Uluslararası Çalışma Örgütü’nden hükümete çağrı: İş kazalarıyla ilgili detaylı bilgi talebi

CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu, bugün Uluslararası Çalışma Örgütü’nün bir raporunda Türkiye’nin madenlerdeki ölümcül kazalarla ilgili bilgi vermediğinin belirtildiğini açıkladı. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Uzmanlar Komitesi’nin 19 Ekim’de yayınladığı, Madenlerde Güvenlik ve Sağlık Sözleşmesi’nin Türkiye’de uygulanmasına ilişkin bilgi notunda; hükümetin 2017 yılında madencilik sektöründe 86 ölümlü iş kazası olduğuna dair beyanı hatırlatıldı ve “Komite, Hükümet’in, tüm sektörler ve işyerlerinde, ölümle sonuçlanan iş kazaları dahil olmak üzere iş kazalarının sayısı hakkında ayrıntılı bilgi vermeye devam etmesini istemektedir” denildi. Bilgi notunda, Komite, Hükümeti taraf olunan sözleşmelere tam uyum sağlamaya çağırmıştır” ifadeleri kullanıldı.

CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu, bugün Sivas’ta; CHP’nin düzenlediği Belediye Başkanları Çalıştayı’nda Bartın’daki maden faciası ile ilgili “Uluslararası Çalışma Örgütü. Bu örgütün üyesiyiz. 2015 yılında 176 sayılı Madenlerde Güvenlik ve Sağlık konulu ILO sözleşmesini imzalamışız. Bu sözleşmenin gerektirdiği hiçbir şeyi yapmamışız. Şimdi uluslararası komite diyor ki ‘Bana ne için bilgi vermiyorsun?’ Bilgi verilmemiş. ‘Altına imza attın gereğini yerine neden getirmiyorsun?’ diyor. Gereğini yerine getirmemiş. ‘Ölümcül kazalar olunca bana bilgi vereceksin, neden bugüne kadar bilgi vermedin, bana bilgi vermeyi sana tekrar hatırlatıyorum’ diyor” dedi.

ILO Uzmanlar Komitesi’nin Madenlerde Güvenlik ve Sağlık Sözleşmesi’nin Türkiye’de uygulanmasına ilişkin görüşlerin yer aldığı ve CHP Genel Başkanı Kılıçdaroğlu’nun sözünü ettiği bilgi notu, 19 Ekim’de yayınlandı. Bilgi notunda, Türkiye’nin İş Güvenliği ve Sağlığı Sözleşmelerini uygulamasına ilişkin Uzmanlar Komitesi’nin 2018-2022 yılı raporlarından gözlemler ve doğrudan talepler bir araya getirildi.

ILO’nun yayınladığı bilgi notunda öne çıkanlar şöyle:

‘Hükümetin bilgi vermemesini kaygıyla kaydetmektedir’

“Türkiye ayrıca, 176 sayılı Madenlerde Güvenlik ve Sağlık ILO Sözleşmesini de 2015 yılında onaylamıştır. ILO, onaylanan sözleşmelerin üye ülkeler tarafından uygulanmasını kendine has bir denetim mekanizması aracılığıyla takip etmektedir.

Komite, önceki yıllarda; Hükümet’in Ulusal İşçi Sağlığı ve Güvenliği (İSG) Politikası ve Ulusal Eylem Planı 2014-18’in gözden geçirilmesine, yeni ISG politikası ve programının hazırlanması ve kabul edilmesine ve en yüksek temsil düzeyine sahip işveren ve işçi örgütleriyle yapılan istişarelere ilişkin bilgi sunmasını talep etmiştir. Komite, Kurul’un henüz kurulmamış olmasını ve Hükümet’in, kurulun oluşumu ve İSG ile ilgili görevlerine ilişkin bilgi vermemesini kaygıyla kaydetmektedir. Komite ayrıca, Hükümet’in Ulusal İSG Politikası ve Ulusal Eylem Planı 2014-2018’in gözden geçirilmesine ve yeni politika ve programın kabul edilmesinde kaydedilen ilerlemelere ilişkin bilgi vermediğini kaydetmektedir.

