Seçim başarılarıyla öne çıkan çok sağcı siyasetçilerin iktisat vaatleri neler?

Arjantin ve Hollanda’dan geçtiğimiz hafta gelen seçim sonuçları çok sağ gerçeğini tekrar gözler önüne serdi.

Ekonomik krizdeki Arjantin’de Merkez Bankası’nı ve pesoyu kaldırmayı vadeden Javier Milei iktidara gelirken Hollanda’da ise ırkçı ve göçmen düşmanı görüşleri ile tanınan Geert Wilders sandıktan birinci çıktı.

Wilders’in göçmen tersliğinin yanında toplumsal siyasetlere dair vaatleri büyük gündem olurken bu seçimler ekonomik sıkıntılarla boğuşan İtalya’yı ve Macaristan’daki seçi sonuçlarını da hatırlattı.

Geçtiğimiz yıllarda dünyada ekonomik meselelerin artmasıyla sağ partilerin oyları güzelce artarken çok sağın iktisat programında artan fiyatlarla gayret, vergi ıslahatları, toplumsal yardımlar öne çıktı.

Sozcu.com.tr, önde gelen çok sağ siyasetçilerin iktisada ait programlarını inceledi. Sandıktan birinci çıkan değerli sağcı siyasetçilerin vaatleri ise şöyle oldu:

HOLLANDA

Hollanda’da çok sağcı önder Geert Wilders’in partisinin sandıktan birinci çıkması Avrupa’da tüm gözlerin bu ülkeye çevrilmesine neden oldu.

Özellikle corona virüsü salgını ve Ukrayna savaşı sonrası ekonomik olarak daha da gerileyen alt ve orta gelir kümelerine dönük vaatlerde bulunan çok sağcı başkan, toplumsal güvenlik, sıhhat ve sığınma hususlarına daha fazla öncelik vereceklerini vurguladı.

Wilders ayrıyeten dar gelirlilerin üzerindeki ekonomik yükün azaltılması, vergilerin düşürülmesi, taban fiyatın arttırılması, sıhhat sigortası masraflarının azaltılması ve daha kaliteli bir sıhhat ve bakım hizmeti verilmesini vadetti.

Wilders’in, kademeli olarak 70’e yükseltilen emeklilik yaşının tekrar 65’e indirilmesi vaadi de hayli dikkat cazibeli oldu.

Hollandalı emekliler haftada bir et yiyebilirken, yer bulunamadığı için yolcu gemilerinde barınan sığınmacıların lüks içinde yaşadığını ileri süren çok sağcı önder, ülkenin her kuruşunu, sığınmacılar yerine halka harcama kelamı verdi.

Hollanda’nın AB’den ayrılması ve kendi ulusal para ünitesine dönmesi manasına gelen Nexit’i savunan Wilders tıpkı vakitte Hollanda bütçesinden Brüksel’e daha az para göndermek istiyor.

KISA VADEDE UYGULANMASI ZOR

Ancak hükümet kurabilirse ülkeyi koalisyon ile yönetmesi gerekecek olan Wilders’in bu tıp radikal çıkışlarını uygulamasının kısa vadede çok mümkün olmadığı düşünülüyor.

Hollanda bankası ING’nin yeni hükümetin eskisine bencer harcama siyasetlerini sürdürmesini beklerken partinin popülist vaatlerinin 2028 yılına kadar GSYH’nin yüzde 3’ü civarında yapısal bütçe açığına yol açacağı öngörüyor.

Ukrayna’ya verilen mali dayanağı eleştiren Wilders, tıpkı vakitte sıkı bir İsrail destekçisi olarak dikkat çekiyor. Wilders ayrıyeten iklim bilimcileri eleştiriyor ve hükümetin CO2 emisyonlarını azaltmak için çok fazla harcama yaptığına inanıyor.

Kömür ve gaz santrallerinin açık kalmasını savunuyor, güneş parkları ile rüzgar türbinlerinin inşasının durdurulmasını öneriyor. Ayrıyeten Hollanda’yı BM’nin Paris iklim mutabakatından çekmek istiyor.

Bunun yerine, iklim adaptasyonunu vaaz eden Wilders, barajlarla ilgili projelere yatırım yapılmasını savunuyor.

İTALYA

İtalya’da geçtiğimiz yıl iktidara Giorgia Meloni liderliğindeki çok sağ koalisyon da ekonomik zorluklar, göçmen sorunu üzere sorunlarla boğuşan İtalya’da yapılan seçimlerde geçen yıl bir çok sağ koalisyon iktidara gelmişti.

Ancak Meloni’nin programı çok sağda alışık olduğumuz popülist siyasetler çok fazla yer almasa da bilhassa vergi indirimine dönük liberal vaatler hayli ilgi çekti.

İTALYA KRİZDEN OLUMSUZ ETKİLENDİ

Covid krizinden derinden etkilenen ülke sonrasında Ukrayna savaşı nedeniyle büyüyen güç krizi ile boğuşmuştu. Genç işsizliğin halihazırda hayli yüksek olduğu Güney Avrupa ülkesinin iktisadı siyasi istikrarsızlık, kısa süren koalisyonlar, güvenoyu sağlayamayan hükümetler nedeniyle de olumsuz etkilenmişti.

