‘Ölüm projesi MESEM’ Meclis gündeminde

Son iki haftada iki çocuk staj yaptıkları iş yerlerinde iş kazası sonucu öldü. Peş peşe yaşanan vefatlar mesleksel eğitim (MESEM) ismi altında ağır kurallarda çalıştırılan gençlerin durumunu ortaya koydu. Projenin geldiği durumu eleştiren muhalefet, mevzuyu Meclis gündemine taşıdı.

CHP, çocuk personelliği ve iş cinayetleri başta olmak üzere MESEM projesi kapsamında çalışan çocukların yaşadığı meselelere ait TBMM Başkanlığı’na iki farklı araştırma önergesi verdi. CHP İstanbul Milletvekili Turan Taşkın Özer ve CHP Hatay Milletvekili Nermin Yıldırım Kara 20’şer milletvekilinin imzasıyla iki farklı Meclis araştırma önergesini TBMM’ye sundu. Önergelerde MESEM kapsamında ortaya çıkan ucuz iş gücü, çocuk personelliği ve işyerlerinde iş kazaları nedeni ile hayatını kaybeden çocuklarla ilgili yaşanan meselelerin araştırılması ve tahlil yollarının üretilmesi istendi.

Özer önergesinde “Özensiz ve kontrolsüz yürütülen MESEM’ler, vaat ettiği üzere öğrencilerin meslek öğrenmelerini, değil, tersine ağır şartlarda, hak ihlallerine maruz kalarak, uzun saatlerce çalıştırılmalarına ortam hazırlamıştır. Genç işsizliği bitirmemiş, patrona fiyatsız orta elaman bulma kurumu haline gelmiştir. Çırak ya da stajyer eğitimi değil ucuz iş gücü, çocuk emeği sömürüsü tertibi kurulmuştur” dedi.

Kara ise önergesinde “Birçok işletme MESEM kapsamında öğrencileri mesai dışındaki saatlerde kayıt dışı olarak verilen fiyatlarla ya da fiyatsız biçimde istihdam etmektedir. Birtakım MESEM’lerde ise birebir vilayette yaşamayan insanların bile öğrenci olarak kayıt ettirildiği, akrabalık ve hısımlık hasebiyle bu merkezlerden para elde ettiği tez edilmektedir” tabirlerini kullandı.

428 BİNDEN FAZLA ÖĞRENCİ

Özer, araştırma önergesinde şunları kaydetti:

– Özensiz ve kontrolsüz yürütülen MESEM’ler, vaat ettiği üzere öğrencilerin meslek öğrenmelerini, değil, bilakis ağır şartlarda, hak ihlallerine maruz kalarak, uzun saatlerce çalıştırılmalarına ortam hazırlamıştır. Genç işsizliği bitirmemiş, patrona fiyatsız orta elaman bulma kurumu haline gelmiştir. Çırak ya da stajyer eğitimi değil ucuz iş gücü, çocuk emeği sömürüsü sistemi kurulmuştur. Ulusal Eğitim Bakanlığı bilgilerine nazaran, Ocak 2024 itibariyle Türkiye genelinde MESEM’de 428 bin 938 örgün eğitime hakkı olan öğrenci bulunmaktadır. İstanbul’da ise 39 bin 67 öğrenci bu sisteme kayıtlıdır. Bu sayılara Ustalık Telafi Programı dahil değildir.

– Çalışmak zorunda kalan çocuklarla ilgili bakanlıklar ve kurumlar sağlıklı bilgi tutmamaktadır. TÜİK’in son olarak 2019 yılında yaptığı ve 2020 yılında yayımladığı Çocuk İşgücü Anketi’ne nazaran; mülteci çocuklar ve çıraklar hariç en az 720 bin çocuk fiyatlı bir işte çalışmaktadır. Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığının 2022 yılı faaliyet raporunda ise personel sıhhati ve iş güvenliği istikametinden kontrol yapılan iş yerlerinde 15-17 ya aralığında ve ‘genç çalışan’ statüsünde olan 619 bin çocuk tespit edilmiştir.

