Sivas Kongresi’nin 104. yılı… Sivas Kongresi’nde alınan kararlar neler?

Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Büyük Başkan Mustafa Kemal Atatürk ve silah arkadaşları tarafından 4 Eylül 1919’da gerçekleştirilen Sivas Kongresi’ne mesken sahipliği yapan, “manda ve himaye” fikrinin reddedilerek ulusal bağımsızlık kanısının benimsendiği Ulusal Mücadele’nin merkezi olan Sivas, tarihi kongrenin 104. yıl dönümünde coşkulu günlere tanıklık ediyor.

Sivas Kongresi’nin 104. yıl dönümü hasebiyle kentte 3 gündür devam eden etkinlikler, yarınki merasimle sona erecek.

Kentte 1 Eylül’de başlayan kutlamalar kapsamında, 18 Yaş Altı Atletizm Balkan Şampiyonası düzenlendi, Atatürk’ün Sivas’a gelişi temsili olarak canlandırıldı.

Kongrenin yapıldığı ve şu an Atatürk ve Kongre Müzesi olarak kullanılan binada bugün Cumhuriyet’in 100. Yılı ve Aşık Veysel Yılı anısına karma fotoğraf standı açılacak, müzenin bahçesinde ise konser düzenlenecek.

Kentte 4 Eylül’de Atatürk Anıtı’na çelenk sunulacak, Atatürk ve Kongre Müzesi’nde Sivas Kongresi temsili olarak canlandırılacak.

Kutlamalar kapsamında Genelkurmay Başkanlığı Mehteran Birliği şov sunacak, muharip uçak gösterisi yapılacak. Akşam saatlerinde düzenlenecek konser programıyla kutlamalar sona erecek.

SİVAS KONGRESİ’NDE MANDA VE HİMAYE RET EDİLDİ

Büyük Lider Mustafa Kemal Atatürk, 19 Mayıs 1919’da Samsun’da başlattığı ulusal kurtuluş çabasını Amasya’dan sonra, 27 Haziran 1919’da “güvenilir kent” olarak gördüğü Sivas’a gelerek sürdürdü. Sivas’ta yapılan toplantıda ülkenin durumu görüşülerek, en kısa vakitte kentte ulusal bir kongre yapılmasına karar verildi.

Erzurum Kongresi’ne katılmak üzere Amasya’dan ayrılan Mustafa Kemal Paşa, 27 Haziran 1919 günü Sivas’a geldi ve Sivas halkı tarafından coşkuyla karşılandı.
Daha sonra Erzurum’a giden Atatürk, Erzurum Kongresi’nin akabinde 2 Eylül 1919’da yine geldiği Sivas’ta 18 Aralık 1919’a kadar kaldı.

Mustafa Kemal Paşa ve beraberindeki heyet tarafından 4 Eylül 1919 Perşembe günü saat 14.00’te bugünkü Atatürk ve Kongre Müzesi binasında, Türkiye Cumhuriyeti’nin temellerinin atıldığı Sivas Kongresi yapıldı.

Kayıtlara nazaran resmi çalışmaları 7 gün süren kongrede, Mustafa Kemal Atatürk başkanlığında ulusun kurtuluşu için çeşitli gündem unsurları görüşüldü.

Sivas’ta 8-9 Eylül 1919 tarihlerinde “manda” tartışmalarının yaşandığı kongre, 11 Eylül 1919’da sonuç bildirgesinin yayımlanmasıyla kapandı.

Mustafa Kemal Paşa ve Heyeti Temsiliye, 12 Eylül 1919’da halkın da iştirakiyle gerçekleştirilen toplantıda, ulusun kurtuluşu için kıymetli kararların yer aldığı kongre beyannamesini yayımladı.

