Sosyal medyada büyük istila: Beş gündem etiketinden biri sahte

14 Mayıs’ta yapılacak cumhurbaşkanlığı ve milletvekilliği seçimleri öncesinde sosyal medya platformları, kamuoyunu doğru bilgilendirme açısından önemli bir role sahip.

Facebook, Instagram ve WhatsApp’ın çatı şirketi Meta, Türkiye’deki seçim güvenliğine ilişkin birtakım kararlar aldığını duyurdu ve bunları ana sayfasından yayınladı.

Siyasi içeriğin Facebook ve Instagram’a göre çok daha fazla görünür olduğu Twitter cephesinde ise seçim güvenliğine ilişkin bir önlem alınmazken aksine bu alanda bir geriye gidiş söz konusu.

Türkçe dilini seçmek yeterli

Facebook’ta siyasi sayfaları takip etmedikçe manipüle edilme ihtimali daha düşükken Twitter’da siyasi içeriğe maruz kalmak için hesap dilini Türkçe yapmak yetiyor.

Indiana Üniversitesi Sosyal Medya Gözlemevi’nde doktorası sonrası araştırma yapan Dr. Tuğrulcan Elmas’ın akademik çalışmalarına göre Twitter güvenlik açıklarını bilmesine rağmen önlem almıyor.

Elmas’ın “Türkiye’deki Twitter Trendlerine Saldıran Twitter Botlarının Etkinlik ve Askıya Alınma Şekillerinin Analizi (Analyzing Activity and Suspension Patterns of Twitter Bots Attacking Turkish Twitter Trends by a Longitudinal Dataset)” başlıklı makalesine göre, Türkiye’de sahte gündem etiketleri 2021’de yüzde 30 ila 50 arasında değişerek zirve yaptı. Elmas, 2023’ün Mart ve Nisan aylarında ise hafta içi yükselip hafta sonları düşmekle birlikte günlük trendlere giren her beş gündem etiketinden en az birinin sahte olduğunu tespit etti.

Indiana Üniversitesi’nden araştırmacı Tuğrulcan ElmasIndiana Üniversitesi’nden araştırmacı Tuğrulcan Elmas

Indiana Üniversitesi’nden araştırmacı Tuğrulcan ElmasFotoğraf: privat

DW Türkçe’ye konuşan Tuğrulcan Elmas, botlar tarafından yürütülen manipülasyon kampanyalarının genellikle AKP lehine göründüğüne dikkat çekerek bu ayın başında tartışma konusu olan Millet İttifakı’nın Cumhurbaşkanı adayı Kemal Kılıçdaroğlu’nun seccadeye basma fotoğrafının da botlar aracılığıyla gündeme sokulup yayılan bir manipülasyon kampanyası olduğunu söylüyor.

Peki Twitter’da manipülasyon kampanyalarının artışına rağmen platform neden buna karşı önlem almıyor?

Manipüle edici içerikler ön planda

Tuğrulcan Elmas, özellikle Twitter algoritmasının son değişiklikleriyle beraber kullanıcılara genel olarak popüler içeriklerin gösterildiğini, bunların da genelde siyasetle alakalı ve manipüle edici içerikler olduğunu ifade ediyor:

“Gündem olan veya yapılmak istenen her şeyi Twitter ana sayfanızda artık görebiliyorsunuz ve bu içeriklerden kaçamıyorsunuz.”

Elmas’a göre Twitter, trend algoritmasında değişiklik yapmak ya da botları açıldığı gibi kapatmak gibi proaktif önlemler almadığı için bot sorunu çözülemiyor. Elmas, Twitter’ın altı ayda bir düzenli kapatma yapsa da bot hesapları gecikmeli olarak kapattığını belirtiyor. Bot hesapların açıldıktan sonra bekletildiğine ve var olan etkin bot hesaplar kapatıldığında bekletilen hesapların hemen devreye sokulduğuna işaret eden Elmas, bu nedenle hesap kapatmanın etkili bir çözüm olmadığını dile getiriyor.

“Suistimale aşırı derecede açık”

Türkiye’de Twitter kullanımı sadece yüzde 27 olsa bile Twitter’da gündem olan bir şey diğer mecralardan da çok kolay gündeme getirilebiliyor. Twitter içerikleri, Ekşi Sözlük, WhatsApp, Instagram gibi kanallardan ya da haber mecralarından da yayılıyor.

“O yüzden Twitter çok önemli. Ancak Twitter suistimale aşırı derecede açık durumda. Ve buna Twitter’ın kendi uygulamaları neden oluyor” diyen Elmas, Türkiye’de 2014’te açılan bot hesapların Twitter tarafından 2020’de kapatıldığına, kapatılan 7 bin 340 hesabın geçen süre zarfında 30 milyon tweet attığına dikkat çekiyor.

