Sayıştay İBB raporu: Annelere fiyatsız ulaşım ve öğrenci bursu mevzuata muhalif

Sayıştay İBB kontrol raporunda; üniversite öğrencilerine verilen bursların ödeme sistemini ve 0-4 yaş ortası çocuklu annelere tanınan fiyatsız ulaşım hakkının Cumhurbaşkanı kararı olmadan uygulanmasını mevzuata ters buldu.

İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin (İBB) 2021 yılı Sayıştay Kontrol Raporu yayımlandı. Raporda İBB tarafından üniversite öğrencilerine eğitim takviyesi ismi altında Yüksek Tahsil Kredi ve Yurtlar Kurumu aracılığı olmadan ödeme yapılması mevzuata karşıt bulundu.

Anayasa Mahkemesinin 2008 yılında aldığı karara nazaran belediyeler dâhil kamu kurumlarınca üniversite öğrencilerine burs ve gibisi isimler altında ödeme yapılması imkânının kalmadığı kaydedildi.

Belediye Kanunu’nda bütçede fakir ve muhtaçlar için ayrılan ödeneği kullanmanın belediye liderinin vazife ve yetkileri olarak gösterildiği de aktarıldı.

Bu düzenlemelere nazaran, belediyelerce misyon ve sorumlulukları içinde yer alan toplumsal hizmet ve yardım kapsamında sayılabilecek yükseköğrenim öğrencilerine yönelik nakdi yardımların, ismi ne olursa olsun direkt yapılamayacağı söz edildi.

Belediyece bu maksatla ayrılmış ödeneklerin, lakin Yüksek Tahsil Kredi ve Yurtlar Kurumu aracılığıyla kullanılabileceği tabir edildi.

Yasal düzenlemelere nazaran öğrencilere lakin birebir yardım yapılabileceği de belirtildi.

İBB: MEVZUATA TERS DEĞİL

İBB, Sayıştay’a verdiği cevapta gereksinim sahibi öğrencilere burs ya da kredi ismi altında bir ödeme yapılmadığını, “İstanbul Büyükşehir Belediyesi Toplumsal İşler ve Yardım Asılları Yönetmeliği” kararları çerçevesinde nakdi (sosyal) yardım yaptığını ve Belediye Kanunu’nda toplumsal yardımın belediyenin misyon sorumlulukları ortasında olduğunu vurguladı.

Üniversite öğrencilerine ve ailelerine yapılan ödemelerin; burs yahut kredi üzere belirlenmiş dönemlerle ve ölçüler formunda yükseköğrenim öğrencilerine sağlanan yardımlardan farklı olduğu belirtildi.

Maddi durumu düzgün olmayan ailelere ve yükseköğrenime devam eden çocuklarına periyodik olmayan nakdi toplumsal yardım ödemesinin mevzuata muhalif olmadığı iletildi.

Sayıştay denetçileri ise bulguda belirtilen konunun dar gelirli ailelere, öğrencilere kelam konusu yardımların yapılmasının değil, yardımların yapılma adabının mevzuata ters olduğunu savundu.

Yardıma muhtaç öğrencilere verilecek burs ya da yardımların Yüksek Tahsil Kredi ve Yurtlar Kurumu aracılığıyla yapılmasının uygun olacağı bildirildi.

ÜCRETSİZ ULAŞIM HAKKI RAPORA GİRDİ

İBB’nin mevzuatında yer almadığı halde ve Cumhurbaşkanınca alınmış bir karar olmaksızın, birtakım günlerde tüm bireylere, kimi günlerde ise öğrenci ve imtihan vazifelileri, 0-4 yaşında çocuğu olan anneler üzere muhakkak kimi kısımlara toplu taşıma hizmetini fiyatsız sunması da geçen yıllarda olduğu üzere mevzuata ters bulundu.

