Türkiye’de olimpik sporların efsane ismi: Selim Sırrı Tarcan

Türkiye’de olimpik sporların öncüsü olarak kabul edilen spor adamı Selim Sırrı Tarcan, vefatının 66. yıl dönümünde anılıyor. Tarcan, 1874’te bugünkü Yunanistan sonlarında kalan Yenişehir’de (Larissa) miralay Yusuf Beyefendi ile Zeynep Hanım’ın çocuğu olarak dünyaya geldi.

Yusuf Bey’in 1876 Karadağ Muharebeleri’nde şehit düşmesi üzerine 2 yaşında babasız kalan Tarcan, ailesi ile İstanbul’da asker olan dayısının yanına yerleşti.

Bir mühlet sonra dayısının da II. Abdülhamit’e muhalefeti nedeniyle sürgüne gönderilmesi üzerine Selim Sırrı Tarcan, Galatasaray Lisesine yatılı öğrenci olarak yazıldı. Tarcan, lise yıllarında Ali Faik (Üstünidman) Bey’den cimnastik dersleri aldı.

Galatasaray Lisesinde 8 yıl eğitim gören Selim Sırrı Tarcan, daha sonra Askeri Mühendislik Okulunu bitirdi. Bir müddet İzmir’de vücut eğitimi öğretmenliği yapan Tarcan, burada tenis, halter, disk atma, boks, eskrim, güreş, yüzme, bisiklet ve futbol üzere sporlarla ilgilendi.

ADINI TARİHE YAZDIRDI

Selim Sırrı Tarcan, Osmanlı Ulusal Olimpiyat Cemiyetini kuran isim olarak ismini tarihe yazdırdı. İzmir’deki öğretmenliğinin akabinde İstanbul’a dönen Tarcan, Büyükada’da oturan Galatasaray Lisesi Fransızca öğretmeni Mösyö Juery ile arkadaş oldu. Teknik üniversitede eskrim ve cimnastik öğretmenliği yapan Tarcan, Juery aracılığıyla 1907 yılı yazında Milletlerarası Olimpiyat Komitesine (IOC) yeni üyeler kazandırmak için dünya cinsine çıkan çağdaş olimpiyatların kurucusu Baron Pierre de Coubertin ile tanıştı.

Tarcan, Coubertin’in Osmanlı Olimpiyat Cemiyetini kurmasını istemesine karşın o devir cemiyet kurmanın yasak olması nedeniyle bu talebe olumlu karşılık veremedi. Bunun üzerine Coubertin, Tarcan’ı temsilci olarak görevlendirdi.

Sultan II. Abdülhamit’in 24 Temmuz 1908’de İkinci Meşrutiyet’i ilan etmesinin akabinde cemiyet kurmanın özgürleşmesiyle Selim Sırrı Tarcan, Osmanlı Ulusal Olimpiyat Cemiyetini kurmak için çalışmalara başladı. Kendisi öğretmen olduğu için cemiyet başkanlığına gazeteci Ahmet İhsan Tokgöz’ü uygun gören Tarcan, genel sekreterlik vazifesini üstlendi. Cemiyetin üyeliklerine Hasip Bayındırlıoğlu, Asaf ve Cevat Rüştü kardeşler getirildi.

Dönemin İçişleri Bakanlığının kayıtlarında Olimpiyat Cemiyetinin o tarihte kurulduğuna ait bir dokümana rastlanmasa da Londra 1908 Oyunları’nın resmi raporunda Osmanlı ismine Yunan asıllı cimnastikçi Aleko Moullos’un isminin yer alması cemiyetin 1908’de kurulduğunu ortaya koyuyor.

1908 aralık ayında da IOC’ye üye kabul edilen Selim Sırrı Tarcan, Osmanlı Olimpiyat Cemiyetini IOC’de birinci kere 1909 yılında yapılan Berlin birleşiminde temsil etti. Selim Sırrı Tarcan; 1910 Lüksemburg, 1911 Budapeşte, 1912 Stockholm, 1913 Lozan, 1914, 1924 Paris ve 1925 Prag birleşimlerine de katıldı. 1911 Budapeşte birleşiminde Osmanlı Devleti, IOC üyeliğine resmen kabul edildi. Böylelikle Osmanlı Devleti, IOC üyelik sıralamasında 13. basamakta yer aldı.

VOLEYBOL FAATLİYETLERİNİN ÖNCÜSÜ

Selim Sırrı Tarcan, Türkiye’de voleybol sporunun öncüsü olarak kabul ediliyor. Tarcan 1919’da voleybol altyapısını okullarda kuran birinci isim olurken, boks sporunun da yaygınlaşmasında kıymetli katkılarda bulunmuştur.

