Reuters: AKP içinde alternatif iktisat programı çalışması var

Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ikinci tipine günler kala AKP’de, “sürdürülemez” tenkitlerinin gayesi haline gelen mevcut iktisat programına bağlı kalınıp kalınmayacağı konusu hâlâ netleşmedi.

Reuters’ın 10’a yakın hükümet ve parti yetkilisiyle yaptığı görüşmelere nazaran AKP içinden bir küme, iktisatta mevcut sıkıntıların şu ana kadar izlenen siyasetlerle çözülmesinin olanaksız olduğu üzerine bir çalışma yapıyor.

Aralarında, daha evvel iktisat idaresinde vazife almış kimi üst seviye partililerin de yer aldığı bu çalışmada, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ı iktisatta önümüzdeki devirde oluşabilecek sıkıntıların ciddiyeti konusunda uyarmak ve kademeli faiz artışını da içeren bir program ile hazır olmak amaçlanıyor.

Seçimlerinin birinci tipinde hiçbir aday cumhurbaşkanı olmak için kâfi oranı sağlayamasa da Erdoğan yüzde 49,5 ile en fazla oyu alan aday oldu. Erdoğan bu hafta sonu yapılacak ikinci tıp seçimlerde muhalefet adayı Kemal Kılıçdaroğlu ile yarışacak.

MEVCUT SİYASETLER DEVAM EDEBİLİR

Kaynakların verdiği bilgiye nazaran başka görüş ise düşük faiz siyasetine dayanan; döviz, tahvil, bankaların kredi ve mevduatlarının para ünitesi dağılımında kamunun gitgide daha çok taraf belirleyici olduğu mevcut programın devamı istikametinde.

Mevcut uygulamanın temel maksadı ise kalıcı yüksek büyüme sağlamak için muhtaçlık duyulan kredileri “selektif” olarak isimlendirilen alanlara, üretime odaklayarak kronik cari açığı sonlandırmak.

Seçimin birinci tipinde Erdoğan’ın daha yüksek oy alması, AKP’nin temel olarak yüksek enflasyonla düşen alım gücünün tesiriyle 2018’e nazaran 7 puan daha az oy aldığı gerçeğini şimdilik ikinci plana itmiş görünüyor.

İktidar ve mevcut iktisat idaresi ise faiz tersi, alışılagelmişin dışındaki siyaset setine devam edeceğini söylüyor. Benzeri biçimde Erdoğan da Nisan ayında yaptığı açıklamada kendisi iktidarda olduğu sürece faizlerin düşeceğini ve enflasyonun denetim altına alınacağını söylemişti.

EKONOMİ MODELİNE ALTERNATİF ÇALIŞMASI

Yeni modelin devamını savunanlar olduğu kadar, şu anda idarede olmayan lakin geçmişte üst seviye vazifelerde bulunmuş kimi AKP’li kurmaylar faiz artışının yer aldığı alternatif bir siyaset setine dönülmesini içeren istekli bir çalışma yürütüyor.

Reuters bu çalışmanın Erdoğan’a sunulup sunulmadığı yahut onun bu çalışma ile ilgilenip ilgilenmediği konusunda net bir bilgiye ulaşamadı.

Bazı hükümet yetkililerine nazaran, düşük faiz siyaseti ve denetimli kur siyasetlerinin sonucu oluşan iktisattaki hasar bir süre daha sürdürülse de, negatife geçmesi beklenen net rezervler ve iktisattaki berbat gidişat bilhassa döviz girişinin ağır olduğu yaz aylarından sonra daha da artacak.

Bir üst seviye yetkili, iktisatta kademeli bir faiz artışı olması gerektiğini belirterek, selektif kredi siyasetlerinin da yeniden devlet sübvansiyonu ile bir “kamu kurumu” tarafından yapılabileceği bir yapının mümkün olduğunu söyledi.

Aynı yetkili, “Piyasada tek bir faiz olacak, çoklu faizlerin oluştuğu bu yapının kaldırılması gerekiyor” dedi.

Ancak AKP’li kurmaylar, alternatif bir model üzerinde çalışsa da, birinci çeşitte Erdoğan’ın beklenenden daha düzgün oy almasının bu çalışmayı bir süre daha öteleyebileceğini söz ediyor.

‘PARTİ İÇİNDE İKİ FARKLI GÖRÜŞ VAR’

AKP’li bir yetkili parti içinde iki farklı görüşün olduğunu belirterek, “Bir küme mevcut iktisat siyasetlerinin uygulanmaya devam etmesini istiyor lakin bir öbür küme artık kademeli ancak ölçülü olarak faizlerin artırılmasının istikrarlar açısından daha düzgün olacağı görüşünü savunuyor” dedi ve ekledi:

“Ekonomi siyasetlerinde temel baskılardan biri de dokuz ay sonraki lokal seçimler. İktisat idaresi belirlenirken biraz lokal seçim de dikkate alınacak. Ankara ve İstanbul’un yine bize dönmesi ihtimali epeyce yüksek ve bu fırsat kolay harcanamaz.”