Twitter, Haziran 2020’de Türkiye’den 7 bin 340 hesabı “devlet bağlantılı bilgi yayma operasyonlarına” karıştığı gerekçesiyle kapattığını duyurmuştu.

Botlar ilk tweeti atıp siliyor

Elmas, Türkiye’de sahte ya da suni gündem başlıklarının işleyişini ise şöyle anlatıyor:

“Sistematik bir manipülasyon var”

Twitter’dan bunun spam filtre ile alakalı bir sorun olduğu yanıtı aldıklarını belirten Elmas, kuruluşun, uyarıları dolayısıyla kendilerine teşekkür etmesine rağmen o günden bu yana algoritmada bir değişiklik yapmadığını söylüyor.

Elon Musk’ın platformu satın aldıktan sonra bu konu üzerine çalışan ekibin işten ayrıldığını ifade eden Elmas, “O yüzden algoritma değişikliğine ilişkin yapılan çalışma da yarıda kesilmiş. Ve şu an bu saldırı hâlâ kullanılıyor. Türkiye’de oldukça yaygın. Amerika ve Brezilya’da da gözlemliyoruz ama diğer ülkelerde henüz bu saldırının sistematik olarak yapıldığını görmedik. Gündem konularının bu kadar sistematik bir şekilde manipüle edildiğini biz sadece Türkiye’de görüyoruz” diye konuşuyor.

Elmas’ın verdiği bilgiye göre sahte gündemler hem bot hesaplar hem de çalıntı hesaplardan yapılıyor. Botların tweetlerini silerek gözden kaybolması yöntemi çalıntı hesaplar üzerinde de kullanılıyor: “Çalan kişi sizin hesabınızı tamamen ele geçirmiyor. Sadece trend gündem manipülasyonunda kullanılıyor. Onun dışında hesabı size geri bırakıyor. Yani hesabı iki kişi kullanıyormuş gibi düşünün. Hesabınız ele geçirildiyse sizin hesaptan tweet atıp siliyorlar. Bu şekilde siz bunun farkına varamıyorsunuz. Farkına varanlar da bu konuda herhangi bir şey yapamadıkları için hesaplarını kullanmaya devam ediyorlar.”

Elmas, bunun da siber saldırı olduğunu, bu şekilde bir çalıntı hesap pazarı da oluştuğunu ekliyor.

Veri çekimine sınır ve ücret

Twitter’da şeffaflık ile ilgili sorunlar da söz konusu.

Geçen ay Elon Musk, Twitter’ın veri paylaşma politikasını tamamen değiştirdi. Daha önce akademisyen ve araştırmacılar analiz yapmak için Twitter’a başvurup ayda 10 milyona kadar ücretsiz veri çekebiliyordu. Yapılan değişiklikle bu limit 10 bine çekilirken veri paylaşımı aylık 100 dolarlık ücrete tabi tutuldu.

Tuğrulcan Elmas, yapılan değişikliğin akademik çalışmaları kesintiye uğrattığına, bu durumdan seçim güvenliği için çalışan araştırmacıların da etkilendiğine dikkat çekiyor.

Platformda şeffaflıkla ilgili başka sorunlar da olduğuna işaret eden Elmas, sayfa adminiyle ilgili hiçbir iletişim bilgisinin paylaşılma zorunluluğu olmadığını, bir sayfanın kullanıcı adı değiştirildiğinde takipçilerine bunun bildirilmediğini aktarıyor.

Kaynağı belirsiz haber hesapları

Twitter’ın Amerikan seçimleri sırasında yanıltıcı bilgiye uyarı koyduğunu ancak Türkiye seçimleri için bunu tercih etmediğini dile getiren Elmas’a göre Türkiye’de sahte gündem etiketleri, yalan haberlerin ve linç kampanyalarının bir aparatı olmuş durumda. Twitter algoritmasının gündem etiketlerini içeren tweetlere öncelik verdiğini belirten Elmas, çok etkileşim almak üzere tasarlanmış tweetler atan kampanya hesaplarının paylaşımlarının bu hesapları takip etmeseniz bile ana sayfanızda göründüğünü anlatıyor.