İBB: KAMU FAYDASI VAR, DEVAM EDECEĞİZ

İBB de toplu taşıma hizmetinin salt kamu hizmeti olduğunu, dini-milli bayramlar, okulların açıldığı birinci gün ve imtihan günleri (AÖF, YKS vb.) üzere hareketliliğin en üst seviyeye ulaştığı günlerde trafik yoğunluğunun azaltılarak yolcuların toplu ulaşım araçlarına yönelmesi ismine fiyatsız seyahatler yaptırıldığı; annelerin toplumsal hayata iştirakini sağlamak ve ulaşım manasında hareketliliklerini artırmak, aile iktisadına katkıda bulunmak emeliyle  4 yaş ve altında olan yaklaşık 1 milyon 160 bin çocuğun annelerine fiyatsız ulaşım kartı verildiğini belirtti.

Bu uygulamaların kamu faydası taşıması nedeniyle meclis kararları doğrultusunda uygulanmaya devam edileceğini söz etti.

SAYIŞTAY: UYGULAMAYA SON VERİN DENİLMİYOR, CUMHURBAŞKANLIĞINA BAŞVURUN

Sayıştay denetçileri de 0-4 yaş ortası çocuğu bulunan anneler üzere birtakım kesitlere fiyatsız olarak seyahat hakkı tanınması uygulamasının isabetli olmadığına dair bir kıymetlendirme yapmadıklarını belirterek şöyle denildi:

*Söz konusu uygulamalar yönetimin takdir hakkı kapsamında görülmekte olup, bulgunun hiçbir yerinde kelam konusu uygulamalara son verilmesi gerektiği istikametinde bir teklifte bulunulmamıştır. Konu, yönetimin toplu ulaşım hizmetlerinde uygulamış olduğu indirimli yahut fiyatsız tarifelere hukuksal destek kazandırılması gerekliliğidir.

*İdarenin uygulamış olduğu kelam konusu indirimli yahut fiyatsız tarifelere hukuksal destek kazandırmak ismine, Cumhurbaşkanı Kararı alınmasını teminen Cumhurbaşkanlığı ile gerekli yazışmaları yapması, alınacak Cumhurbaşkanı Kararına istinaden süreç tesis etmesi; bu mümkün değilse, mevzuatında toplu taşıma araçlarından kimlerin fiyatsız yahut indirimli olarak yararlanabilecekleri belirlenmiş olduğundan, mevzuatında yer almayan kullanıcılara birtakım günlerde fiyatsız yahut indirimli yararlanma hakkı tanınmaması ve karşılığının bütçeden ödenmemesi uygun olacaktır.

KADERİNE TERK EDİLEN TARİHİ YALILAR DA SAYIŞTAY’A TAKILDI

13 yıldır çürümeye terk edilen ve İBB’nin mülk sahibi olarak kontrol yapmasına müsaade verilmeyen tartışmalı bir formda de İBB’den alınıp Hazine’ye devredilen Ortaköy’deki Fehime Sultan ve Hatice Sultan yalıları Sayıştay raporuna girdi.

Sayıştay da İstanbul Vilayet Özel Yönetimi tarafından, restore edilerek işletilmesi karşılığında ihale ile kiraya verilen Fehime ve Hatice Sultan Yalılarının kiracısının işletme mukavelesine muhalif davrandığını, fakat kiracı hakkında kontratında belirtilen yaptırımların uygulanmadığını tespit etti.

Raporda, imar planında otel alanında kalan Fehime ve Hatice Sultan Yalılarının restore edilerek işletilmesi işinin, Vilayet Genel Meclisinin kararı üzerine Vilayet Encümeninin kararı ile ihale edildiği ve ihale üzerine kalan kiracı ile 2009 yılında 25 yıllık işletme mukavelesi imzaladığı anlatıldı.

Taşınmazların otopark gereksiniminin parselinde karşılanması maksadıyla proje değişikliğine gidildiği, ihale kapsamında olmayan sonradan ortaya çıkan kelam konusu durum nedeniyle kiracı firmanın yapacağı ek yatırımlar da göz önüne alınarak Vilayet Genel Meclisi kararı ile işletme mühletinin 6 yıl daha uzatılmasına karar verilerek Vilayet Özel Yönetimi ile işletmeci ortasında 2011 yılında ek protokol imzalanarak işletme mühletinin 31 yıla çıkarıldığı aktarıldı.