“Manda ve himaye kabul olunamaz” üzere ulusun kurtuluşu için çok kıymetli kararların alındığı kongrede, enteresan bir olay da yaşandı. Yurdun çeşitli yörelerinden delegelerin iştirakiyle 4 Eylül 1919 tarihinde düzenlenen ve “manda’ konusunun da tartışıldığı kongrede, öğrenci arkadaşlarının temsilcisi olarak, ortalarında topladıkları para ile kente gelen Hikmet ismindeki askeri tıbbiye öğrencisi de bulunuyordu. Heyecanlı manda tartışmalarının yaşandığı 8 Eylül akşamı, Mustafa Kemal Paşa’nın odasında yapılan toplantıda, askeri tıp öğrencisi Hikmet, şunları lisana getirdi:

“Paşam, delegesi bulunduğum tıbbiyeliler, beni buraya istiklal davamızı başarmak yolundaki mesaiye katılmak üzere gönderdiler. Mandayı kabul edemem. Şayet kabul edecek olanlar varsa bunlar her kim olursa olsun, şiddetle ret ve takbih ederiz. Farzı muhal, manda fikrini siz kabul ederseniz sizi de reddeder, Mustafa Kemal’i vatan kurtarıcısı değil, vatan batırıcısı olarak isimlendirir ve tel’in ederiz.”

Bu kelamlar karşısında duygulanan ve “Arkadaşlar gençliğe bakın, Türk ulusal bünyesindeki asil kanın tabirine dikkat edin” diyen Mustafa Kemal Paşa, daha sonra Hikmet Bey’e dönerek, “Evlat, müsterih ol. Gençlikle iftihar ediyorum ve gençliğe güveniyorum. Biz, ekalliyette (azınlıkta) kalsak dahi mandayı kabul etmeyeceğiz. Parolamız tektir ve değişmez, ya istiklal, ya mevt.” dedi.

O periyot Sivaslı bayanlar, Trabzon ve Erzurum’dan gelen çoğunluğu bayan ve çocuklardan oluşan göçmenlerle yakından ilgilendi. Mustafa Kemal Paşa’nın Türk bayanlarının da Ulusal Mücadele’ye örgütlü olarak katılması gerektiğini tabir etmesi üzerine Sivaslı bayanlar dernek kurmak için çalışmalara başladı. Anadolu Bayanları Müdafaa-i Vatan Cemiyeti ismi verilen dernek, 9 Aralık 1919’da kuruldu.

Sivas Kongresinin Önemi

1.Kongreler periyodu kapandı
2.Misak-ı Ulusal temelleri belirlendi
3.Heyet-i Temsiliye bütün vatanı temsil eder hale geldi
4.Milli birlik ve beraberlik büyük oranda sağlandı
5.Ulusal örgütlenme tüm vatanı kapsadı
6.Gücünü halktan alan yeni bir otorite ortaya çıktı
7.Mustafa Kemal önder olarak benimsendi
8.Erzurum Kongresi kararları ulusallaştı
9.Mondros Mütarekesi reddedildi
10.Sivas Kongresi milleti temsil eden tek konsey oldu
11.Tam bağımsızlık ve ulusal egemenlik prensipleri temel prensip olarak kabul edildi
12.Mandacılık kesin olarak reddedildi
13.Kuva-yı Ulusala cepheleri ortasında kumanda bir­liği sağlandı

SİVAS KONGRESİ’NDEN CUMHURİYET’E UZANAN SÜREÇ

Atatürk başkanlığında 4-11 Eylül 1919 tarihleri ortasında gerçekleştirilen Sivas Kongresi ile Mustafa Kemal Paşa’nın gençlik yıllarından beri düşündüğü ve seslendirdiği, Samsun’a çıktığı andan itibaren resmi yazışmalarında en değerli sorun olarak yer verdiği “milli egemenlik” ve “milli irade” kavramları devlet hayatına yansıtılmaya başladı.

Halkın bütününü kapsayan birinci örgütsel faaliyet Sivas’ta gerçekleştirildi ve Sivas Kongresi, biçimi ve içeriği prestijiyle adeta ulusal bir meclis fonksiyonu gördü.

Kongrede yeni seçilen üyelerin iştirakiyle yurdun tamamını kapsayan Heyeti Temsiliye, ülkenin mukadderatında birinci derecede kelam sahibi bir şura halini aldı, ulusal hareketin legal organları biçimlendirilmiş oldu.

