Üye sayısı iki kat artan BRICS’in global iktisattaki rolü artıyor

Aralarında Rusya, Çin ve Hindistan’ın da bulunduğu, önde gelen gelişmekte olan ekonomilerden oluşan BRICS, beş ülkenin daha birliğe katılmasıyla global iktisat ve güçteki rolü ve kıymetini artırmayı planlıyor.

Güney Afrika’nın başşehri Johannesburg’da Ağustos 2023’te düzenlenen BRICS Zirvesi’nde alınan kararla, Mısır, Etiyopya, İran, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ve Arjantin’den oluşan 6 ülkenin birliğe katılması onaylanmıştı. Lakin Arjantin Devlet Lideri Javier Milei, 30 Aralık’ta Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika’dan oluşan BRICS kümesi düzeneğinden çıktıklarını bildirdi.

Rusya ise BRICS’in 2024 yılı devir başkanlığını devralırken, Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin, bahse ait 1 Ocak’ta yaptığı açıklamada, birliğin artık 10 uluslu bir yapı haline geldiğini ve Mısır, Etiyopya, İran, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri’nin yeni üyeler olarak katıldığını söyledi.

Putin, bu yıl da birliğe katılmak isteyen yeni ülkeleri değerlendireceklerine işaret ederek, “BRICS’in çok boyutlu gündemine şu yahut bu halde katılmak isteyen yaklaşık 30 ülkenin ne derece hazır olduğunu değerlendireceğiz” sözünü kullandı.

BRICS’İN GLOBAL İKTİSATTAKİ HİSSESİ ARTIYOR

Başlangıçta Güney Afrika’yı içermeyen “BRIC” kısaltması, 2001’de İngiliz ekonomist Jim O’Neill tarafından Brezilya, Rusya, Hindistan ve Çin’in büyüme potansiyelini vurgulayan bir makalede kullanılarak literatüre girmişti.

Birliğin kuruluşu ise Rusya’nın teşebbüsleriyle, ABD ve Batılı ülkelerin global hakimiyetini dengeleyecek gayri resmi bir platform olarak 2009’a dayanıyor. Güney Afrika’nın da bir yıl sonra davet edilmesiyle birlik bugünkü BRICS ismini aldı.

Uluslararası Para Fonu (IMF) datalarına nazaran, bu yıl katılan beş yeni ülkeyle birlikte BRICS’in ekonomik büyüklüğü 29,5 trilyon doları geçerken, global iktisattaki hissesi da yüzde 28’e çıktı.

Çin, 18,5 trilyon dolarlık iktisadıyla birliğin bu alanda açık orta önderi pozisyonunda. Hindistan 4,1 trilyon dolar, Brezilya 2,2 trilyon dolar, Rusya 1,9 trilyon dolar, Suudi Arabistan ise 1,1 trilyon dolar büyüklükteki ekonomileriyle Çin’i takip ediyor.

Üye başka ülkelerden BAE 536 milyar dolar, Güney Afrika 401 milyar dolar, İran 386 milyar dolar, Mısır 257 milyar dolar ve Etiyopya 192 milyar dolar ekonomik büyüklüğe sahip. Genişleyen yeni BRICS’in toplam nüfusu ise yaklaşık 3,5 milyara çıkarken bu da dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 44’üne tekabül ediyor.

ENERJİDEKİ ROLÜ ARABİSTAN, BAE VE İRAN’LA ARTACAK

Halihazırda dünyanın en büyük petrol üreticisi ve ihracatçılarından Rusya’yı bünyesinde bulunduran BRICS’in global petrol piyasasındaki pozisyonu, Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü’nün (OPEC) kilit üyeleri Suudi Arabistan, BAE ve İran’la birlikte güçlenecek.

OPEC bilgilerine nazaran, genişleyen birliğin petrol üretimi günlük 45 milyon varile, bir öteki deyişle, dünya ham petrol üretiminin yaklaşık yüzde 45’ine çıktı. Doğal gaz rezervlerinde ise BRICS’te artık Rusya’nın yanı sıra dünyanın en çok rezerve sahip yedi ülkesi ortasında yer alan İran, Suudi Arabistan ve BAE de bulunacak.

Rusya ile OPEC kümesi ortasında son yıllarda artan işbirliğinin BRICS ekseninde derinleşmesi beklenirken, “petro-dolar” sisteminde de birtakım değişimler yaşanabilir.

Suudi Arabistan ve Körfez ülkelerinin Çin ile petrol ve gaz ticaretinin Şangay Borsası’nda ve Çin yuanı üzerinden yapılması, ABD dolarının global güç piyasasındaki hakimiyetini azaltacak ek bir atılım olarak yorumlanıyor.

Dünyanın en büyük petrol ihracatçılarını içeren BRICS, birebir vakitte en büyük ithalatçılarından Çin ve Hindistan’ı da içeriyor ve bu iki ülke, G7 ülkelerinin Rus petrolüne uyguladığı tavan fiyat yaptırımına da katılmıyor.

DOLARSIZLAŞMADA HIZLANMA BEKLENİYOR

Bu adımların BRICS nezdinde artma ihtimali bulunurken, Rusya’nın da Çin ve Hindistan’la güç ticaretinde ruble, yuan ve rupinin hissesi Batılı ülkelerin yaptırımları nedeniyle kıymetli oranda arttı. Doların rezerv para statüsü, ABD’ye ucuz finansman ve mali yaptırım formunda avantaj sağlarken, BRICS’in “dolarsızlaşma” adımları kelam konusu avantajları sekteye uğratabilir.

BRICS, IMF ve Dünya Bankası’na alternatif yaratmak ve üye ülkelerdeki dolarsızlaşma sürecini desteklemek için 2015’te Yeni Kalkınma Bankası’nı (NDB) kurdu.

Brezilya’nın eski devlet lideri, NDB Lideri Dilma Rousseff, geçen yıl yaptığı açıklamada, banka tarafından verilen kredilerin yaklaşık yüzde 30’unun lokal para ünitelerinde yapıldığını ve global finans sisteminin yerini artık “çok kutuplu bir sistemin alacağı” değerlendirmesinde bulunmuştu.

BRICS ülkelerindeki merkez bankalarının altın rezervleri de bilhassa “dolara alternatif para birimi” tartışmaları ekseninde gündeme gelen bir diğer öge olarak ön plana çıkıyor.

Birlik nezdinde ortak yeni bir rezerv para ünitesi kurulmasına yönelik tartışmalar sürerken, Putin, BRICS’in bu bahiste çalışmalar yürüttüğünü lakin bunun kolay bir süreç olmadığını, vakit alacağını söylemişti.

Putin, yeni bir rezerv para ünitesi yerine devletler ortasındaki ödemeleri sağlamak için bir sistem kurmanın daha kıymetli olduğu değerlendirmesini de yapmıştı.

Dünya Altın Kurulu (WGC) datalarına nazaran Rusya 2 bin 332 tonla BRICS’te en çok altın rezervine sahip ülke pozisyonunda. Onu 2 bin 10 tonla Çin, 797 tonla Hindistan takip ediyor.

Suudi Arabistan 323 ton, Brezilya 129 ton, Mısır 125 ton, Güney Afrika 125 ton ve Birleşik Arap Emirlikleri 75 ton altın rezervine sahipken, resmi olarak bildirimde bulunmayan İran’ın 325 ton, Etiyopya’nın ise 100 ton altın rezervine sahip olduğu iddia ediliyor.