Rusya-Ukrayna savaşının gölgesinde 500 gün…

Rusya-Ukrayna savaşı 500 gündür sürüyor. Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in talimatıyla başlayan savaş, bilhassa Donbas bölgesinde şiddetini sürdürüyor.

Putin, 24 Şubat 2022’de sabahın erken saatlerinde televizyondan “Ukrayna’da özel askeri operasyon” başlattıklarını açıkladı.

“Özel askeri operasyonun” münasebetini anlatan Putin, kelamda ayrılıkçı idarelerin Rusya’dan askeri yardım talebinde bulunduğunu bildirdi. Putin, “Operasyonun maksadı 8 yıldır Kiev rejimi tarafından istismara, soykırıma maruz kalan insanları korumaktır. Rusya Federasyonu vatandaşları da dahil olmak üzere sivillere karşı çok sayıda kanlı kabahat işleyenleri adalete teslim etmenin yanı sıra Ukrayna’nın Nazizm’den ve militarizmden arındırılması için uğraş göstereceğiz.” tabirlerini kullandı.

UKRAYNA’YA GİREN RUS ASKERLERİ KİEV’İ KUŞATTI

Rus askeri birlikleri, Ukrayna’nın Donetsk ve Luhansk bölgelerinden Kiev idaresinin denetimindeki bölgelere, tıpkı anda Rusya sonundan Harkiv, Sumi ve Çernigiv bölgelerine, Belarus üzerinden Çernobil bölgesine girdi.

Kırım üzerinden de Herson ve Melitopol bölgelerine yanlışsız asker çıkaran Rus ordusu, hava ve karadan asker sevk ettiği Kiev’i kuşatma altına aldı.

Rus ordusu, 28 Şubat 2022’de, nükleer ve hipersonik silahlarını içeren stratejik caydırıcı güçlerini özel savaş misyonu durumuna geçirdi.

KİEV BÖLGELERİNDEKİ ÇEKİLME

Savaşın ikinci ayında Kiev ve Çernigiv bölgesinden Rus askerleri geri çekildi. Kiev idaresi, birkaç gün sonra Rus askerlerinin çekildiği Buça ve İrpin kentlerinde Rusya’yı katliam yapmakla suçladı. Rusya, savların provokasyon olduğunu savundu.

Ardından Donetsk bölgesine bağlı Kramatorsk kentindeki tren istasyonuna füze saldırısı düzenlendi. Akın sonucunda 50’den fazla kişi öldü, 100’den fazla kişi yaralandı. Ukrayna ve Rusya karşılıklı olarak birbirini suçladı.

Ruslar, birinci aylarda Berdyansk akabinde Mariupol kentlerini denetimi altına alarak Ukrayna’nın Azak Denizi ile kontağını büsbütün kesti.

SAVAŞ, UKRAYNA’NIN DOĞUSUNA KAYDI

Nisanda Ukrayna’nın doğusunda çatışmaları ağırlaştıran Ruslar, “Donbas’ı özgürleştirmek” emeliyle Donetsk ve Luhansk bölgesindeki birtakım yerleşim yerlerini ele geçirdi lakin çok büyük ilerleme sağlayamadı.

Rus ordusu, Ukrayna’daki stratejik amaçlara yönelik sık sık uzun menzilli, yüksek hassasiyetli füzeler kullandı. ABD ve Avrupa ülkeleri, Ukrayna’ya silah takviyesini artırdı. Rus ordusunun Ukrayna topraklarındaki ilerleyişi durma noktasına geldi.

Ukrayna güçleri de Rus ordusunun denetimine giren kent merkezlerine taarruzlar düzenlemeye devam etti. Rus ve Ukrayna ordusunun karşılıklı hücumlarında sivil kayıplar yaşandı.

RUS AMİRAL GEMİSİ “MOSKOVA” BATIRILDI

Ukrayna, 13 Nisan’da Karadeniz’de Rus Karadeniz Filosu’na ilişkin “Moskova” isimli amiral gemisini vurduğunu açıkladı. Rus tarafı, geminin çıkan yangın sırasında gövdesinde mühimmat patlaması sonucu hasar aldığını ve battığını duyurdu.