İŞLETMECİ TAAHHÜDÜNÜ YERİNE GETİRMEDİ

2014 vilayet özel yönetimlerinin kapatılmasıyla Fehime ve Hatice Sultan yalılarının mülkiyetinin de İBB’ye devredildiği hatırlatıldı. Mukavele kararlarına nazaran 3 yıl içerisinde yüklenici tarafından onarım ve inşaat işlerinin bitirilmesi gerektiğine dikkat çekildi.

Uygulamada ise, öngörülen onarım mühleti sonunda işletmeci taahhüdünü yerine getiremediği, 31 Aralık 2021 itibariyle imalatların tamamlanamadığı belirlendi. Belediye teknik grubunun yerinde yaptığı incelemelerde de, kelam konusu durum tespit edilerek alanda rastgele bir inşai çalışmanın yapılmadığı, şantiye şefi ve proje müellifinin alanda bulunmadığı, yapının bu haliyle korunaksız kalarak tahribata açık hale geldiğinin  tespit edildiği aktarıldı.

SON KIYI SARAYLARI

İstanbul 3 numaralı Kültür ve Tabiat Varlıkları Muhafaza Bölge Şurasının 31.01.2007 tarihli kararında  Hatice ve Fehime Sultan Yalıları’nın(Sahil Sarayları) son Osmanlı devrinden günümüze kalabilmiş Ortaköy Kuruçeşme kıyı üzerinde varlığı bilinen saraylardan son iki tanesi olup rastgele birer Boğaziçi yalısı olmayıp saray olarak kabul edildiği vurgulandı.

KİRA MUKAVELESİ FESH EDİLDİ

İBB’nin rapora giren cevabında da  bulgu konusu taşınmazların kira kontratının fesih edildiği ve tahliye sürecine başlandığı söz edildi.

Sayıştay denetçileri “Kültür mirası açısından büyük kıymet arz eden kelam konusu taşınmazların özgün yapılarının korunmaya devam edilebilmesi, bu yapıların İstanbul ve Türk kültür mirasına kazandırılması için; işletmecinin taahhüdünü yerine getirerek taşınmazları işletmeye açmasının sağlanması, bu mümkün değilse işletmeci hakkında kontratta belirtilen yaptırımların uygulanması gerekmektedir” denildi.

FATURALAR VAKTİNDE ÖDENMEDİ, BORÇLANMA HUDUDU AŞILDI

Raporda İBB’nin kimi ihaleleri, ödemeleri ve masrafları ile ilgili de tespitler yer aldı. Kontrol görüşünü etkilemeyen bulguların kimileri şöyle:

*Bazı elektrik, su, doğalgaz tüketim ve iletişim-haberleşme faturalarının vaktinde ödenmemesinden ötürü borçların oluştuğu, borçlara ait gecikme zammının-faizinin tahakkuk ettiği, lakin gecikmeden kaynaklı borçların mali tablolara kaydedilmediği görüldü.

*2021 yılında faiz dâhil iç ve dış borç stok fiyatının, yasal sonun üzerinde gerçekleştiği tespit edildi. Yönetimin 2021 yılı borç stok fiyatı 51 milyar 386 milyon 586 bin 455 TL’dir. Yönetimin 2021 yılı borç stoku fiyatı, borçlanma hududunun 19 milyar 32 milyon 305 bin TL üzerinde gerçekleşti.

İHALE UYARISI

*İdare tarafından ortalarında doğal ilişki bulunmayan birçok iş kaleminin “muhtelif işler” ismi altında bir ortada ihale edilmesinin olağan bir usul haline dönüştürüldüğü görüldü.

*“2021 Yılı İstanbul Genelinde Yapılacak Türlü Kültürel Sanatsal Etkinlikler, Türlü Kültür Sanat Tertipleri, Bu Aktiflik ve Tertiplerin Tanıtım ve Duyuru Hizmetleri” ile “Muhtelif Baskılı Gereçlerin Temini Hizmet Alımı ile 2021 Yılı Çeşitli Tertipler ile Tanıtım-Duyuru Çalışmaları ve Baskılı İşlerin Hizmet Alımı” ihalelerini İstanbul Büyükşehir Belediyesinin birebir şirketinin, “2021 Yılı İstanbul Büyükşehir Belediyesine İlişkin Spor Tesislerinin İşletilmesi ve Hazır Halde Bulundurulması Hizmet Alımı” ihalesini ise farklı bir İstanbul Büyükşehir Belediyesi şirketinin kazandığı ve anılan ihalelerde ortalarında doğal irtibat bulunmayan birçok iş kaleminin bir ortada yer aldığı tespit edildi.

