Türkiye’de neler değişecek? Altılı Masa’nın yeni anayasasında dikkat çeken detaylar…

CHP, DEVA Partisi, Demokrat Parti, Gelecek Partisi, ÂLÂ Parti ve Saadet Partisi, güçlendirilmiş parlamenter sisteme geçiş için üzerinde uzlaştıkları anayasa değişikliği tekliflerini bugün Ankara’da açıkladı.

Toplantıya Altı Masa başkanları Kemal Kılıçdaroğlu, Ali Babacan, Gültekin Uysal, Ahmet Davutoğlu, Meral Akşener ve Temel Karamollaoğlu katıldı.

Anayasa teklifini CHP Genel Lider Yardımcısı Muharrem Erkek, DEVA Partisi Genel Lider Yardımcısı Mustafa Yeneroğlu, Demokrat Parti Genel Sekreteri Serhan Yücel, Gelecek Partisi Genel Lider Yardımcısı Serap Yazıcı, YETERLİ Parti Genel Sekreteri Uğur Poyraz ve Saadet Partisi Genel Lider Yardımcısı Bülent Kaya tanıttı.

Tasarıyı hazırlayan kurul üyeleri önümüzdeki günlerde medya organlarını, baroları, sivil toplum kuruluşlarını, meslek örgütlerini, iş dünyasını, sendikaları, bayan ve gençlik örgütlerini ziyaret edecek. Ayrıyeten altı siyasi parti Türkiye genelinde ortak programlar düzenleyerek sivil toplumla bir ortaya gelecek.

Altılı Masa’nın anayasa değişikliği paketinden öne çıkanlar şöyle:

PARTİLİ CUMHURBAŞKANLIĞI PERİYODU KAPANACAK

Cumhurbaşkanı 7 yıllığına halk tarafından seçilecek ve seçimle bir arada partisiyle bağlantısı sona erecek. Vazifesi sona eren bir cumhurbaşkanı, seçimle gelinen siyasi bir vazife üstlenemeyecek. Cumhurbaşkanına, TBMM Lideri vekalet edecek. Cumhurbaşkanının kanunlar üzerindeki zorlaştırıcı veto tesiri sona erdirilip geri gönderme hakkı veriliyor.

PARTİ KAPATMA ZORLAŞTIRILACAK

Siyasi parti kapatma davalarının açılması zorlaştırılıyor. Şiddete başvurma ya da şiddeti teşvik hariç olmak üzere parti kapatma davalarının açılabilmesi için ihtar kaidesi getiriliyor. Kapatma davasının açılabilmesi, TBMM’nin üçte ikisinin oyuyla alınacak müsaadeye bağlanıyor. Milletvekillerinin meclis kürsüsünde kullandığı tabirlerin parti kapatma davalarında kanıt olamayacağı düzenleniyor. Bu davalardan çıkabilecek yaptırımlara idari para cezası ekleniyor.

HSK KAPATILACAK

Hakimler ve Savcılar Heyeti kapatılarak Yargıçlar Şurası ve Savcılar Şurası kuruluyor. Yargı bağımsızlığının sağlanması için Adalet Bakanı ve yardımcısının Yargıçlar Heyeti üyesi olmasına son veriliyor.

YENİSİ KURULMADAN HÜKÜMET DÜŞÜRÜLEMEYECEK

Hükümet, başbakan ve bakanlar hakkında gensoru verme yetkisi tesis ediliyor. Bu yenilikle, Bakanlar Şurası aleyhine verilen güvensizlik önergelerine yeni Başbakanın isminin eklenmesi mecburî kılınıyor. Böylelikle meclis, istikrarın gereği olarak lakin yeni hükümeti kurmakta birleşebilirse mevcut hükümeti düşürebilecek.

OHAL KHK’LARINA SON VERİLECEK

OHAL KHK’ları kaldırılıyor. Harika Hallere ait önlemlerin Harikulâde Hal Kanunu ile düzenleneceği ve Harika Hal Kanunu ile bu kanundan kaynaklı idari aksiyon ve süreçlere karşı yargı yolunun kapatılamayacağı düzenleniyor.

SAYIŞTAY VE YSK YÜKSEK MAHKEME OLACAK

Sayıştay yüksek mahkeme statüsüne kavuşturuluyor. Kurumun kontrol yetkisinin kapsamı genişletiliyor. Yüksek Seçim Heyeti Anayasada yargı kısmında bir yüksek mahkeme olarak düzenleniyor, şuranın niteliği açıklığa kavuşturuluyor. Yüksek Seçim Konseyinin seçme, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkına ait kararları Anayasa Mahkemesinin kontrolüne açılıyor.

KUVVETLER AYRILIĞI TESİS EDİLECEK

Kuvvetler ayrılığının vurgulandığı yeni sistemde yasamanın aktif ve iştirakçi, yürütmenin istikrarlı, şeffaf ve hesap verebilir, yargının ise bağımsız ve tarafsız olması hedefleniyor. Uzlaşılan metinde “Güçlü, özgürlükçü, demokratik, adil bir sistem inşa etme kararlılığı içindeyiz” sözlerine yer veriliyor.

ANAYASAYA ÖZGÜRLÜKÇÜ ANLAYIŞ

Altılı masanın teklifi, Anayasayı temel hakları “ödev” olarak vurgulayan ve hürriyetleri ödev kavramıyla sınırlayan anlayıştan arındırıyor. Anayasaya özgürlükçü bir anlayış kazandırılıyor. Anayasadan otoriter anlayışın izleri siliniyor. Anayasada “temel hak ve ödevler” yerine “temel hak ve hürriyetler” düzenleniyor.

