Türkiye’nin AB’ye ihracatında yeni devir

Avrupa Birliği’nin (AB) Sonda Karbon Düzenleme Mekanizması’nın (SKDM) demir-çelik, alüminyum, gübre, elektrik ve çimento kesimlerini kapsayan birinci etabı, 1 Ekim 2023 prestijiyle devreye girecek ve bu geçiş devri 2026’ya kadar sürecek.

Çevresel tesirleri sınırlamak ve iklim değişikliğiyle gayret amacıyla hayat geçirilen SKDM, Türkiye’den AB’ye ihracat yapan birçok bölümü etkileyecek.

TÜRKİYE ETKİLENECEK ÜLKELERİN BAŞINDA

Türkiye İhracatçılar Meclisi’nin (TİM) yayınladığı 2022 İhracat Raporu’nda, Rusya, Çin, Türkiye, İngiltere, Güney Kore, Hindistan, Brezilya, ABD ve Mısır’ın; seçilen eserlerin en büyük ihracatçılarını temsil ettiği için önlemden çabucak etkilenecek ülkelerin başında geldiği belirtildi.

Düzenlemenin bir yandan AB’ye ihracat yapan firmaların karbon emisyonlarını azaltmaya iterken öbür yandan ülkeler ve firmalar ortasında karbon azaltılmasına yönelik bir rekabet ortamı da yaratacağı kaydedilen raporda, Türkiye’nin, birinci basamakta hudutta karbon vergisi uygulanacak dallar ortasındaki demir-çelik, alüminyum, çimento ve gübrede AB’ye değerli ölçüde ihracat yaptığı bildirildi.

Raporda, bu bölümlerin birinci etapta düzenlemeden çabucak etkileneceği vurgulandı.

Sınırda karbon vergisinde ihracatçı firmaların karbon emisyonunun hesaplanmasında Kapsam 3’ün kullanılacağına dikkati çekilen raporda, hem üretim basamağında hem kullanılan elektriğin üretilmesinde hem de kullanılan girdilerin üretim ve tedariki kademesinde ortaya çıkan karbon emisyonlarının dikkate alınacağı kaydedildi.

YENİ DÜZENLEME NELER GETİRECEK?

Yeni sistem ile AB ülkelerinin ithalat yaptığı şirketlere, üretim yaptıkları ülkede ödenen karbon fiyatı ile AB’deki karbon fiyatı ortasındaki farkı ödemek için SKDM sertifikaları satın alma zaruriliği getirilecek.

Yeni sistem ile Türkiye’den AB ülkelerine ağır ihracat gerçekleştiren kesimler, yeni siyasetin tesirlerini yakından hissedebilecek.

Özellikle elektrik, alüminyum, gübre, demir-çelik ve çimento üzere yüksek ölçüde karbon emisyonu üretme potansiyeline sahip olan dallar, yeni düzenlemelerden daha fazla etkilenebilecek.

AB, bu kesimlerden ithal edilen eserlere yönelik yüksek karbon vergileri getirerek ithalatçıları daha düşük karbon salımına sahip üretim metotlarına geçmeye teşvik etmeyi amaçlıyor. Uygulamanın bu dallara tesirinin ne olduğuyla birlikte sektörel bazda bu kapsamda atılan adımların kesimleri nasıl etkileyeceği konusu da değer taşıyor.

KARBON SALINIMINI AZALTANIN VERGİ YÜKÜ DE DÜŞECEK

Ülkelerin SKDM ile ihracatta ödeyecekleri karbon vergileri çeşitli varsayımlar ile hesaplanıyor.

Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı’nın (UNCTAD) gelişen ve gelişmiş ülkeler için 2021’de yaptığı çalışmada, ülkelerin 2020 prestijiyle ihracat yaptığı 6 kesimde mevcut karbon salımları ölçülerek bunların AB referans kıymetlerine nazaran farkları dikkate alınıp ihracatları üzerinden alınacak karbon vergileri hesaplandı.

Yapılan hesaplama ile 1 ton fazla karbon emisyonu için 44 dolar ödeneceği varsayıldı.

