Türk Lirası, Irak dinarı karşısında da değer kaybetti: Tersine ticaret başladı

Türk Lirası günden güne erimeye devam ediyor. Dolar/euro karşısındaki değer kaybına leva da eklenmişti. Bunun sonucu olarak Bulgaristan sınırı olan Edirne’de Bulgarlar alışverişe akın etmişti. Türk Lirası bu kez de Irak dinarı karşısında direnemedi. Eskiden Türk Lirası karşısında daha Irak dinarının daha değersiz oması nedeniyle Türkiye’den Irak’a sınır illerinden alışverişe gidilirken bu kez her şey tersine döndü. Irak’tan Türkiye’ye alışveriş için geçişler başladı. Özellikle Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi’nden sınır ilçelerine talep yaşanıyor. Iraklılar, Zaho ve Duhok gibi kentlerden Cizre ve Silopi’ye alışveriş için geliyor.

Gazete Duvar’dan Şirin Bayık’ın haberine göre, bölgede genişleyerek artan ve ‘karınca ticareti’ diye adlandırılan günü birlik ticarette rollerin değişmesiyle birlikte sınır ilçelerinde her marketin veya toptancının önünde Irak plakalı araç görmek mümkün. Iraklı müşteriler neye yöneliyorsa, satıcılar raflarını ona göre düzenliyor.

‘Türkiye’den her şeyi alıyorlar’

Cizre çarşısı da Iraklıların en çok uğradığı yerlerden. Bu çarşıda Iraklılar en çok et satışı yapan dükkanlardan alışveriş yapıyor. Çarşının başında bulunan tavukçuda her ürünü görmek mümkün. Nedeni sorulduğunda Iraklıların son zamanlarda en çok tavuk ve et aldığını bu yüzden müşteriler gelmişken diğer ürünleri de alsınlar diye raflara başka ürünlerin de konulduğu söyleniyor.

İki kardeşin işlettiği bir markete günde 50’ye yakın Iraklı geliyor. Market sahibi, “Gelip et, tavuk, bakliyat çeşitlerini alıyorlar. Burası onlara göre daha ucuz. Biz de onlara daha çok satış yapabilmek için daha uyguna veriyoruz. Toptancı fiyatına satıyoruz ki daha çok gelsinler” diyor.

Müşterilerin her gün geldiğini söyleyen market sahibi, bazı müşterilerin günlük ihtiyaçları için bazılarının da Irak’ta satmak için ürün aldıklarını ekliyor. Düzenli gelen müşterilerinin olduğunu bazılarının üç günde bir alışveriş için geldiğini söylüyor. Market sahibi, “Bir müşteri bazen 5 koli et, tavuk, neredeyse 30 koli yumurta, 15 kilo kadar gıda yüklüyor. Her şeyi alıyorlar. Çünkü onlara göre daha uygun” ifadelerini kullanıyor.

Dolar ile alışveriş yapan Iraklıların yanlarında getirdiği parayı markette bile bozdurabildiği bir sistem oluşmuş. Gelen müşteriler dövizi herhangi bir esnafta bozdurabiliyor. Esnaf, Iraklı müşterileri için “Biz gelmelerinden memnunuz” diyor.

‘Irak dinarı artık değerli’

Alışveriş için Zaho’dan gelen Iraklı müşteri Şirvan, Türkiye’den alışveriş yapma sebebini şöyle açıklıyor:

“Buradan aldığımız birçok ürün ülkemizde ya yok ya da aynı kalitede değil. O nedenle yıllardır ülkemizde Türkiye’den gelen mallar kullanılıyor. Türkiye ile aramızdaki vize kalktı artık rahat gelebiliyoruz. Daha önce vize almamız gerekiyordu şimdi vizesiz geliyoruz. Ayrıca dinar artık Türkiye’de çok değerli.”

Başka bir Iraklı müşteri ise, “İhtiyacımız olan her şeyi alıyoruz, aklınıza ne gelirse… Tost ekmeğinden tutun yağ, şeker, deterjana kadar her şeyi sizden alıyoruz. Ama son dönemlerde fiyatlar çok arttı. İlk başta bize özel bir şey zannediyorduk. Sanki biz alıyoruz diye zam yapıyorlar sanıyorduk ama sonrasında çarşıyı gezince herkes için bu zamların yapıldığını gördük” diyerek pahalılıktan şikâyet etti. Ayrıca eskiden Türkiye’den Irak’a alışveriş için gelindiğini de belirten müşteri, “Yıllarca Cizre’den Silopi’den geldiler şimdi de geliyorlar ama artık sadece çay, sigara, elektronik ürünler alınıyor. Eskiden paramız çok değersizdi şimdi ise bizim paramız değerli. Yer değiştirdik bir anlamda” diyor.

‘Iraklılar fiyatları yükseltiyor’

Bazı Cizreliler ise Iraklıların yaptığı alışverişin fiyatları yükselttiğini düşünüyor. Çarşıda peynir satan bir esnaf şunları söylüyor:

“Neye ihtiyaçları varsa buradan alıyorlar. Aile olarak gelenler de var. Onlar daha çok para veriyorlar. Daha çok alışveriş yapıyorlar. Örneğin, buradaki müşteri bir kutu zeytin alıyor. Onlar 10 kutu alıyorlar. Bizden de çok alışveriş yapıyorlar. Bazen dolarla alışveriş yapıyorlar. Toptan olunca biz de onlara indirim yapıyoruz. Peynir, zeytin ve çikolatayı çok alıyorlar.”

‘Türkiye’den Irak’a sınır ticareti durdu’

Türkiye’den Irak’a gidişlerin azalmasını Irak’ın sınır uygulamalarına bağlayanlar da oluyor.

19 yaşında olan Berzan daha önce bölge halkının “karınca” olarak adlandırdığı bu ticareti yaptığını anlatıyor. Barzan artık alışveriş için Irak’a gitmediklerini aktarıyor:

“Mezun olduktan sonra bir işe mecbur kaldım. Ortalama bir buçuk senedir sınırda ticaret yapıyorum. İlk başladığımda işler çok iyiydi. Günlük girişlerimiz vardı. Şimdi ise iki günde bir alıyorlar. Bundan bir sene önce Irak’tan çıktığımızda Türkiye’ye geçiyorduk. Bir eşitlik vardı. Oradan on araç geçiyorsa buradan da on araca izin veriyorlardı. Ama Iraklılar yeni bir sistem çıkardılar. Köprüde üç sıra çıkardılar. Irak araçları, otobüsler ve Türkiye araçları ayrı şeritlerde. Her yarım saatte bir kapıyı açıp buradan bir aracı bırakıyorlar. Karşıdan gelenler de bu sayı ise 50-60 aracı buluyor. Günlerce bekliyoruz. Köprüde yatıyoruz. Hiçbir ihtiyacımızı karşılayamıyoruz.“