Uzmanından ‘erken ikaz sistemi’ açıklaması

Marmara Denizi Gemlik Körfezi’nde birincisi saat 10.42’de 5.1, ikincisi 10:45’te 4.5 büyüklüğünde iki sarsıntı meydana geldi.

Deprem, İstanbul dahil olmak üzere etraf vilayetlerde hissedildi. Zelzeleden saniyeler evvel kimi Android kullanıcılarına sarsıntı beklendiğine yönelik bildirimler gitti.

Yıldız Teknik Üniversitesi Elektronik ve Haberleşme Mühendisliği Kısmı öğretim üyesi Prof. Dr. Ahmet Serbes, telefonlara gelen bu bildirimlerin gerçek bir zelzele kestirimi olmadığını, bildirimler telefona geldiği sırada aslında zelzelenin gerçeklemiş olduğunu belirtti.

“TELEFONLARIN İÇERİSİNDEKİ İVME ÖLÇERLER SİSMİK DALGALARI ALGILIYOR”

Deprem öncesi gelen bildirimlerin sismik dalgaların algılanmasıyla oluştuğunu kaydeden Prof. Dr. Ahmet Serbes, şöyle konuştu:

-Google birtakım telefonlara 7 ile 20 saniye öncesinden sarsıntı olabileceği bilgisini gönderdi. Bir zelzele sırasında sarsıntının merkez üssünden çeşitli cinste sismik dalgalar yayılıyor. Temel olarak iki tip dalga var.

-P dalgası ve S dalgası. P dalgası cisim dalgası, S dalgası yüzey dalgası. P dalgaları çok süratli yayılıyor ama biz beşerler olarak bunu algılayamıyoruz; zira yıkıcı değil. S dalgaları ise çok daha yavaş yayılıyor ve daha yıkıcı bir tesire sahip.

-P dalgaları S dalgalarından yaklaşık 1.7 ile 1.8 kat daha süratli yayılıyor. Günümüzde akıllı telefonların her birinin içerisinde ivme ölçerler var.

-İvme ölçerler hareketi, ivmeyi, titreşimleri ve titreşimlerin suratını ölçebilen sensörler. Google android telefonlara gönderdiği zelzele ikaz sisteminde cep telefonlarının içerisindeki ivme ölçerleri kullanarak P dalgalarını daha S dalgaları bize ulaşmadan evvel algılayabiliyor.

-Telefon sarsıntı olabileceğini düşündüğü rastgele bir P dalgası geldiğinde, rastgele bir titreşim algıladığında Google bunu sarsıntı algılama sunucusuna gönderiyor.

-Etraftaki birçok telefondan da emsal sinyaller Google zelzele sunucusunda birleştiriliyor. Birleştirildikten sonra birleştirilen bilgilerden sarsıntının merkez üssü ve şiddeti kestiriliyor. Akabinde yıkıcı tesiri olan, daha güçlü hissedilen S dalgası bize ulaşmadan evvel kullanıcılara bildirim gönderiliyor.

-İki cins bildirim var; küçük sarsıntılar için ‘Farkında Ol’ uyarısı, büyük sarsıntılar için ise ‘Önlem Al’ uyarısı.

-Telefonumuz rahatsız etme modunda olsa bile bir zelzele olduğunda tedbir al bildirisi sesli ve görsel olarak kullanıcıyı uyarıyor zati. Sarsıntının merkez üssüne bağlı olarak örneğin bu sarsıntıda Bursa’dakiler sarsıntıdan 7 saniye evvel bildirim alırken, İstanbul’dakiler 15-20 saniye evvel bildirim alıyorlar.

-Çünkü yıkıcı tesiri olan ve güçlü hissedilen S dalgaları Bursa’ya yaklaşık 6-7 saniyede ulaşırken, İstanbul’a 15-20 saniye sonra ulaştı. Merkez üssünden uzaklaştıkça tedbir almak için daha fazla vaktimiz oluyor.

“BU SİSTEM 20’DEN FAZLA ÜLKEDE KULLANILIYOR”

-Bu sistem şu anda Yunanistan, Yeni Zelanda, Kazakistan, Kırgız Cumhuriyeti, Filipinler, Tacikistan, Türkiye, Türkmenistan, Özbekistan ve Pakistan dahil 20’den fazla ülkede kullanılıyor.

-Google bunu kullanıma açtı, daha fazla bölgeye de kullanım alanı gelecekte açacağını söylüyor. Bu uygulama birinci olarak Kaliforniya’da, sarsıntıların çok sık gerçekleştiği bölgede gerçek sismograflarla denendi.

-Daha sonra Google bunu telefonların içerisindeki ivme ölçerleri sismograf olarak kullanabileceği bir sisteme gerçek genişletti. Birinci evvel Amerika’da kullanıma açıldı. Bu uygulama bir sarsıntı iddiası değil.

-Aslında zelzele gerçekleşmiş oluyor lakin sarsıntı gerçekleştikten sonra yıkıcı tesirlerinin bize ulaşması aşikâr bir süreyi bulduğu için sarsıntının bize ulaşmasından evvel bize bir ikaz gönderiyor.

-Şöyle düşünebiliriz; bir yıldırım düştüğünde biz onun manzarasını çabucak görüyoruz. Ama sesi bize çok daha sonra ulaşıyor.

-Benzer formda P dalgaları çok daha süratli ilerliyor, daha erken geliyor. S dalgaları ise çok daha sonra geliyor. P dalgaları ve S dalgaları ortasındaki vakit farkından faydalanarak erken ikaz gönderilmiş üzere oluyor. Aslında bu sırada sarsıntı gerçekleşti. Bize ulaşması 6-7 saniyeyi bulurken daha evvelce Google bize ikaz gönderiyor.

“15-20 SANİYE BİLE ÇOK ÖNEMLİ”

Kahramanmaraş zelzelesini yaşayan Buğrahan Çevirici ise, “Şubat’ta gerçekleşen Kahramanmaraş zelzelesinde ben de depremzedeydim. Bu erken ihtar sistemlerinin gelmesi sahiden âlâ birşey. Zira sarsıntı anında bilhassa birçok kişi hazırlıksız yakalandı. Kahramanmaraş sarsıntısı de gece olmuştu, herkes hazırlıksız yakalandı, uyuyorlardı. Beşerler şok halindeydi. Herkes o an ne yapacağını bilemedi. Bir düzensizlik vardı. Erken ikaz sistemlerinin gelmesi bu bahiste çok yeterli bir şey. Zira en azından bir 10-15 saniye erken haberi olsa insanın hazırlıklı olabilir. Hazırladığı bir planı, zelzele çantası varsa ona nazaran hareket edebilir. Evvelce haberimiz olduğu vakit her şey daha planlı olur. 15-20 saniye bile çok değerli birşey” dedi.(DHA)