Komite ayrıca, Hükümet’in, müteakip dönem için yeni İSG politikası ve programının hazırlanması ve kabul edilmesi hakkında bilgi sağlamasını talep etmektedir. Komite, Hükümet’in, en yüksek temsil düzeyine sahip işveren ve işçi örgütleriyle bu konuda yapılan istişareler hakkında bilgi vermesini bir kez daha talep etmektedir.

İş kazaları hakkında bilgi

Komite, Hükümet’in 2017 yılında inşaat sektöründe 587 ölümlü iş kazası ve madencilik sektöründe ise 86 ölümlü iş kazası olduğuna dair beyanını kaygıyla kaydetmektedir. Komite, Hükümet’in (başta metal, madencilik ve inşaat sektörleri ve işçilerin makine kullandığı yerler olmak üzere) işçilerin özellikle risk altında olduğu sektörler ve işyerlerinde iş kazalarını azaltmak üzere önlemler almaya devam etmesini istemektedir. Komite, Hükümet’in, tüm sektörler ve işyerlerinde, ölümle sonuçlanan iş kazaları dahil olmak üzere iş kazalarının sayısı hakkında ayrıntılı bilgi vermeye devam etmesini istemektedir.

Sözleşmelere tam uyum

Komite, 2021 yılındaki izleme raporu ve 2019-2020 doğrudan talep raporlarında, 2018 tarihli 703 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile kabul edilen İSG Yasası’nın 13(1) bölümünde yer alan ‘Tehlike ciddi, yakın ve kaçınılmaz ise’ ifadesindeki ‘kaçınılmaz’ ifadesinin çıkartılmasını talep etmiş, bu şekilde Hükümeti taraf olunan sözleşmelere tam uyum sağlamaya çağırmıştır. Dolayısıyla Komite, Hükümet’i, ulusal mevzuatta veya düzenlemelerde, işçilerin güvenlikleri veya sağlıkları açısından yakın ve ciddi tehlike olduğunu düşünmek için geçerli nedenleri olması durumunda (veya maden işçilerinin durumunda, makul gerekçelere dayanarak, ciddi tehlike oluşturduğu izlenimini veren koşullar ortaya çıktığında) kendilerini tehlikeden kurtarma hakkına sahip olmasını sağlayarak 155 sayılı Sözleşme’nin 13 ve 19(f) Maddeleri, 167 sayılı Sözleşme’nin 12(1) Maddesi ve 176 sayılı Sözleşme’nin 13(1)(e) Maddesini tam olarak yürürlüğe koymak için gereken önlemleri almaya teşvik etmektedir. Komiteye göre, özellikle madenlerde çalışanların kendilerini tehlikeden uzaklaşma haklarını sağlamak için, ‘kaçınılmaz’ bir tehlike tespit etmeksizin, ciddi ve yakın tehlikelerden kaçınma hakkına sahip olması bir an önce kanunen güvence altına alınmalıdır.

Komitenin 2019 ve 2020 doğrudan talep raporuna göre 2018 yılında İSG alanında 12 bin 649 teftiş yapıldığı ve bunların 974’ü madencilikte gerçekleştirildiği kaydedilmiştir. 2019 yılında ise madencilik sektöründe sadece 152 denetim yapıldığı belirtilmiştir. Komite, Hükümet’in, 2019 yılındaki İSG teftiş sayılarında yaşanan yüzde 75’lik düşünün nedenini belirtmesini ve madencilik sektörü ve işçileri altyüklenici konumundaki işyerleri de dahil olmak üzere, tüm işyerlerinde gerçekleştirilen İSG teftişleri ve kayda geçirilmiş iş kazaları ve hastalıkları hakkında istatistik sağlamaya devam etmesini talep etmektedir. Bu konuda bilgi bulunmadığı takdirde, Komite, Hükümet’in iş teftiş kurulu görevlileri ile işverenler ve işçiler veya bunlara ait örgütler arasında iş birliğinin sağlanması amacıyla mevcut düzenlemeler hakkında bilgi vermesini talep etmektedir.