İNSAN ONURU TEMEL ESAS OLACAK

Anayasanın temel hakları düzenleyen birinci unsuruna “İnsan onuru dokunulmazdır ve anayasal sistemin temelidir” tabiri ekleniyor. Bu vurguyla bir arada Anayasanın insan onurunu temel alan bir bakış açısı kazanması sağlanıyor. Devletin temel fonksiyonunun insan onurunu korumak ve ona hürmet göstermek olduğu vurgulanıyor.

TEREDDÜT HALİNDE YORUM HÜRRİYET LEHİNE

Anayasa’nın 13. hususuna “Hürriyet temel sınırlama istisnadır. Tereddüt halinde yorum hürriyet lehine yapılır” kararı ekleniyor. Böylelikle temel hak ve hürriyetlerin sınırlanması niyetinden temel hak ve hürriyetlerin üstünlüğü periyoduna geçiliyor.

ELEŞTİRİ HÜRRİYETİ GARANTİ ALTINA ALINACAK

Düşünce, kanaat ve söz hürriyeti tek bir unsurda düzenleniyor. Anayasanın 25. unsurunda yapılacak değişiklikle tenkit hürriyeti garanti altına alınıyor. Keyfi sınırlamaların önüne geçiliyor.

HAYVAN HAKLARI BİRİNCİ KERE ANAYASAYA GİRECEK

Anayasanın 56. unsurunda yapılan değişiklikle Anayasada sıhhat hakkı ve etraf hakkı yine düzenlenirken hayvan hakları birinci defa anayasal teminata kavuşturuluyor.

DOKUNULMAZLIĞIN KALDIRILMASI ZORLAŞTIRILACAK

Milletvekillerinin yalnızca ağır ceza mahkemesinin vazifesine giren suçüstü halinde dokunulmazlıktan faydalanamayacağı düzenleniyor. Anayasanın 83. hususunda Anayasanın 14. unsuruna yapılan atıf metinden çıkarılıyor. Dokunulmazlığın kaldırılması için üye tam sayısının salt çoğunluğu ile karar alınacağı kararı getiriliyor. Milletvekili düşme kararında kişisel müracaat yoluna gidilmiş ise Anayasa Mahkemesinin kararının bekleneceği düzenleniyor.

KADINA ŞİDDETTEN HATALI BULUNANLAR MİLLETVEKİLİ OLAMAYACAK

Affa uğramış olsalar bile cinsel atak, çocukların cinsel istismarı, bayana yönelik taammüden yaralama ve edimi ifasını fesat karıştırma cürümlerinden karar giymiş olanların milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olamayacağı kararı getiriliyor.

AYM’YE FERDİ MÜRACAATIN ALANI GENİŞLETİLECEK

Anayasa Mahkemesi’nin üye sayısı 15’ten 22’ye çıkarılıyor. Üyelerden 20’sinin TBMM, 2’sinin cumhurbaşkanı tarafından seçilmesi öngörülüyor. Mahkemenin kısım sayısı 2’den 4’e yükseltiliyor. Anayasada yahut Avrupa İnsan Hakları Mukavelesi’nde düzenlenen hakların ihlali teziyle Anayasa Mahkemesine ferdi müracaat yolu açılıyor.

MİLLETİN MECLİSİ, BÜTÇE YETKİSİNE KAVUŞACAK

Bütçe yetkisi Meclise iade ediliyor. Hükümetlerin siyasetlerini Bütçe Kanununun sonlarına uygun olarak yürütmelerini sağlamak gayesiyle Kesinhesap Anayasada başka bir hususta düzenleniyor. Değişikliğe nazaran, Kesinhesap Komitesi kuruluyor ve liderinin ana muhalefet partisinin milletvekili olması koşulu getiriliyor.

SAVUNMA VE SAV MAKAMI EŞİTLENECEK

Hakim ve savcılara coğrafik teminat getiriliyor. Savunmanın bağımsızlığı vurgulanıyor. Yargılama sürecinin temel ögelerinden biri olan savunma makamı, birinci kez, bir anayasa kararıyla düzenlenerek bu makamın argüman makamıyla eşit bir statüye kavuşturulması sağlanıyor. Her vilayette bir baro olacağı açıkça Anayasada düzenleniyor.

RTÜK ÜYELERİ GAZETECİ VE AKADEMİSYENLERDEN OLUŞACAK

Radyo ve Televizyon Üst Heyeti’nin üye yapısında çoğulculuk sağlanıyor. RTÜK üyeleri, basın mensupları ile irtibat ve hukuk fakültesi öğretim üyeleri ortasından seçiliyor. Üye seçiminde Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin nitelikli çoğunluğu aranıyor. Konseyin çoğulculuk, özerklik ve tarafsızlık temellerine bağlı olarak çalışacağı vurgulanıyor.

İÇİŞLERİ BAKANI BELEDİYE LİDERLERİNİ MİSYONDAN ALAMAYACAK

Belediye liderlerinin vazifeden uzaklaştırılmasına Danıştay karar verecek: İçişleri Bakanlığı’nın belediye liderlerini ve meclis üyelerini vazifeden uzaklaştırma yetkisi kaldırılıyor. Onun yerine Danıştay kararı kuralı getiriliyor. Misyondan uzaklaştırmanın en fazla altı ay sürebileceği düzenleniyor.

YÖK KALDIRILACAK

Yükseköğretim Şurası kaldırılıyor. Üniversitelerin akademik, idari ve mali özerklikleri ihlal edilmemek kaydıyla planlama ve uyum konseyi olacak Yükseköğretim Üst Konseyi düzenleniyor.