‘Megali İdea’ hayalinden idam sehpasına

Prof.Dr.Cemal İtimat – Yunanlıların ‘felaket’ olarak nitelendirdikleri Büyük Taarruz hezimeti sonrası, Yunanistan iç kargaşalığa maruz kaldığı üzere Anadolu’dan gelen büyük bir göçmen kitlesiyle de karşı karşıya kaldı. Anadolu’da mağlup ve perişan olan Yunan ordularından kurtulabilen kıtalar ile Anadolu haricinde kalan birtakım askerî birlikler, Venizelos taraftarı subayların komutları altında Midilli ve Sakız adalarında toplandılar.

Burada bulunan birliklerin kumandanlarından olan Albay Plastiras, Albay Gonatas ve Deniz Yüzbaşısı Phokas tarafından bir ihtilal komitesi kurulurken,  adalardan başlayan ihtilal hareketi 26 Eylül 1922’de Atina’yı tesiri altına almıştı. İhtilalci subayların istekleri doğrultusunda, 26 Eylül 1922’de Meclis dağıldı, Petros Protopapadakis başkanlığındaki hükümet istifa etti, Kral Konstantin ise veliahdı olan oğlu II. George lehine 27 Eylül’de tahtından feragat etmek zorunda kaldı. Albay Gonatas, Albay Plastiras ve Yüzbaşı Phokas’tan oluşan İhtilal Komitesi, 28 Eylül’de Atina’da iktidarı ele geçirdi ve böylece ihtilalin misyonu başladı. Hükümetin ileri gelenlerinin, kralcı asker ve sivillerin tutuklanacağı bir periyoda girilmişti. Büyük Taarruz’dn sonra Yunanistan’da adeta sarsıntı yaşanıyordu. Bu ortada İhtilal Komitesi Paris’te bulunan Venizelos ile irtibat kurarak kendisinden Lozan Konferansı’nda Yunanistan’ı temsil etmesi istiyordu. Yunanistan’ın Anadolu macerasına atılmasının asıl mimarı olan Venizolos  vazifesi kabul edip çalışmalarına başlarken siyasi rakipleri ise Askerî Mahkeme’de hesap vermeye başlamıştı. Mahkemede 8 kişi yargılanmasına karşın sanıkların 6’sı idam edildiği için Yunan siyasi tarihine “Altılar”, “Altılar Davası”, “Altıların Yargılanması” olarak geçmişti.

Yunanistan da Büyük Taarruz’un akabinde hezimetin  sorumluları olarak görülen 1921-1922 periyodunun kıymetli siyasi ve askerî ricali Başbakan-Adalet Bakanı Dimitrios Gounaris, Maliye Bakanı-Başbakan Petros Protopapadakis, Dışişleri Bakanı Georgios Baltazzis, İçişleri Bakanı Nikolaos Stratos, Harbiye Bakanı Nikolaos Theotokis, Başkomutan General Hajianestis, Ulaştırma Bakanı General Xenophon Stradigos ve Tümamiral Michael Goudas tutuklanmıştı. Tutuklananlar, Venizelos zıddı olan Başbakan Gounaris ve bakanları ile askerî yetkililerdi.

19 Ekim 1922’de, İhtilalciler General Theodoros Pangalos başkanlığında bir soruşturma heyeti kurdu. Böylelikle tutuklanan Yunan siyasi ve askerî ricalinin sorumlulukları ortaya çıkarılacaktı. 23 Ekim’de tutukluların özel bir askerî mahkeme tarafından yargılanacakları basında duyuruluyordu.

Parlamento binasında kurulan ve General Othonaios başkanlığında on subaydan oluşan Askerî Mahkeme’de birinci duruşma 13 Kasım 1922’de başladı. Duruşmalar on beş gün mühletle devam etti. General Papoulas, Albay Passaris ve Spyridonos, Binbaşı Skylakakis, George Rallis ve Rentis argüman makamının şahitleri; Generallerden Trilivas, Valettas, Pallis, Haxadaktylos ve ölçülü siyasetçilerden Zavitsianos ve Demertzis savunma makamının tanıklarıydı.

Vatana ihanet

Sanıkların özgürce savunma yapmalarına müsaade verildi. Halk da bu Mahkeme’ye büyük bir alâka gösteriyordu. En kıymetli sanık olan Gounaris, birinci birkaç oturuma katıldı lakin yargılamanın ilerleyen günlerinde tifoya yakalanarak yüksek ateşle yatağa düştü, tedavisi için bir hastaneye yatırıldı. Durumu giderek ağırlaştığı için 19 Kasım tarihinden itibaren mahkeme huzuruna çıkamadı. Avukatlar suçlamalara maruz kalan bir hükümetin reisinin mahkemede hazır bulunamadığı için yargılamanın devamının mümkün olmadığını sav ederek yargılamanın tehirini talep ettiler. Lakin Askerî Mahkeme bu talebi ret ederek Gounaris’in yargılanmasına gıyaben devam edilmesine karar verdi. Nihayet beklenen karar 28 Kasım 1922 Salı günü sabah erkenden General Othonaios tarafından okundu. Sanıkların hepsi vatana ihanetten hatalı bulundular.

Averoff cezaevinde bulunan sanıklar mahkeme kararını dinlemek üzere hazır bulunduruldular.

Karara nazaran, eski Başbakan ve Adalet Bakanı Dimitrios Gounaris, eski Maliye Bakanı ve Başbakan Petros Protopapadakis, eski Dışişleri Bakanı Georgios Baltazzis, eski İçişleri Bakanı Nikolaos Stratos, eski Harbiye Bakanı Nikolaos Theotokis, eski Başkomutan General Georgios Hajianestis mevte, eski Ulaştırma Bakanı Xenophon Stradigos ve Tümamiral Michael Goudas da ömür uzunluğu mahpusa mahkûm edildiler. Hajianestis, Stradigos ve Goudas’ın da birebir vakitte rütbeleri geri alınıyordu. Ayrıyeten Gounaris 200.000, Protopapadakis 500.000, Baltazzis 1.000.000, Theotokis 1.000.000, Stratos 355.000, Goudas 200.000 drahmi para cezasına mahkûm edildiler. Yunan resmî beyanatına nazaran, sanıklar vatana ihanet kabahatini işledikleri için verilen ceza, askerî mukavelelere ve ceza kanununu kararlarına uygundu.

Mahkeme’nin sonuçlandığı tıpkı günün sabahı 28 Kasım 1922’de karar, Averoff cezaevindeki mahkûmlara bildirildi. Gerekli süreçlerin akabinde idam mahkûmları öğleye gerçek kurşuna dizmek suretiyle idam cezaları yerine getirildi. İngiliz gazeteleri, siyasî bir intikamla idam kararlarının uygulanmasından ötürü son derece ağır tenkitlerde bulundular. Yapılan yorumlarda, Yunanistan’ın bu suretle uygar bir millet olmadığını gösterdiği ve bunun değerli sonuçlar vereceği belirtilmekteydi.

Fransız gazeteleri de verilen kararı çok ağır bulmuş, bunun Lozan’da Venizelos’un görevini daha müşkül hale koyacağı tabir edilmişti. İstanbul’da yayımlanan Rum gazeteleri ise idam kararlarının tatbikini memnuniyetle karşılamışlardı.

Başkomutan General Hajianestis