İş kazaları oranıyla ilgili ilerleme hakkında bilgi

Komite, 2018 doğrudan talep raporunda Hükümetin Ulusal Politika Belgesi ve 2014-2018 Eylem Planı’ndaki madencilik sektöründeki iş kazalarının oranını her yıl yüzde 3 oranında azaltma performans göstergesi ile ‘madenlerde çökme, patlama ve diğer nedenlere bağlı kazaların önlenmesi’ eylem maddesine atıfta bulunarak, Hükümetten, madenlerde güvenlik ve sağlık politikasını periyodik olarak gözden geçirmek için alınan önlemler ve bu bağlamda işveren ve işçi örgütleriyle üçlü Ulusal İSG Konseyi bağlamında dahil olmak üzere yapılan istişareler hakkında bilgi vermesini talep etmiştir. Ayrıca Hükümetten, özellikle madenlerdeki iş kazalarının oranıyla ilgili olarak, yukarıda belirtilen performans göstergesine ilişkin kaydedilen ilerleme hakkında bilgi vermesini talep etmiştir.

Raporlarda eksiklikler

Komite, madenlerde meydana gelen ölüm ve yaralanmayla sonuçlanmayan olayların raporlanmasındaki eksikliklere dikkat çekmektedir. Bu olaylar ‘ramak kala olaylar’ olup, sektörel İş sağlığı ve güvenliği politikaları geliştirmek dahil pek çok önemli alanda bilgi vermektedir. Komite son yıllardaki tüm doğrudan talep raporlarında, hükümetten bir kez daha, Madde 5(1)’in pratikteki uygulamasına ilişkin bilgiler de dahil olmak üzere; madenlerin güvenli işletimi ve sağlıklı bir çalışma ortamı sağlamak üzere tasarlanmasını sağlamak için alınan önlemler hakkında daha fazla bilgi vermesini talep etmektedir. Özetle, Komite’ye göre, yeni kurulacak maden işletmelerinin, proje ruhsatlandırma aşamasında İSG standartlarına göre değerlendirilmesini sağlayacak kanuni düzenlemeler bir an evvel hayata geçirilmelidir.

‘Hükümet, işverenlerin faaliyetleri durdurmasını sağlamalı’

Komite, yine son yıllardaki tüm doğrudan talep raporlarında, Türkiye’nin taraf olduğu 176 Sayılı Sözleşme’nin 7(i) Maddesinin, işverenlerin, işçilerin güvenliği ve sağlığı için ciddi bir tehlike olduğunda, faaliyetlerin durdurulmasını ve işçilerin güvenli bir yere tahliye edilmesini sağlamasını gerektirdiğini hatırlatmıştır. İSG Yasası’nın 12. bölümünden farklı olarak, bu yükümlülük yakın veya kaçınılmaz tehlike durumlarıyla sınırlı değildir. Komite, Hükümetten, işçilerin güvenliği ve sağlığı için ciddi bir tehlikenin olduğu her durumda işverenlerin faaliyetleri durdurmasını ve işçileri tahliye etmesini sağlayarak Sözleşme’nin 7(i) Maddesini tam olarak yürürlüğe koyacak önlemler almasını talep etmektedir.

‘Bildirim alma hakkına yönelik kanuni düzenleme yapılmalı’

Komite, Hükümetten, Sözleşme’nin 13(2)(f) Maddesi uyarınca işçi temsilcilerinin kazalar ve tehlikeli olaylar hakkında bildirim alma hakkını güvence altına almak için alınan veya öngörülen önlemler hakkında daha fazla bilgi vermesini talep etmektedir. İşçi temsilcilerinin kazalar ve tehlikeli olaylar hakkında bildirim alma hakkının güvence altına alınmasına yönelik gerekli kanuni düzenleme yapılmalıdır.”