Türkiye’nin Rusya’ya gaz ödemelerinde bir birinci yaşandı
Bu haftanın dikkat çeken gelişmelerinden biri, ithal doğalgaz için Rusya’ya yapılacak ödemelerin ertelendiği argümanının şahsen Güç ve Alışılmış Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez tarafından doğrulanması oldu.
Dönmez, 2 Mayıs akşamı bir televizyon programında yaptığı açıklamada, “Rusya ile, Gazprom şirketi ile, geçen yıl fiyatlar inanılmaz artınca belirli bir sayının üzerindeki ödemelerin ertelenmesi konusunda mutabakat sağlandı, bir müzakere yapıldı” dedi.
Rusya’nın ertelediği doğalgaz faturasının 20 milyar dolar fiyatında olup olmadığı sorusuna, “Denilen sayı o denli değil, onu da düzeltmiş olalım” yanıtını veren lakin ertelenen meblağa dair bilgi paylaşmayan Dönmez, mutabakatın ödemeler istikrarı için yapıldığını söz ederek, “Bu (müzakereler) büsbütün Hazine ve Maliye Bakanlığı uyumunda götürdüğümüz, ödemeler istikrarı açısındandır. Bu ticari münasebetler açısından her vakit yapılabilen, geçmişte de yapılan hadiseler” dedi.
Dönmez, ertelemenin hangi periyodu kapsadığı hakkında da bilgi vermedi.
Dönmez’in erteleme itirafını ve “geçmişte de yapılan hadiseler” açıklamasını eski BOTAŞ Genel Müdürü Gökhan Yardım’a ve eski BOTAŞ Doğalgaz Alım Dairesi Lideri Ali Arif Aktürk’e sorduk.
‘İLK KERE OLUYOR’
Hem Yardım hem de Aktürk, geçmişte Rusya ya da diğer bir ülkeye doğalgaz ödemesinde erteleme yapılmadığını, bu durumun birinci olduğunu vurguladı.
Her ayın doğalgaz ithalat faturasının olağanda takip eden ayın 15’i ile 24’ü ortasındaki periyotta ödendiğini belirten Yardım, erteleme nedeniyle Rusya’ya faiz ödenmesinin beklenen olduğunu, Rusya ile önümüzdeki yıllarda yapılacak yeni doğalgaz mukavele müzakereleri için de Türkiye’nin elini zayıflatan bir durum ortaya çıkmış olduğunu vurguladı.
Yardım, Karadeniz’den de şu an sisteme doğalgaz gelmediğini ve seçim öncesi fiyatsız verilen gazın büsbütün ithal gazla karşılandığını, ithal gazda da birinci kere borç erteleme ile karşı karşıya olduklarını lisana getirdi.
Aktürk, gaz ödemelerinin ertelenmesinin Rusya’ya diğer mevzularda taviz verilmesini de beraberinde getirebileceğine işaret etti ve ertelemenin ayrıntılarına dair TBMM’ye bilgi verilmesi gerektiğini vurguladı.
ERTELEME NE KADAR?
Dönmez, Rusya’ya ödemesi ertelenen meblağın 20 milyar dolar olduğu istikametindeki tezleri yalanladı lakin gerçek fiyatın ne olduğunu belirtmedi.
Kasım 2021 ile Haziran 2022 tarihleri ortasında Merkez Bankası’nın (TCMB) BOTAŞ dahil KİT’lere döviz satışı 23,6 milyar dolar olmuştu. Temmuz 2022 ile Mart 2023 ortasında ise kayıtlarda TCMB’nin KİT’lere döviz satışı görünmüyor, bu da ertelemenin bir işareti olarak yorumlanıyor lakin TCMB döviz piyasasında dolaylı olarak ana alıcı ve satıcı pozisyonunda olduğu için KİT’lere dolaylı döviz satışı mümkün.
2022’de toplam doğalgaz ithalat faturasının toplam 53 milyar dolar olduğu varsayım ediliyor. 2022’de Türkiye’nin toplam güç faturası 96,6 milyar dolar olmuştu. Bunun ne kadarının Rusya’ya olduğu belgisiz.
Rusya’dan toplam ithalat da 2022’de 58,9 milyar dolar olarak kayıtlara geçmişti.
Resmi datalarda kamunun kısa vadeli dış borcunda Ocak 2022-Şubat 2023 devrinde 9,3 milyar dolarlık artış ve toplam ithalat borçlarında tekrar birebir periyotta kaydedilen
7,3 milyar dolarlık artış dikkat çekiyor fakat bu bilgiler de gaz ödemelerindeki ertelemenin ne kadar olduğuna dair net bir işaret vermiyor.