195 PERSONEL

*Belediyenin iştirak şirketlerinde istihdam edilen 195 çalışanın rastgele bir mukavele, protokol, ihale olmadan ve belediye bütçesinden rastgele bir masraf yapılmadan yönetimin çeşitli ünitelerinde çalıştırıldığı belirlendi.

*Yapılan incelemede, istihdam edildikleri şirketlere 2021 yılı toplam maliyeti yaklaşık 24 milyon TL olan 195 çalışanın İBB’nin çeşitli ünitelerinde görevlendirildiği, bu çalışanların İBB’de çalışabilmeleri için direkt hizmet alımı ve mukavele yapılmadığı üzere toplumsal hakları dâhil tüm masraflarının Şirket hesaplarından karşılandığı tespit edilmiştir.

*Diğer taraftan, bu çalışanlardan kimilerinin kelam konusu görevlendirmelerinin uzun yıllardır devam ettirildiği, süreksiz görevlendirmenin fiilen daima hale getirildiği görülmüştür.

YÖNETİCİLİK SIFATINA HAİZ DEĞİLLER

*İdarenin hisse sahibi olduğu şirketlerinde belediye hukukî kişiliğini idare şurasında temsil etmek üzere belirlenen gerçek şahısların, yöneticilik sıfatını haiz olmayan bireyler ortasından seçildiği ve birebir vakitte makul düzeyin üzerinde idare konseyi üye sayısı belirlendiği görüldü.

*İdarenin sermaye çoğunluğuna sahip olduğu şirketlerde, şirket genel heyeti tarafından belirlenen idare konseyi üyelerinin kimilerinin belediyede yöneticilik vasfını taşımadığı, Yönetimde yahut bağlı yönetimde danışman, koordinatör, müdür yardımcısı yahut memur olarak vazife yapan bireylerin idare heyeti üyesi olarak belirlendiği, anonim şirketlerde idare organı olarak genel müdürlük müessesi yer almadığı halde, idare konseylerinde genel müdür olarak birtakım şahısların de yer aldığı görülmektedir.

*Bunların dışında Yönetimde vazife yapmayan şahısların de idare konseyi üyesi olarak misyon yaptığı tespit edilmiştir.

PROTOKOLE UYULMADI

*İdarenin mülkiyetinde bulunan Metin Oktay Stadyumu etrafındaki 14 adet dükkânın, bir protokolle Küçükçekmece Belediyesine tahsis edilmesine ait olarak alınmış İBB Meclis Kararı doğrultusunda düzenlenen protokol kararlarına alışılmamış kullanıldığı, taşınmaz üzerinde müsaade alınmaksızın değişiklik yapıldığı, tahsis müddetinin Meclis Kararı olmaksızın uzatıldığı ve protokol kapsamı dışında yer alan diğer taşınmazların da işgal edilmek suretiyle kullanılmış olmalarına karşın bu kullanımlar karşılığında ecrimisil alınmadığı görüldü.

*Hal Müdürlüğü idaresinde bulunan Bayrampaşa ve Ataşehir hallerinde, kira bedellerini vaktinde ödemeyenlerden kimilerine Yönetim tarafından tebligat yapılmadığı ve buna bağlı olarak Belediye Encümenince kira mukavelelerinin feshine ait bir karar alınmadığı ve iş yerlerinin tahliye süreçlerinin gerçekleştirilmediği tespit edildi.

*İdarenin mülkiyetinde bulunan Harbiye Cemil Topuzlu Açık Hava Tiyatrosunun tasarrufunun ecrimisil bedeli ödenmesi karşılığında Belediye Meclisi tarafından alınmış bir karar olmamasına karşın Belediyenin şirketi olan Kültür AŞ’ye bırakıldığı tespit edildi.