İsveç Kraliyet Askeri Vücut Eğitimi ve Cimnastik Akademisine 1909’da başlayan ve 2 yıl süren eğitimi tamamlayan Tarcan, yurda döndükten sonra tekrar vücut eğitimi öğretmeni olarak çalışmaya devam etti.

İsveç’te yöresel kültürlerin topluma kazandırılmasıyla ilgili folklor çalışmalarının nasıl yapıldığını gören Tarcan, Osmanlı Devleti’nde folklor çalışmalarını başlatan birinci kişi oldu. Ege Bölgesi’nden zeybek oyunları derleyen Selim Sırrı Tarcan, oyunları İstanbul kent toplumuna tanıtmaya çalıştı.

Tarcan, hayatı boyunca 58 kitap, 2 bin 500 makale yazarken, bin 520 konferansta tecrübelerini iştirakçilerle paylaştı.

TMOK’TA 4 YIL BAŞKANLIK

Selim Sırrı Tarcan, kurucusu olduğu Türkiye Ulusal Olimpiyat Komitesinde (TMOK) 1923-1927 yıllarında başkanlık misyonunu yürüttü. I. Dünya Savaşı sonrası 1919’da “savaşa neden oldukları” gerekçesiyle Osmanlı Devleti, Almanya, Avusturya-Macaristan ve Bulgaristan, IOC’den ihraç edildi. Bu devletler savaş sonrasının birinci olimpiyatı olan 1920 Antwerp Oyunları’na katılamadı.

1921’de Selim Sırrı Tarcan’ın Türkiye, Jul Murssa’nın Macaristan, Stanciov’un Bulgaristan IOC temsilciliği unvanları, Belçika, Çekoslovakya ve Lüksemburg delegelerinin karşı çıkmalarına karşın Baron Pierre de Coubertin’in ısrarı üzerine geri verildi.

Bunun üzerine çalışmalara başlayan Tarcan, Kurtuluş Savaşı nedeniyle bir yıl sonra hazırlıklarını tamamladı. 25 Haziran 1922’de Ulusal Olimpiyat Cemiyeti yerine Kaim Cihan Karşılaşmalarına İştirak Cemiyeti ismiyle kurulan II. Osmanlı Olimpiyat Cemiyetinin başkanlığına Hasip Bayındırlıoğlu getirildi.

CUMHURİYETİN İLANIYLA BİRLİKTE…

31 Temmuz 1922’de ise İstanbul’da Ali Sami Yen başkanlığında Türkiye Egzersiz Cemiyetleri İttifakı (TİCİ) kuruldu. TİCİ’de Burhan Felek ikinci lider, Selim Sırrı Tarcan başdanışman olarak vazife aldı. Bu gelişmeden sonra Selim Sırrı Tarcan, kurulalı fakat iki ay olan Kaim Cihan Karşılaşmalarına İştirak Cemiyetini feshetti. 28 Ağustos 1922’de süreksiz olarak oluşturulan III. Osmanlı Olimpiyat Cemiyetinde başkanlığı yeniden Hasip Bayındırlıoğlu üstlenirken, Selim Sırrı Tarcan genel sekreter oldu ve IOC tüzüğüne uygun cemiyet tüzüğünün hazırlanmasına başlandı.

Bu gelişme sonrasında Olimpiyat Komitesinin tekrar oluşturulması için TİCİ yöneticileriyle birlikte çalışan Tarcan, 29 Ekim 1923 Çarşamba günü Cumhuriyet’in ilan edilmesinin çabucak akabinde yeni komiteyi belirledi ve 2 Kasım 1923 Pazar günü Türkiye Ulusal Olimpiyat Cemiyeti olarak birinci toplantısını gerçekleştirdi. Böylelikle, vakit içinde birkaç sefer değişime uğrayan Osmanlı Ulusal Olimpiyat Komitesinin sonuncu ismi 1923 yılında günümüze de ulaştığı halde “Türkiye Ulusal Olimpiyat Komitesi (TMOK)” olarak resmiyet kazandı.

TEPKİ GÖREN AÇIKLAMALARI

Tarcan, İzmir’de verdiği bir konferansta, yöneticileri atletlerdeki amatörlük ruhunu öldürmek, atletleri da kendilerini profesyonelliğe kaptırmakla eleştirince büyük reaksiyon gördü. Açıklamaları TİCİ tarafından kınanınca Selim Sırrı Tarcan, kurucusu olduğu TMOK’un toplantılarına katılmamaya başladı ve tüzük gereği 1927 yılı başından itibaren müsaadeli sayıldı. Daha sonra Tarcan’ın yerine Ali Sami Yen başkanlığa seçildi.

Bir periyot bürokratlık yapan Selim Sırrı Tarcan, daha sonra siyasete atıldı ve milletvekili seçildi. Tarcan, 2 Mart 1957’de İstanbul’da vefat etti. (AA)