Kaynaklar Erdoğan’ın artan ekonomik problemler ve sert gerileyen döviz rezervleriyle ilgili telaşları daha evvel de duyduğunu lakin nasıl bir yol izleneceğine dair şimdi bir net bir sinyal alamadıklarına da dikkat çekiyor. Reuters’ın görüştüğü tüm kaynaklar son kelamı Erdoğan’ın söyleyeceğine dikkat çekiyor.

ŞİMŞEK BELİRSİZLİĞİ

AKP takımlarında uzun yıllar iktisat idaresinde olan Mehmet Şimşek tekrar iktisadın idaresinde yer alması için evvelki aylarda Erdoğan ile görüşmüştü. Fakat kendisinin bir misyonda yer alıp almayacağı, alacaksa hangi misyonda olacağı şimdi bir netlik kazanmadı.

Reuters’a bilgi veren üst seviye bir AKP’li yetkili, seçim sonrası iktisatta değerli adımların atılacağını ve Şimşek’in vazife alması ve iktisadın başına gelmesinin hâlâ bir seçenek olduğunu belirterek, “Ama Şimşek’siz yola devam edilmesi de ihtimal. İktisatta daha evvel misyon yapmış birtakım isimlerin tekrar kabinede yer alması ihtimali de epey yüksek. Zira kimileri zati beyannamenin yazılmasında da vazife almıştı” diye konuştu.

Son iki yılda TCMB 10.5 puan faiz indirimine giderken, bu süreçte enflasyon en yüksek 24 yılın tepesi olan yüzde 85’i gördü.

Düşük faiz siyaseti ile temel hedeflenen cari fazlaya bugün prestijiyle ulaşılamadı. Bilakis cari açık sert yükselişe geçerken, hükümet cari fazlaya ulaşamama nedenini yüksek güç ithalatına bağladı.

Bu süreçte hükümetin istikrarlı TL, piyasanın ise kamu denetimli olarak tanımladığı bu siyasetlerle dolar/TL sonlu kayıplarla 19,88’i aşarak yeni tarihi tepelere yükseldi. Son devirde TL sonlu bedel kaybetse de son 5 yılda yüzde 80 kayıp ile en berbat para ünitelerinin başında geliyor.

REZERVLER TÜKENİYOR

İstikrarlı TL olarak özetlenen bu siyasetlerde TCMB’nin rezervleri son aylarda daha da besbelli düşmeye başladı. Döviz talebinin rekora ulaştığı seçimden bir hafta evvel rezervlerdeki kayıp 9 milyar dolara ulaştı.

TCMB’nin toplam rezervlerinin geçen hafta da 3,5 milyar dolar daha gerilediği, net rezervin ise büyük ihtimalle negatife döndüğü hesaplanıyor. Buna nazaran net rezervler geçen hafta prestijiyle büyük ihtimalle bilgi kaydının başladığı 2002 yılı başından bu yana birinci sefer negatife dönmüş olacak.

Merkez Bankası’nın swaplar ve öbür krediler düşüldüğünde net yabancı döviz varlığı ise eksi 120 milyar dolara yaklaştı. TCMB’nin rezervlerinin yanı sıra geçen yıldan beri ihracatçılardan ve turizmden döviz alımı, KKM, vatandaşlık süreçleri vb uygulamalarla nizamlı gelirleri bulunuyor.

Türkiye yılda 250 milyar dolarlık ihracat yapıyor ve bu adım 12 ayda sistemli 100 milyar dolarlık rezerv kazanımı manasına geliyor. Münasebetiyle TCMB’nin kendine ilişkin döviz rezervi ekside bulunmasına karşın döviz piyasalarında denetim sağlayabiliyor.

Cari fazla siyasetinin sonuç vermediği görüşüne katılmayan mevcut iktisat idaresine nazaran ise yüksek güç fiyatları kaynaklı 100 milyar dolarlık güç faturası kazanımları gölgeledi.

Bu süreçte maksatlı kredi siyasetlerle yüksek teknoloji, güç, yer altı zenginlikleri ve turizme yönelik yatırımlara odaklanma yapıldığı belirtilirken süreç TCMB’nin enflasyon raporuna bu yollarla 2030 yılına kadar cari istikrara birikimli olarak “yaklaşık 289 milyar dolar katkı sağlacağı” halinde birinci defa kısa müddet evvel girdi.

Cumhurbaşkanlığı haberin yazıldığı sırada hususa ait yorum yapmadı. (REUTERS)