RUSYA, YILAN ADASI’NDAN ÇEKİLDİ

Liman kentleri Odessa ve Mıkolayiv bölgelerini de gaye alan Rusya, Karadeniz’de stratejik pozisyona sahip Yılan Adası’nı ele geçirdi. Haziran sonunda Rusya, adadan çekildiğini bildirdi. Ukrayna ise Rus askerlerini adadan çıkardıklarını duyurdu.

Öte yandan, Odessa açıklarına yerleştirilen mayınlar, vakitle koparak rüzgar ve akıntının tesiriyle Karadeniz’e dağıldı.

HARKİV YİNE UKRAYNA’NIN KONTROLÜNDE

Ukrayna’nın kuzeyindeki Sumi ve etrafı, haziranda yine Kiev idaresinin denetimine girdi.

Güç toparlayan Ukrayna ordusu, eylülde ülkenin ikinci büyük kenti Harkiv’de akın tertibine geçtiğini duyurdu. İzyum, Balakliya ve Kupyansk üzere büyük kentlerin yanı sıra 300’den fazla yerleşim ünitesinin denetimi Kiev idaresine geçti. Rusya, bu bölgelerden çekildiğini açıkladı.

Ukrayna Devlet Lideri Volodimir Zelenskiy, ordusunun karşı hücuma geçtiği periyotta yaklaşık 6 bin kilometrekare toprağın Ruslardan alındığını lisana getirdi. Savaş boyunca Rus güçlerince ele geçirilen 2000’e yakın yerleşim yerinde Ukrayna denetimi tekrar sağladı.

GIDA KRİZİNİ ÖNLEMEK İÇİN TAHIL MUTABAKATI YAPILDI

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın himayelerinde 22 Temmuz 2022’de Türkiye, Rusya, Ukrayna ve Birleşmiş Milletler (BM) ortasında dünyadaki muhtemel bir besin krizini önleyecek “Tahıl ve Yiyecek Unsurlarının Ukrayna Limanlarından Emniyetli Sevki Teşebbüsü Belgesi” imzalandı.

DUGİN’İN KIZINA BOMBALI SALDIRI

Rusya’nın tanınmış siyaset uzmanı Aleksandr Dugin’in kızı Darya Dugina, 20 Ağustos’ta Moskova’da bulunduğu otomobilin infilak etmesi sonucu hayatını kaybetti. Rusya Federal Güvenlik Servisi (FSB), olayın ardında Ukrayna özel servislerinin olduğunu tespit ettiklerini bildirdi.

RUSYA’DA KISMİ SEFERBERLİK İLANI

Putin, 21 Eylül’de kısmi seferberlik ilan etti. Seferberlik yoluyla 300 bin Rus vatandaşı, Ukrayna’da savaşmak üzere askerlik hizmetine alınırken kimi kısımlar ülkeyi terk etti.

RUSYA İLE UKRAYNA ORTASINDAKİ ARABULUCULUKTA TÜRKİYE’NİN ROLÜ

Cumhurbaşkanı Erdoğan, Putin ve Zelenskiy ile yürüttüğü diplomasi trafiği sonucunda 22 Eylül’de Rusya ile Ukrayna ortasında 200 savaş esirinin mübadelesinin yapıldığını bildirdi. En kapsamlı değişim, Türkiye’nin yürüttüğü diplomasi trafiğiyle gerçekleşti ve değişimler arttı.

Bu kapsamda, Putin’e yakınlığıyla bilinen Ukrayna ana muhalefet partisi önderi Viktor Medvedçuk da Rusya’ya teslim edildi.

Zelenskiy’in Erdoğan ile İstanbul’da yaptığı son görüşmede de esir değişimi konusu etraflıca ele alındı.

DONBAS, ZAPORJİYA VE HERSON’DAKİ REFERANDUMLAR

Donetsk, Luhansk, Zaporijya ve Herson’da eylül sonunda Rusya’ya iştirak için kelamda referandumlar yapıldı. Yasa dışı referandumlara katılanların çoğunluğu ilhak kararına “evet” dedi.

