Md Ml Mw deprem nedir? Md Ml Mw deprem ne demek, ne anlama geliyor?

Kahramanmaraş merkezli 7.7 ve 7.6’lık iki sarsıntı 10 vilayette yıkıma neden olurken, hayatını kaybedenlerin sayısı 7 bin 108’e yükseldi. 40 bin 910 kişinin yaralandığı sarsıntının ağır hasar verdiği 10 kentte 3 ay mühletle OHAL ilan edildi. Pekala, Md Ml Mw sarsıntı nedir? Md Ml Mw sarsıntı ne demek, ne manaya geliyor?

MD ML MW ZELZELE NEDİR?

Deprem büyüklükleri toplam 5 çeşittir.

– Mühlete Bağlı Büyüklük (Md)

– Lokal (Lokal) Büyüklük (Ml)

– Yüzey Dalgası Büyüklüğü (Ms)

– Cisim Dalgası Büyüklüğü (Mb)

– Moment Büyüklüğü (Mw)

Deprem, yerkabuğunun gerilme tesiri sonuncu, makul bir derinlikte kırılması olarak tanımlanabilir. Zelzelenin büyüklüğü ise kırılan yüzeyin büyüklüğünü ve hasebiyle ortaya çıkan gücün seviyesini belirten bir ölçüdür. Örneğin M=2,0 büyüklüğünde bir zelzele, yeryüzünün derinliklerinde yaklaşık bir futbol alanı büyüklüğünde bir kiriğin meydana geldiğini gösterir. Büyüklük bir ünite artarsa, yani 3,0 büyüklüğünde bir sarsıntı oluşmuş ise, yaklaşık 10 futbol alanına eşit bir alanın kirtilmiş olduğu anlaşılır.

Gerçekte, sarsıntının büyüklüğü yalnızca kırılan yüzeyin alanı ile oranlı değildir. Büyüklüğü etkileyen iki etmen daha vardır: atim ve berklik (rijidite). Atim, kırılan yüzeyin iki tarafında kalan kayaçların birbirlerine nazaran bağıl olarak ne kadar yer değiştirdiğini belirtir. Berklik ise, kırılan kayaçların sertliğine bağlı bir parametredir. Fakat sarsıntının meydana geldiği derinliklerde genelde Berklik bedeli çabucak hemen daima birebirdir ve sabit kabul edilebilir. Atim kıymetinin ise genelde kırılan yüzeyin büyüklüğüne daima orantılı olduğu gözlenmiştir. Bu nedenle, büyüklüğün bilinmesi için yalnızca kırılan alanın yüzölçümünün kestirim edilmesi kâfi sayılabilir.

MW NE DEMEK? MW AÇILIMI NEDİR? MOMENT BÜYÜKLÜĞÜ (MW) NEDİR?

Bu büyüklük tipi, başkalarına nazaran en muteber olanıdır. Bilim dünyasında, şayet bir zelzele için moment büyüklüğü hesaplanabilmişse, öbür büyüklük tiplerine gerek kalmadığı düşünülür. Belirleme açısından hepsinden çok daha karmaşıktır. Temel olarak zelzelenin oluşumunun matematiksel bir modelinin yapılmasına karşılık gelir. Bir araştırıcının gerçekleştirebileceği bilimsel bir çalışma süreci ile hesaplanabilir ve bu yüzden hesaplamaların belli bir vakit almaşı kaçınılmazdır. Otomatik olarak uygulamaya konulabilmesi ise zordur, dünyada sayılı birkaç gözlemevinde, yalnızca belli bir büyüklüğün üzerindeki sarsıntılar için rutin olarak hesaplanmaktadır. Uygulamada, yalnızca aşikâr bir büyüklüğün üzerindeki sarsıntılar için (M>4,0) Moment Büyüklüğü hesaplanabilir.

MB NE DEMEK? MB NEDİR? CİSİM DALGASI BÜYÜKLÜĞÜ (MB) NEDİR?

Bu formül Yüzey Dalgası sistemine emsal, tek farkı yüzeyden yayılan dalgalar yerine derinliklerde ilerleyen dalgaların kullanılmasıdır. Havuz örneğine dönersek, taşın suya çarpması ile oluşan ses dalgaları (akustik dalga) suyun içerisinde uzak aralıklara yayılabilir. Bu ses dalgalarının bir mikrofon ile dinlenebilir ve ulaştığı en yüksek genlik taşın büyüklüğü konusunda bilgi verir. Sarsıntı için de durum benzeridir. Fakat yerkabuğu içerisinde yalnızca ses dalgası değil, kesme dalgası ismi verilen bir diğer dalga çeşidi de üretilir. Bu iki dalga cinsinin tümüne Cisim Dalgaları ismi verilir. Sismometreler, mikrofondan farklı olarak her iki dalga çeşidini (Cisim Dalgaları) de kaydedebilir.

MS NE DEMEK? YÜZEY DALGASI BÜYÜKLÜĞÜ (MS) NEDİR?

