Menopozda kalp krizi riski nasıl azaltılır?

Menopoz periyoduna kadar olan süreçte bayanlarda kalp hastalığı görülme riski erkeklere nazaran bariz daha azdır. Zira östrojen hormonu; kalp damarlarındaki kan akışını artırır, kolesterol üzerine olumlu tesirleri olur, yeterli kolesterol artar ve berbat kolesterol düşer, ayrıyeten kan basıncının düşük seyretmesine yararı olur. Menopozla birlikte östrojen üretimi bitince bu hormonun kalp üzerindeki muhafaza tesirinin de sona erdiğini belirten Kalp ve Damar Cerrahisi Uzmanı Prof. Dr. Bingür Sönmez, bu riske karşı şu tekliflerde bulundu:

Prof. Dr. Bingür Sönmez

HER ŞEY BİLAKİS DÖNER

Yıllardır kadınlık hormonu olan östrojen, kalp gözetici hormon olarak kabul edilmiştir. Yapılan araştırmalar kalp-damar hastalıklarının, bu hormondan yoksun olan erkeklerde, bayanlara nazaran yaklaşık 10 yıl daha erken ortaya çıktığını göstermektedir. Lakin bayanlarda da menopoz devrinde bu hormonun ortadan kalkmasıyla beklenmedik biçimde ortaya çıkan yüksek tansiyon, kan yağlarının yükselmesi, ritim bozuklukları, obezite ve hesapta olmayan diyabet tabiatı büsbütün bilakis çevirmektedir.

DAMARLAR YAŞLANIR

Kadınlarda doğal yahut cerrahi menopoz sonrası oluşan östrojen kaybının kalp damar sistemi üzerindeki tesirleri önemli halde araştırılmaktadır. Östrojen damar iç cidarındaki katmanda (endotel)  bulunan östrojen reseptörleri üzerinden vazodilatasyonu (damar genişlemesi) sağladığı üzere endoteli koruduğu da mutlaklık kazanmıştır. Bütün çalışmalar, menopoz sonrası bayanların, menopoz öncesi bayanlara nazaran damar yaşlanmasının, (bilinen bir belirteci olan damar sertliğinin) daha fazla ortaya çıktığını göstermiştir.

İŞTE ARAŞTIRMA SONUÇLARI

Önceki yıllarda birçok uzman ortasındaki yaygın anlayışın tersine, Women’s Health Initiative (WHI) çalışması, 50 ila 54 yaş ortasındaki menopozdaki bayanlara östrojen desteği uygulandığında açıkça kalbi koruduğunu göstermiştir. Histerektomi geçirmiş (cerrahi menopoz) yahut 50 ila 59 yaşları ortasında olan denekler ortasında, östrojen tedavisi alan bayanların menopoz sırasında sırasında ve sonrasında daha düşük koroner kalp hastalığı riskine sahip olduğu görülmüştür. Bayanlar üzerinde devam eden ve 59 bin 337 denekle en büyük gözlemsel çalışmalardan biri olan Nurses’ Health Study (NHS) sonuçları çok nettir. Menopozda hormon tedavisi (MHT) alan bayanlarda koroner kalp hastalığı istatistiksel olarak epey manalı bir düşüş göstermeye devam etmiştir.

TEŞHİS YOLLARI

Damar sertliğinin tespit ve takibi, karotis (şah damarı) doppleri yapılarak intima-media (atar damar duvarlarının en içteki iki katmanı) kalınlığı (CIMT) ölçülerek ve radyolojik olarak da koroner arter kalsiyum skorlaması ile yapılabilir (CAC).

Tedaviye Ne vakit başlanmalı?

Kaynaklara nazaran kalp damar hastalığının önlenmesinde hormon tedavisine başlama vakti da çok kıymetlidir. Aslında kâfi ölçüde data, hormon tedavisinin kalbi gözetici tesirlerinin başlama vaktine bağlı olduğu ve menopozdan sonra değil de perimenopozal (menopoza geçiş süreci) yahut erken postmenopozal (hemen menopoz sonrası) periyotta başlandığında daha faydalı olduğunu desteklemektedir. Buna nazaran, yaş, menopoz durumu ve tedavinin başlama vaktine nazaran östrojenin damar endotelini tekrar aktive etmesi faydalı olacaktır.

1998’de Thomas Clarkson dişi maymunlar üzerindeki çalışmalarına dayanarak, aterosklerotik damar plakları (damar sertliği plakları) oluştuktan sonra maymunlara CEE (Conjugated Equine Estrogen) verdikten sonra plaklarda gerileme olmadığını, hormon tedavisinin yararlı tesirlerinin plak oluşmadan evvel başlandığında yarar sağladığını saptamıştır.

Aynı biçimde Clarkson erken östrojen tedavisinin, erken menopoz sonrası olağan bireylerde plak oluşumunu önlediğini, lakin tedaviye geç başlandığı vakit plak gelişimini önlemediği üzere oluşmuş olan plaklarda da gerileme sağlamadığını saptamış, geç başlanan tedavinin kalp gözetici tesirinin olmadığını yayınlamıştır. Salpeter ve arkadaşları da cerrahi menopozun çabucak akabinde oluşan akut menopozda östrojen alan bayanlarda bu tedavinin kalp-damar komplikasyonlarına karşı müdafaa sağladığını ortaya koymuştur.

Özetle, göğüs ve serviks (rahim ağzı) kanseri riski olmadıkça özelikle erken menopoza girenlere (cerrahi yahut öteki nedenlerle) tedaviye başlanması önerilir. Birçok araştırmacı doğal menopozla ilgili olarak, menopozun birinci 10 yılında yahut menopoz semptomlarının başlangıcında hormon tedavisinin başlatılmasını önermektedir.

Tedavi Ne vakit sonlandırılmalı?

Güvenli tedavi mühletinin kısaltılmasına yahut menopoz komplikasyonlarının önlenmesine ait prospektif (ileriye dönük) bir data mevcut değildir. Tedavinin ne vakit durdurulacağına dair bilimsel olarak toplanmış kâfi bilgi şimdi yoktur.

Nelere dikkat edilmeli?

Women’s Health Initiative (WHI) çalış masında, hormon tedavisinin ne vakit başlatıldığına bakılmaksızın, plaseboya (ilaç verilmeyen grup) kıyasla tek başına östrojen alan postmenopozal bayanlarda göğüs kanseri görülme sıklığı ve buna bağlı mevt oranının düşük olduğu gösterilmiştir. Fakat hormon tedavisinde meme  kanseri riskine karşı kesinlikle mamografi yaptırılmalı, rutin jinekolojik muayene de (özellikle PAP Smear testi) ihmal edilmemelidir. Menopozda kalp-damar hastalıklarına karşı kesinlikle sağlıklı beslenmek, ülkü kiloda olmak, sigaradan uzak durmak, tansiyonu ve kolesterolü denetim altında tutmak da kıymetlidir.