Referandumların çabucak akabinde 30 Eylül’de Putin, Ukrayna’nın Donetsk, Luhansk, Herson ve Zaporijya bölgelerinin Rusya tarafından ilhak edilmesine yönelik muahedeleri imzaladı. Böylelikle Rusya, Kırım’dan sonra Ukrayna topraklarının yüzde 15’ini daha yasa dışı ilhak etmiş oldu.

NÜKLEER SANTRALDEKİ TEHLİKE

Avrupa’nın en büyük nükleer santrali olan Zaporijya Nükleer Santrali’ni 4 Mart’ta Ruslar ele geçirdi.

Zaporijya’nın ilhakıyla Putin, imzaladığı kararnameyle santralin Rusya’ya ilişkin olduğunu duyurdu. Santralin etrafında sık sık topçu taarruzları yaşandı. Zelenskiy, Rusların santralin çatısına patlayıcıya misal hususlar yerleştirdiğini ileri sürerken, Kremlin, Kiev’in Zaporijya’ya sabotaj tehdidinde bulunduğunu savundu.

Uluslararası Atom Gücü Ajansı (UAEA), santralde şimdiye kadar rastgele mayın ve patlayıcıya rastlanmadığını açıkladı. Ukrayna ve Rusya, nükleer tehlike doğuran akınlar konusunda birbirini suçluyor.

KIRIM KÖPRÜSÜ’NDE PATLAMA

Rusya ile Kırım ortasında yer alan köprüdeki kamyonda 8 Ekim’de meydana gelen patlama sonucu 3 kişi hayatını kaybetti ve köprüde büyük hasar meydana geldi. FSB, patlamayla ilgili 8 kişiyi gözaltına aldı.

Putin’in 2018’de resmi açılışını yaptığı ve “Kırım” ismiyle de anılan köprü, Kırım ile kara yolu kontağını sağlaması hasebiyle Rusya için stratejik ehemmiyete sahip.

SİVASTOPOL’DA RUS DONANMASINA SALDIRI

Ukrayna’nın, Sivastopol’da geçen yıl 29 Ekim’de Rus donanmasına yönelik akın düzenlediği bildirildi.

Rusya, hücumda ziyan gören gemilerin tahıl muahedesi kapsamında oluşturulan koridorun güvenliğinin sağlanması sürecinde yer aldığını belirtti.

Rusya Savunma Bakanlığı, 24 Mayıs’ta Karadeniz’de Ukrayna’nın insansız deniz araçlarıyla Mavi Akım ve TürkAkım’ın güvenliğini sağlayan Rus gemisine hücum teşebbüsünde bulunduğunu açıkladı.

UKRAYNA DONANMASININ SON SAVAŞ GEMİSİ İMHA EDİLDİ

Öte yandan, Rusya Savunma Bakanlığı Sözcüsü İgor Konaşenkov, mayıs sonunda Rus Hava ve Uzay Kuvvetlerinin Odessa Limanı’nda demirli Ukrayna donanmasına ilişkin son savaş gemisini imha ettiğini bildirdi.

DOĞALGAZ BORU ÇİZGİLERİNE SABOTAJ

Geçen yıl ekim ayında Avrupa’ya doğalgaz sağlayan Kuzey Akım 1 ve Kuzey Akım 2 doğalgaz boru çizgilerine yönelik sabotajlar sonunda sızıntıların meydana geldiği açıklandı. Türkiye’ye gaz gönderilen TürkAkım boru sınırına yönelik de sabotaj teşebbüsleri önlendi.

Kırım Köprüsü’ndeki patlamanın akabinde Rusya, Ukrayna’daki füze akınlarını artırdı. Bilhassa ülkenin güç altyapısını maksat alan Rus ordusunun hücumlarının akabinde ülke genelinde elektrik kesintileri başladı.