Bu prosedür birinci iki formülün yetersiz kaldığı büyük zelzeleleri (M>6,0) ölçmek için geliştirilmiştir. Havuz örneğine geri dönecek olursak, suyun yüzeyinde oluşan ve halkalar biçiminde merkezden etrafa yayılan dalgaların en yüksek genliğinin ölçülmesi aslına dayanır. Bu cins dalgalar yeryüzünde kaynaktan çok uzak uzaklıklara yayılabilirler. Öteki tekniklerin bilakis bu sistemin güvenilirliği uzak uzaklıktan yapılan ölçümlerde daha da artar.

ML NE DEMEK? MAHALLÎ (LOKAL) BÜYÜKLÜK (ML) NEDİR?

Bu metot 1935’da Richter tarafından zelzeleleri ölçmek için önerilen birinci yoldur. Bu metot, havuza atılan tas örneğine dönecek olursak, taşın suya çarparken oluşturduğu ses dalgalarının suyun içerisine yerleştirilmiş bir mikrofon ile dinlenmesine benzetilebilir. Ses kaydında oluşan en yüksek genlik kıymeti, uzaklık ile ölçeklenerek taşın büyüklüğü hakkında bilgi verecektir. Zelzelenin büyüklüğünü kestirirken de tıpkı prensip uygulanır. Bu yol de görece küçük (büyüklüğü 6,0’dan az) ve yakın (uzaklığı 700 km’den az) depremeler için kullanılır. Hakikat bedellerin bulunması için sismometrelerin çok güzel kalibre edilmiş olması temeldir.

MD NE DEMEK? MÜHLETE BAĞLI BÜYÜKLÜK (MD) NEDİR?

Daha büyük bir zelzelenin, sismometre üzerinde daha uzun bir müddet için salınımlara yol açacağı unsurundan hareket edilir. Zelzelenin, sismometre üzerinde ne kadar uzun vadeli bir titreşim oluşturduğu ölçülür ve sarsıntı merkezinin uzaklığı ile ölçeklenir. Bu prosedür küçük (M<5,0) ve yakın (Uzaklık<300 km) depremeler için kullanılır.

DEPREM BÜYÜKLÜĞÜ NASIL ÖLÇÜLÜR?

Depremi oluşturan kirik genelde yer kabuğunun derinliklerindedir, lakin büyük zelzelelerde yer yüzeyine kadar ulaşır ve bizim fay kırığı dediğimiz yüzey kırıklarını oluşturur. Bir zelzele olduğunda, derinlerde oluşan kırığı direkt gözle görmek mümkün olmadığından, onun yüzölçümünü dolaylı olarak iddia etmek zorunda kalırız. Bir diğer deyişle zelzele kırığını kendisini görmesek de, onun ortaya çıkardığı tesirleri inceleyerek büyüklüğü hakkında bir fikir edinebiliriz.

Buna örnek olarak, birisinin bir havuza tas attığını, lakin bizim taşın büyüklüğünü bilmediğimizi kabul edelim. Taşın havuza düşerken çıkardığı sesi dinleyerek yahut havuzda oluşan dalgalanmaların boyutuna bakarak taşın küçük mü, yoksa büyük bir taş mı olduğunu varsayım edebiliriz. Sarsıntının büyüklüğünü kestirmek de büsbütün buna emsal bir süreçtir. Sarsıntı de, yerkabuğu içerisinde havuzdaki suya emsal halde dalgalanmalar oluşturur.

Yerkabuğunda oluşan dalgalanmaları ölçmek için sismometre dediğimiz aygıtlar kullanılır. Hangi metot kullanılırsa kullanılsın, büyüklük hesaplanırken, zelzelenin merkezinin gerçek bir formda belirlenmiş olması temeldir. Havuza atılan taş örneğine dönecek olursak, su üzerinde oluşan dalgaların genliği, kaynak noktasından uzaklaştıkça yavaş yavaş azalır. Bu nedenle, dalgalanmaların genliğini yorumlarken onun ne kadar uzak bir aradan geliyor olduğunu bilmek kuraldır. Göz önünde tutulması gereken değerli bir nokta, yerkabuğunun hiçbir vakit havuzun suyu üzere yalın bir yapıya sahip olmaması, katmanlar, kıvrımlar, vb. içeren çok karmaşık bir dokuya sahip olmasıdır. Bu nedenle sarsıntıyla oluşan yerkabuğu dalgalanmaları yayıldığı tarafa bağlı olarak çok farklı değişimlere uğrayabilir. Muhtemel bu bozulmalar göz önüne alınarak, büyüklüğü belirlemek için birçok vakit tek bir sismometrenin sonuçları ile yetinilmez. Sarsıntısı farklı istikametlerden ve farklı uzaklıklardan izleyebilmiş birçok sismometre ölçümünün ortalaması alınarak daha inançlı bir sonuç elde edilir.

Kaynak : Kandilli Rasathanesi