– Son olarak İstanbul’da MESEM öğrencisi 14 yaşındaki Arda Tonbul, staj yaptığı demir çelik fabrikasında hayatını kaybetmiştir. Saç bükme makinesine başı sıkışarak hayatını kaybeden Tonbul’un vefatında ortaya çıkan ihmaller bütünü, çocuk personelliği alanının kontrolsüz ve tehlikeli olduğunu bir sefer daha ortaya koymuştur.

AKRABASINI ÖĞRENCİ OLARAK KAYIT ETTİREN VAR

CHP Hatay Milletvekili Nermin Yıldırım Kara ise önergesinde şu tabirlere yer verdi:

– Birçok işletme MESEM kapsamında öğrencileri mesai dışındaki saatlerde kayıt dışı olarak verilen fiyatlarla ya da fiyatsız biçimde istihdam etmektedir. Birtakım MESEM’lerde ise tıpkı vilayette yaşamayan insanların bile öğrenci olarak kayıt ettirildiği, akrabalık ve hısımlık münasebetiyle bu merkezlerden para elde ettiği tez edilmektedir.

– MESEM projesi kapsamında çalıştırılan öğrencilerin iş yerlerindeki durumlarına dair nasıl bir denetleme yapıldığına dair kamuoyunu aydınlatıcı bir açıklama bulunmamaktadır. Çocuk personelliği yoksulluğun en kıymetli nedenlerinin başında gelmekle bir arada son vakitlerde topluma yayılan derin yoksulluk sonucunda aileler taban fiyatın muhakkak bir fiyatındaki ödemeleri alabilmek için bu duruma razı olmaktadır. Bilhassa çocuk yaştaki bireylerin kâfi deneyim edinmeden çok tehlikeli işlerde çalıştırılması ve emek sömürüsüne maruz kalması sonucunda birçok iş cinayeti meydana gelmektedir.

54 ÇOCUK PERSONEL ÖLDÜ

Geçtiğimiz haftalarda, Kütahya’da staj gördüğü atölyede üzerine sunta blokları devrilmesi sonucunda 15 yaşındaki Erol Can Yavuz hayatını kaybederken, tekrar İstanbul’da demir-çelik fabrikasında staj yapan 14 yaşındaki Arda Tonbul saç bükme makinesine sıkışarak hayatını kaybetmiştir. Personel Sıhhati ve İş Güvenliği Meclisi’nin iş cinayetleri raporuna nazaran; 2023 yılında 14 yaş ve altı 22 çocuk emekçi, 15-17 yaş ortası 32 çocuk personel hayatını kaybetmiştir. MESEM üzere projeler de hali hazırda çözülemeyen çocuk personelliği meselesini daha da yıkıcı hale getirmektedir.

“ADETA MEVT PROJESİNE DÖNÜŞTÜ”

CHP İzmir Milletvekili Rıfat Nalbantoğlu da Ulusal Eğitim Bakanı Yusuf Tekin’in yanıtlaması istemiyle Meclis Başkanlığı’na yazılı soru önergesi verdi. Nalbantoğlu, Tekin’e, MESEM projesi nedeniyle yaşanan ölümlü ve yaralanmalı kazaların önlenmesine yönelik hangi tedbirlerin alındığını, yaşanan kazalarla ilgili sorumlular hakkında ne üzere süreçler yapıldığını ve projenin tekrar gözden geçirilip geçirilmeyeceğini sordu.

Nalbantoğlu “Asgari fiyatın yüzde 30’u karşılığı fiyatlı olarak çalıştırılan bu öğrencilerin fiyatlarının üçte ikisinin devlet tarafından karşılanıyor olması iş yerleri açısından çocuk işçiliğini cazip kılmaktadır. Lakin iş güvenliği yetersizliği ve kontrol eksikliği nedeniyle her ay yaklaşık 4-5 çocuk personel hayatını yitirmektedir. MESEM adeta mevt projesine dönüşmüştür. Bunlar resmi olarak kayıtlarda yer alan ölümlerdir. Ekonomik problemler ve yoksulluk nedeniyle ömrünü yitiren çocuklar, bu ülkenin çocukları değil midir? Tedbir alınması için daha ne kadar çocuk personelin ölmesi gerekmektedir?” dedi.