RUSYA, HERSON’DAN GERİ ÇEKİLDİ

Ukrayna, Avrupa ve ABD’nin silah dayanağıyla 29 Ağustos’ta Herson’u kurtarmak için karşı atak başlattığını duyurdu.

Yasa dışı ilhak ettiği Herson’daki vatandaşların büyük çoğunluğunu diğer bölgelere tahliye eden Rusya, 9 Kasım’da Herson kentindeki savunma sınırının Dnipro Nehri’nin sol yakasına çekileceği kararını açıkladı. Bu halde Rus askerleri, Herson kent merkezinden çekilmiş oldu.

POLONYA İLE FÜZE KRİZİ

NATO üyesi Polonya’ya 15 Kasım’da füze düşmesi, tüm dünyanın dikkatini buraya çekti. Polonya’nın Ukrayna sonundaki Przewodow köyüne kaynağı bilinmeyen bir füzenin düştüğü ve 2 kişinin hayatını kaybettiği bildirildi.

Füzenin Rusya’ya ilişkin olduğu tez edildi. Rusya, suçlamaların kasıtlı provokasyon olduğunu duyurdu. NATO ve Pentagon da füzelerin Rusya’ya ilişkin olduğunu teyit etmedi.

Füzenin, Ukrayna güçleri tarafından bir Rus füzesini engellemek için ateşlendiği ortaya çıktı.

TAHIL MUAHEDESİ, ERDOĞAN’IN TEŞEBBÜSÜYLE UZATILDI

Rusya, “Kırım Köprüsü ve Sivastopol deniz üssüne Ukrayna’nın saldırısını” münasebet göstererek tahıl mutabakatını askıya almak istedi lakin Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın teşebbüsüyle sorun çözüldü. Mutabakatlar 120 günlük dönemlerle yinelendi. Son olarak yeniden Erdoğan’ın teşebbüsüyle 17 Mayıs’tan itibaren 60 gün uzatılan mutabakatın tekrar uzatılması için eforlar sürüyor.

Türkiye’nin uğraşı milletlerarası kamuoyunda övgüyle karşılandı. Muahede sayesinde 33 milyon tona yakın tahıl muhtaçlık sahiplerine ulaştı. Ayrıyeten Erdoğan ve Putin, fakir ülkelere gübre ve tahıl gönderilmesi konusunda anlaştı.

ASKERİ TESİSLERE SALDIRI

Ukrayna, 5 Aralık’ta Rusya’nın Ryazan bölgesindeki Dyagilevo ve Saratov bölgesindeki Engels askeri havaalanlarına İHA’larla taarruz teşebbüsünde bulundu. Sonraki gün de Kursk kentinde bulunan askeri havaalanındaki petrol depolama tesisine İHA ile atak düzenlendi.

Rus ordusu tarafından 2022’nin son gecesi başta Kiev olmak üzere Çernigiv, Sumi, Hmelnitski, Donetsk, Zaporijya, Mıkolayiv ve Herson’a hava ve füze atakları düzenlendi. Taarruzlarda güç altyapıları hasar gördü.

Moskova’da stratejik binaların çatılarına savunma sistemleri yerleştirildiğine ait imgeler toplumsal medyaya yansıdı.

Ukrayna ordusu da yılbaşında Donetsk bölgesinde Makeyevka yakınlarında Rus birliklerinin süreksiz konuşlandığı bir noktaya çoklu roketatar sistemiyle saldırdı. Rusya, buna misilleme olarak Kramatorsk’a akın yaptı. İki taraf da yüzlerce asker kaybetti.

NOELDE SÜREKSİZ ATEŞKES İLAN EDİLDİ

Rusya, Ortodoksların Noel devrinde dini merasimlere katılabilmesi için Ukrayna’ya ateşkes davetinde bulundu. Putin, 6 Ocak saat 12.00’den itibaren 36 saatliğine uygulanması için tek taraflı süreksiz ateşkes ilan etti.

Ukrayna ise ateşkes için evvel Rusya’nın ele geçirdiği bölgeleri terk etmesi gerektiğini bildirerek ateşkesi dikkate almadı.