TİM’in raporunda da yer verilen Türkiye için yapılan hesaplamada, çimento ve cam bölümü 2020 karbon emisyonu pahaları ile AB’ye ihracatta yüzde 12,3’lük karbon vergisi ile karşılaşırken, kağıt eserleri için yüzde 1,1, alüminyum için yüzde 1,2, demir-çelik için yüzde 2,9, rafineri petrol eserleri için yüzde 1,2, kimyasal eserler ile gübre için de yüzde 2 karbon vergisi hesaplandı.

Sektörler, karbon salınımlarını azalttıkça karşılaşacakları karbon vergisi oranı ve yükü de düşecek.

ÖNE ÇIKAN SEKTÖRLER

Sürdürülebilir İktisat ve Finans Araştırmaları Derneği (SEFİA) Yöneticisi Bengisu Özenç, SKDM’nin birinci etapta karbon ağır birinci 5 kesimde (çimento, demir-çelik, alüminyum, gübre ve elektrik) uygulanacağını ve Türkiye açısından AB ihracatındaki hacimler düşünüldüğünde çimento, demir-çelik ve alüminyum kesimlerinin öne çıktığını söyledi.

Özenç, “Bu dallar, tüm dünyada da ‘karbonsuzlaşması güç’ dallar olarak isimlendiriliyor. Zira örneğin elektrikte olduğu üzere, fosil yakıttan çıkılarak yenilenebilir güce geçişi mümkün kılacak teknolojilerin şimdi yaygın halde kullanılabildiği bölümler değiller. Her ne kadar bu bölümlerde kimi süreçlerin elektrifikasyona uygun olması ya da alternatif materyallere geçilmesi emisyonların azaltılmasını mümkün kılsa da net-sıfır maksatları için hala önemli oranda yeni teknolojilerin yaygınlaşmasına gereksinim duyuluyor” halinde konuştu.

Türkiye’nin bilhassa ihracattaki olası olumsuz tesirlerin getirdiği motivasyonla SKDM’ye ahenk için çalışmalarını hızlandırdığına dikkati çeken Özenç, bir yandan kelam konusu kesimlerdeki mevcut durumun, beklenen karbonsuzlaşma patikalarının, teknoloji muhtaçlıklarının tahlilleri yapılırken, öbür taraftan da yurt içinde emisyon ticaret sistemi kurulmasına ait çalışmaların devam ettiğini aktardı.

TÜRKİYE İÇİN TOPLAM MALİYET 2,5 MİLYAR DOLAR

Özenç, Türkiye’nin rastgele bir tedbir almadığı durumda kesimlerin olumsuz etkilenmesini beklediğini söz ederek, “SEFİA tarafından yapılan ve İklim Değişikliği Başkanlığı tarafından açıklanan raporda hiçbir tedbir alınmadığı durumda Türkiye’nin 2032’ye kadar karşılaşacağı toplam maliyetin yıllık 2,5 milyar dolar olabileceği söyleniyor.” dedi.

Özenç, tekrar tıpkı çalışmaya nazaran, Türkiye’nin ulusal bir emisyon ticaret sistemi (ETS) uygulaması durumunda SKDM maliyetlerinin düştüğünü kaydetti. Daha tezli ETS fiyatları altında SKDM maliyetlerinin daha çok düşerken emisyonlardaki düşüşün en yüksek düzeyde sağlanabildiğini aktaran Özenç, şunları kaydetti:

“Ek olarak, ETS gelirleri yoluyla ekonomik ve toplumsal yararlar sağlayabilecek, karbonsuzlaşmayı hızlandırabilecek yatırımlar için de kaynak yaratmak mümkün görünüyor. Buradan da anlaşılabileceği üzere, Türkiye’nin daha argümanlı bir karbonsuzlaşma gayesi belirlemesi ve bunu mümkün kılacak siyasetleri süratli bir formda yürürlüğe koyması korkulduğu üzere önemli ekonomik maliyetler getirmek yerine, değişen-dönüşen bir global sistem içerisinde daha yüksek bir rekabetçilik, ekonomik ve toplumsal yarar manasına gelecektir.” (AA)