespit ettik. Kontaklar düzgün değildi. Tel ilişkileri çok ince olan kontaklar vardı. Onların daha güzel olması gerekirdi” diye konuştu.
‘TASARIM YANLIŞLARI VAR’
Kolonlardaki demir yoğunluğuyla birbiri ortasındaki uzaklığın, devrindeki koşullarını bile taşımadığını ve tasarım yanlışlarının olduğunu kaydeden Durmaz, “Bunun haricinde çeşitli tasarım yanlışları vardı. Statik sistemlerde bunu da gördük. Güçlü kiriş, zayıf kolanlar üzere. Güçlü kiriş olunca kolonlar mafsallaşmış, taşıyamamış ve kırılmış. Kolon, sarsıntı esnasında yanal yükleri karşılayamamış ve kolun-kiriş birleşme noktalarında kırılmalar olmuş. Kolon-kiriş birleşmelerinde oluşan mafsallaşma dediğimiz olayla birleştirme noktalarında etriye sıklaştırmasının olması gerekir. Yani olağanda o devrin direktörlüğüne nazaran 30 santimetre olması gerekirken, biz ölçtüğümüzde bu aralığın 35 santimetre olduğunu gördük. Günümüzde 20 santimetre civarında olması lazım lakin bunların hiçbirini göremedik. Kolon, kiriş birleşme noktalarındaki sıklaştırmalara boğaz etriyeleri de konulmamıştı. Yani genel olarak şöyle diyebiliriz; etriyelerde kancalar yok, 90 derece bükülmüş. Yani etriyeler 90 derece yerine 135 olması gerekiyor” dedi.
‘BİTİŞİK NİZAM YAPILAR ÇEKİÇLEME TESİRİ YAPIYOR’
Dr. Durmaz, bitişik yapıların sarsıntıda çekiç üzere birbirine tesir ettiğini dile getirerek, “Bitişik nizam tehlikeli bir yapılaşma biçimidir. Yan yana bitişik binalarda çekiçleme tesirini gördük. Bu evvelki sarsıntılarda de daima görülmüştür. Bitişik nizamlarda döşemenin kotları birbirinden farklı ise binalar birbirine salınım yapıyorlar, birbirine vuruyorlar. O bölgede çarpma tesiriyle kırılıyor ve binanın toptan göçmesine sebep olabiliyor. Binaların yıkılmasının sebepleri, yapılan hesaplar sonucunda uygun betonu yapmamak, yerine uygun kalitede uygun beton dökmemek, projesine uygun demir donatları kalıplarda yerine bağlamamak üzere personellik kusurlarından, kontrolsüzlükten kaynaklanıyor. Bunlar denetim edilmiş olsaydı, yerine direktörlüklere uygun formda yapılmış olsaydı, bu binalar tahminen de yıkılmayacaktı. Yıkılsa bile az hasarla ya da ağır hasar alsa da insanların vefatına sebep olmadan hasarlı bir halde insanların bir biçimde çıkmasına müsaade vereceklerdi” diye konuştu.
DHA