Seçimlerden evvel Meloni, Euro Bölgesi’nin en büyük üçüncü iktisadında işletmelerin ve hanehalklarının artan fiyatlar ile başa çıkmasına yardımcı olmak için mevcut tedbirleri güçlendireceği kelamı verdi. Meloni’nin ulusal ve bölgesel vergilendirme ve üretkenliğin arttırılmasına yönelik taahhütleri de seçmenler tarafından olumlu karşılandı.

VERGİ ISLAHATI VE AİLE PLANLAMASI ÖNE ÇIKTI

Parti programında, aileler, işletmeler ve meslek sahipleri için vergi yükünün azaltılması, karmaşık vergi sisteminin tekrar ele alınması, güç eserlerinde vergi indirimi, küçük ve orta ölçekli işletmeler için muhafaza ve haksız rekabetle gayret, Avrupa tavan fiyatları siyasetleri için dayanak üzere unsurlar yer aldı.

İtalya’nın en büyük sıkıntısının aile ve çocuk yapmamak olduğunu lisana getiren 45 yaşındaki çok sağcı başkan, bu türlü devam ederse ekonomilerinin çökeceğini belirtti.

MACARİSTAN

Orbanomics olarak bilinen program, Macaristan başbakanı Viktor Orbán ve hükümetinin iktidara geldiği 2010 yılından bu yana uyguladığı iktisat siyasetlerine verilen isim.

Macaristan’daki 2010 parlamento seçimlerinin akabinde yeni seçilen Orbán hükümeti, bütçe açığına yüzde 3’lük bir hudut getiren katı Avrupa Birliği düzenlemesinden muafiyet için pazarlık yapmaya çalıştı. Talebin reddedilmesi üzerine Macaristan, açığı kapatmak için milletlerarası toplum tarafından alışılmışın dışında görülen vergi siyasetlerine yöneldi.

Ülke Toplamda 12 milyar dolar ABD Doları civarında olduğu varsayım edilen tüm özel emeklilik fonları lağvedildi ve kamulaştırıldı. Ayrıyeten epeyce karmaşık ve radikal vergi ıslahatları yapıldı ve vergilerde indirimlere gidildi.

POPÜLİST SİYASETLER ÖNE ÇIKTI

Geçtiğimiz devirde hükümet, yeni bir ekonomik periyoda girildiğini vurgulamış, bu yeni devirde Macar ulusal sermayesinin yaratılmasının zorunluluğundan bahsetmişti. Ayrıyeten büsbütün kontrol altına alınan medya yardımıyla da kamuoyu etkisizleştirildi.

Asgari fiyata ve emeklilik maaşlarına yapılan artırımlar, artırılan toplumsal ve aile yardımları, akaryakıtta ve temel kimi besin unsurlarında uygulanan artırım yasağı, elektrik ve doğalgaz artırımlarının ertelenmesi ve son olarak da yatırımların seçim nedeniyle taraf değiştirmesinin faturası da seçimlerde tesirli oldu.

ELEŞTİRİLER DE VAR

Öte yandan Macaristan’da yolsuzluğun artması, sıhhat hizmetlerinin kalitesinin düşmesi ve öğrencilerin okuma, matematik ve fen bilimlerindeki muvaffakiyetlerinin azalması üzere başka problemleri da Orbanomics idaresinin karşı karşıya olduğu sıkıntılar olarak görülüyor. Muhalefet ayrıyeten ülkedeki ortalama fiyatın ve işsizliğin gösterilenden daha makûs durumda olduğu görüşünde.

ARJANTİN

Avrupa dışına çıktığımızda ise sağın en kıymetli zaferi geçtiğimiz hafta Arjantin’de Javier Milei’nin sandıktan birinci çıkması oldu.

Ekonomiye “şok tedavisi” uygulamayı düşünen Milei’nin vaatleri ortasında merkez bankasını kapatmak, pesoyu terk etmek, kamu harcamalarını azaltmak ve ekonomik ıslahatlar bulunuyor.

‘Statükoyu yıkma’ vaadiyle başkanlığa aday olan Milei’nin ekonomik vaatleri ise Arjantin iktisadını dolarize etme isteğine dayanıyordu. Dolarizasyon, ülkenin Arjantin pesosundan vazgeçmesi ve para ünitesi olarak ABD dolarını kullanması manasına geliyor.

Milei’nin Arjantin’in para ünitesini pesodan ABD dolarına çevirme önerisi, doların pesodan daha güçlü olduğu ve pesonun tersine istenildiği vakit basılamayacağı, böylelikle para arzı yoluyla artan enflasyonun düşeceği argümanına dayanıyor.

Dolarizasyon ayrıyeten bir ülkenin faiz oranı değişiklikleri üzere para siyaseti atılımları yoluyla ekonomiyi etkileme özerkliğini kaybetmesine de yol açıyor