Ocak başında Rusya Genelkurmay Lideri Valeriy Gerasimov, Ukrayna’daki özel askeri operasyondan sorumlu Müşterek Askeri Kuvvetlerin başına getirildi. Müşterek Askeri Kuvvetlerin evvelki kumandanı ve Hava-Uzay Kuvvetleri Kumandanı Sergey Surovikin ile Kara Kuvvetleri Kumandanı Oleg Salyukov ve Genelkurmay Lider Yardımcısı Aleksey Kim de Gerasimov’un yardımcıları olarak atandı.

KREMLİN’E İHA SALDIRILARI

Savaşın başından beri Karadeniz üzerinde insansız hava aracı (İHA) uçuran ABD’ye ilişkin bir MQ-9 model İHA, Rus Su-27 uçaklarının taciziyle irtifa kaybetti ve denize düştü.

Kremlin, 3 Mayıs’ta Ukrayna’nın, Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in Kremlin Sarayı’ndaki konutuna gece İHA’larla taarruz teşebbüsünde bulunduğunu bildirdi. Ukrayna idaresi ise taarruzlara ait bilgileri bulunmadığını duyurdu.

WAGNER, BAHMUT’U ELE GEÇİRDİ

Donetsk bölgesinde Kiev idaresinin denetiminde bulunan Bahmut kentini geçen yıldan beri kuşatan Rus paralı savaşçı kümesi Wagner, 21 Mayıs’ta kenti büsbütün denetimi altına aldı. Kentin denetimi Rus ordusuna devredildi.

Bahmut’taki çatışmalar esnasında Rus güvenlik şirketi Wagner’in kurucusu Yevgeniy Prigojin, Rus ordusunu ve Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu’yu mühimmat vermediği gerekçesiyle hakarete varan sözlerle eleştirdi.

RUSYA HUDUTLARINA SABOTAJ KÜMELERİ GİRDİ

Bahmut’un Rus güçlerce ele geçirilmesinden sonra Rusya’nın Ukrayna hududunda bulunan Belgorod bölgesine Ukrayna sabotaj kümesi girdi ve Rus güvenlik güçleriyle çatıştı. Moskova, Ukrayna güçlerinin hareketlerini “terör saldırısı” olarak nitelendirdi. Bu hareketlerden sonra Ukrayna’nın Belgorod bölgesi ve öteki hudut bölgelerine yönelik hücumları ağırlaştı.

MOSKOVA’YA İHA SALDIRILARI

Kremlin’den sonra Rusya’nın başşehri Moskova’ya yönelik de İHA taarruzları başladı. 30 Mayıs’ta Moskova ve etrafındaki yerleşim yerlerine 8 İHA ile akın düzenlendi. Kimi binalarda hafif hasarlar meydana geldi. Kiev, taarruzlarla alakaları olmadığını açıkladı. Moskova’ya vakit zaman İHA hücumları devam etti.

UKRAYNA TAARRUZA GEÇTİ

4 Haziran’dan itibaren Ukrayna ordusu büyük çaplı karşı taarruzlara geçti. Rusya Savunma Bakanlığı, taarruzları püskürttüklerini duyursa da, Ruslar denetimi altındaki birtakım yerleşim yerlerini kaybetti.

KAHOVKA BARAJI PATLADI, HERSON SEL ALTINDA KALDI

Herson bölgesinde yer alan lakin Rusların denetimindeki Kahovka Hidroelektrik Santrali (HES) 6 Haziran’da patlayarak yıkıldı. Ukrayna ve Rusya, barajın patlamasından birbirlerini sorumlu tuttu. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ise memleketler arası soruşturma komitesi kurulmasını önerdi. Barajın yıkılmasından sonra Herson bölgesindeki birtakım yerleşim yerleri sular altında kaldı, onlarca kişi hayatını kaybetti.

Putin, Belarus’a temmuzdan itibaren taktik nükleer silahların konuşlandırılacağını bildirdi. Belarus Cumhurbaşkanı Aleksandr Lukaşenko da kısa bir müddet evvel silahların ülkeye yerleştirildiğini açıkladı.