Twitter’da son zamanlarda çeşitli haber hesaplarının ortaya çıktığını ifade eden Elmas, “Bu hesaplar, haberleri etkileşim alabilecek şekilde tasarlıyorlar ve o yüzden etkileşim alıyorlar. Ve artık şu an siz ana sayfanıza baktığınız zaman genelde bu hesapların haberlerini görüyorsunuz” diyor ve ekliyor: “Yani 200 bin takipçili haber hesabı 2 milyon takipçili gerçek gazete hesabından daha fazla görünür olmuş vaziyette. Bu da çok tehlikeli bir durum. Çünkü bu haber hesaplarının arkasında kim var belli değil. Herhangi bir editöryel süreç yok. Hesap vermiyorlar ve tamamen insanların hoşuna gidecek veya onları kızdıracak etkileşim alacak şekilde haberler yapıyorlar. Yani bir bakıma manipülasyon yapıyorlar.”

Bu hesapların yanlı olup olmadığı analiz edilse bile ertesi gün isimlerini değiştirip başka bir kimliğe dönebildiklerini vurgulayan Elmas, bu nedenle analizlerin de işe yaramadığını aktarıyor.

Elmas, Türkiye’de sahte gündem maddelerine bakıldığında atama, af ya da yasa değişikliği talep edenlerin kampanyalarının dikkat çektiğini ayrıca reklam amaçlı sahte gündem etiketlerine de çok sık rastlandığını anlatıyor.

Seçim gündemiyle birlikte parti kampanyaları ile alakalı etiketleri de gözlemlemeye başladıklarını, bunların arasında aday adaylarının ve parti seçim sloganlarının etiketleri olduğunu belirten Elmas, öne çıkan manipülasyon ya da yalan haber kampanyalarının ise genellikle AKP lehineymiş gibi gözüktüğüne işaret ediyor.

“Seccade kampanyası başarılı oldu”

Diğer bir etkili manipülasyon kampanyasının CHP İstanbul Milletvekili Yunus Emre’nin belediyelere özerklik verilip güçlendirilmesine ilişkin demeciyle ilgili olduğunu aktan Elmas, demecin 15 saniyelik kısmının kesilip Seçim 2023 isimli haber sayfası gibi gözüken propaganda hesabından paylaşıldığını, bunun siyasi özerklik manasına geleceği şeklinde yapılan manipülasyon kampanyasıyla özerklik etiketinin bot hesaplar tarafından gündeme taşındığını söylüyor.

Tuğrulcan Elmas’a göre sahte gündem etiketleriyle yürütülen kampanyalarda eleştiri ya da teyit içeren hiçbir içerik paylaşılmadan kampanyayı yönetenler kendi söylemlerini yayabiliyor. Bu da haksız rekabete neden oluyor.

“Rus trollerin kampanyasının bir benzeri”

Elmas, Türkiye’de anonim Twitter sayfalarının aktivitesiyle 2016 Amerikan seçimlerinde Rusya kaynaklı troll aktivitelerinin benzerliğine de dikkat çekiyor.

2016 seçimleri sırasında Amerikan profiline bürünmüş Rusya kaynaklı yerel haber hesapları, aşırı sağ kitleye oynayan hesaplar ya da siyahilere yönelik kampanyalar yapan hesapların seçimleri manipüle ettiğine ilişkin tartışmaları hatırlatan Elmas, “Ve biz aynı durumu şu an Türkiye’de görüyoruz” diyor.

Türkiye’de sağ kitleye yönelik karşı tarafın teröristlerle iş birliği ile suçlandığı kampanyaların düzenlendiğini dile getiren Elmas, muhalif, Atatürkçü ya da milliyetçi olduğunu iddia eden hesapların da o ideolojideki kitleyi kendilerinde toplayarak manipülatif paylaşımlarda bulundukları belirtiyor.

Kaynağı belirsiz ve çoğunlukla yanlı haber hesaplarının ise şu an Türkiye’de hiçbir ülkede olmadığı kadar etkin durumda olduğunu vurgulayan Elmas, Türkiye’de manipülasyonun diğer ülkelerden çok daha fazla koordine bir şekilde yapıldığına ve bunun kanıksanmış durumda olduğuna dikkat çekiyor.

Meta yanlış bilgi uyarısı yapacak

Seçimlere sayılı günler kala Twitter’ın seçim güvenliğine ilişkin bir önlem alıp almayacağı belirsiz.

Aralarında teyit.org ve Doğruluk Payı’nın da bulunduğu 90 bağımsız teyit kuruluşuyla iş birliğine giden Meta ise Facebook ve Instagram’da yalan bilgi tespit edildiği zaman bunun görünürlüğünü azaltacak. Bu bilgiyi paylaşana bildirim gönderip ‘bu bilgi yanlış olabilir’ uyarısıyla doğru kaynağa yönlendirme yapacak. Şirket koordine ve yanıltıcı hesapları da kapatacağını açıkladı.