Sivas Kongresi, devletin önündeki mahzurları ortadan kaldırarak, halkı bir bütün halinde, çizdiği program doğrultusunda harekete geçirmeyi sağladı. Bu hareket, 9 Eylül 1922’de büyük bir zafere kapı açıp, 29 Ekim 1923’te ise Cumhuriyet’in ilanıyla taçlandı.

“LİDERSİZ BİR HAREKET SONUCA ULAŞMIYOR”

Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Atatürk Unsurları ve İnkılap Tarihi Kısmı Öğretim Vazifelisi Serap Bozpolat Ayan, 1919 yılında insanların ulusun kurtuluşu için onurlu bir hareketi tercih edip, canını ortaya koyduğunu söyledi.

Mustafa Kemal Atatürk’ün Samsun’a geldikten sonra Anadolu’da başlayan bu hareketi bir ortaya getirdiğini ve birlikten kuvvet doğurmayı başardığını belirten Ayan, “Lidersiz bir hareket sonuca ulaşmıyor. Fevzi Çakmak Paşa, bunu Anadolu’nun her yerinde yanan çoban ateşlerine benzetiyordu. Mustafa Kemal Atatürk, Anadolu’ya geldikten sonra eline bir meşale aldı ve bu ateşleri o meşalede birleştirdi.” dedi.

Ayan, bu “küçük kıvılcımlar”ın Anadolu’da düşman işgalini yakıp kavuracak ve insanları feraha çıkartacak bir hareketi başlattığını anlatarak, “O ateşleri bir ortaya toplamak çok kıymetliydi. Bu Amasya Genelgesi ile başladı ve Sivas Kongresi’nin davetiyesidir.” diye konuştu.

Atatürk’ün, Anadolu’nun en emniyetli yeri Sivas’ta kongreyi yapmasının çok değerli olduğunu vurgulayan Ayan, şunları kaydetti:

“Mustafa Kemal, adeta hükümetin misyonunu yapamadığı bir periyotta aslında bir meclis topladı. Aslında Sivas Kongresi bizim ulusal meclisimizin birinci nüvesi (çekirdeği, özü) olarak görülebilir. Günün koşulları çok zordu ve ağırdı. 38 delege, Sivas’ta bir lisenin salonunda toplandı ve bir ülkeyi kurtaracak kararlar aldı. Bu, her vakit umudun var olduğunu, inandıklarımız uğrunda savaşmanın asla boş olmadığını gösteren çok değerli ayrıntıdır. Mustafa Kemal’in dirayetli duruşu ve onun yanında duranlar, ülkenin ve milletin gidişinin yolunu belirledi. Burada bir millet kendi bahtına karar vererek, ‘manda ve himaye kabul edilemez’ dedi.”

İmkansızlıklar içerisinde inanmanın doruğa ulaştığını lisana getiren Ayan, Sivas Kongresi’nde Ulusal Mücadele’nin parolasının netleştiğini belirtti.

“Ya istiklal, ya ölüm” parolasının Sivas Kongresi’nde ortaya çıktığını anımsatan Ayan, “Ya bu yolda yürüyüp istiklalimizi kazanacaktık, kazanamasak da bu yolda canımızı feda edecektik. Onursuz bir biçimde hiç gayret etmeden bu sürece teslim olmayacaktık. Sivas’ta bu türlü bir kongre geçirildi.” sözlerini kullandı.

“KENDİ MUKADDERATIMIZA KENDİMİZ KARAR VERMEYE BAŞLADIK”

Atatürk’ün 108 gün boyunca Ulusal Mücadele’yi Sivas’tan yönettiğini hatırlatan Ayan, kelamlarını şöyle tamamladı:

“Burada ve sonrasında Ankara’da atılan bütün adımlar sonucunu buldu. Kendi yazgımıza kendimiz karar verdiğimiz, kendi irademizle kendimizi yönettiğimiz için bu süreç en nihayetinde bizi Cumhuriyet’e götürdü. Mustafa Kemal’in ‘Cumhuriyet’in temelini burada attık’ demesinin en kıymetli nedeni de budur. Kendi bahtımıza kendimiz karar vermeye Sivas’ta başladık, birinci adımı burada attık. Egemenlik gücünü eline alan bir millet artık bu gücü diğerine devretmez.”