WAGNER, RUS İDARESİNE İSYAN ETTİ

Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu’ya meydan okuyan Wagner’in kurucusu Yevgeniy Prigojin’in yönetimindeki paralı savaşçılar, Rostov-na-Donu kentini denetimi altına alarak Rus Güney Askeri Bölge Karargah binasını ele geçirdi. Bir küme Wagner savaşçısı da askeri araçlarla Moskova’ya yöneldi.

FSB, Wagner’e “silahlı isyan” suçlamasıyla ceza davası açarken, devreye Belarus Cumhurbaşkanı Lukaşenko’nun girmesiyle isyan sona erdi. Prigojin ve savaşçılarının aksiyonlarına son verip Belarus’a gitmesine müsaade verildi ve kriz çözüldü. Moskova idaresi, Wagner’in isyanı karşısında sıkıntı duruma düşerken, ülkede kanlı bir iç çatışmanın eşiğinden dönüldüğü tabir edildi.

BM’YE NAZARAN, UKRAYNA’DA 11 MİLYONDAN FAZLA KİŞİ YERİNDEN EDİLDİ

BM bilgilerine nazaran, Ukrayna’dan yaklaşık 11,6 milyon kişi yerinden edildi. Bunlardan 5,9 milyonu ülke içerisinde yerinden olurken 5,7 milyonu ise komşu ülkelere gitmek zorunda kaldı.

BM İnsan Hakları Yüksek Komiserliğine nazaran ise savaşta 24 Şubat 2022’den bu yana en az 8 bin sivil ömrünü yitirdi, 13 binden fazla sivil yaralandı.

ATEŞKES MÜZAKERELERİ KESİLDİ

Savaş devam ederken Rusya ve Ukrayna heyetleri, ateşkes sağlanması için 3’ü Belarus, biri Türkiye’de olmak üzere 4 kere yüz yüze müzakere yaptı.

Belarus’ta her iki taraf yalnızca çatışma bölgelerinden sivillerin tahliyesi için insani yardım koridorları konusunda anlaşabildi.

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın arabuluculuk teşebbüslerinin sonucu olarak İstanbul’da 29 Mart’ta yapılan müzakereler sonucunda Ukrayna tarafı, Rus tarafına gelecekteki muhtemel yazılı muahedenin unsurlarını teslim etti, mutabakata çok yaklaşıldı.

Ancak Buça’daki savlardan sonra görüşmeler kesildi. 17 Mayıs’ta Ukrayna tarafı, ülkedeki durumun çok değiştiğini ve Rusya ile müzakereleri askıya aldıklarını duyurdu.

Türkiye’nin arabulucu olarak barışı sağlama istikametindeki bu ve bundan sonraki eforları, dünya kamuoyunda takdirle karşılandı.

RUSYA’YA SERT YAPTIRIMLAR

Savaşın siyasi ve toplumsal tesirleriyle ekonomik alanda alınan Rusya’ya yönelik yaptırım kararları, tüm dünyada direkt yahut dolaylı olarak tesirini gösterdi.

Avrupa Birliği (AB) üyesi ülkeler, ABD ve öteki Batılı ülkeler, Ukrayna’ya askeri müdahalede bulunan Rusya’ya karşı finans, güç, ulaşım, ihracatın denetimi ve finansmanı ile vize siyaseti üzere çeşitli alanlarda yeni yaptırımlar belirledi.

AB, savaş boyunca Rusya’ya karşı 11 yaptırım paketi kabul ederek 1000’in üzerinde kişi ve 200’den fazla kuruluşa yaptırım kararı aldı.

Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik akınıyla pek çok kesimde dünyada önde gelen 1000’in üzerindeki milletlerarası şirket, boykot gayesiyle Rusya’yı terk etti yahut faaliyetlerini kısıtladı.

AB, Rus petrol ve doğalgazına yönelik tavan fiyat uygulaması kararı aldı, karara birtakım başka Batı ülkeleri de katıldı. Rusya da bu kararlara karşı yaptırımlarla karşılık verdi. (AA)