Türkiye’yi sarsan afetlerden sonra, kentlerdeki yapı stoklarının zelzeleye dayanıklılığı gündemde yerini koruyor.
Kahramanmaraş ve Hatay merkezli sarsıntılar ve komşu ülke Gürcistan’da 12 Şubat’ta 4.4 ile 3.6 büyüklüğünde olan 2 zelzelenin bilhassa Rize ve Artvin’de hissedilmesi sonrası Karadeniz’de, deniz tabanından geçen fay çizgisinde sarsıntı yaşanma mümkünlüğü da gündeme geldi.
Beklenen mümkün Marmara sarsıntısı nedeniyle tüm gözler İstanbul’a çevrilirken, uzmanlar, Karadeniz fayının, sarsıntı riski taşıdığına dikkati çekti.
‘TRABZON VE RİZE’DEKİ TÜM YAPILAR SARSINTI TEHLİKESİ ALTINDA’
Jeoloji Mühendisi Prof. Dr. Osman Bektaş, Karadeniz fayının, Bartın’da 1968 yılında 6.6 büyüklüğünde zelzele ürettiğini belirterek, şöyle konuştu:
* 2019 yılında yayınlanan Trabzon ve Rize’nin zelzele tehlikesi gerek mahallî idare gerekse toplum tarafından göz gerisi ediliyor, anlaşılmıyor. Bu bahiste elimizden geleni yapmaya çalışıyoruz fakat maalesef o hususta da birtakım tenkitler alıyoruz.
*Oysa biz 1996 ile 2019 yıllarında yayınlanan zelzele tehlike haritaları ortasındaki farkı anlatmaya çalışıyoruz.
*Bu fark nedir derseniz, yeni haritada Trabzon’un sarsıntı tehlikesi 2 kat artmış, Rize’nin de 3 kat artmıştır.
*Bu artış, 1996 yılında yapılan ve 23 yıl yenilenmeyen zelzele tehlike haritasından kaynaklanmıştır. 23 yıl boyunca Trabzon ve Rize yöresinde inşa edilen yapılar bugünkü sarsıntı yönetmeliğine alışılmamıştır ve sarsıntı tehlikesine açıktır.
*Bu haritanın verdiği pahalar yalnızca sağlam taban içindir. Halbuki bölgedeki yer hem dolgu, hem heyelan, hem de plaj kısımlarındadır.
*Bu binalarla yapılar eski zelzele yönetmeliğine nazaran yapıldığı için Trabzon ve Rize’deki tüm yapılar sarsıntı tehlikesi altındadır. Rize’nin 3’te 1’i esasen dolgu alanı üzerindedir.
‘HARİTADAKİ YANLIŞLIK, SIHHATSİZ YAPILAŞMANIN SEBEBİ OLDU’
*Karadeniz kıyısına paralel giden Karadeniz fayı 1968 yılında 6.6 büyüklüğünde bir zelzele üretti ve o devirde kaza olan Bartın’ı yıktı. Bartın’da yıkım olunca bu bölge o zamanki haritada ‘birinci derece zelzele bölgesi’ ilan edildi.
*Karadeniz fayının yıkmadığı Trabzon ve Rize ise ‘dördüncü derece sarsıntı bölgesi’ yapıldı; bu büyük bir yanlışlıktır. Gerek Bartın, gerekse Trabzon, tıpkı sismik zonda bulunuyor. Bartın ne ise Trabzon ve Rize de tıpkı derecede olmalıdır.
*Bu yanlışlık 23 sene sonra değiştirildi. 2019 yılında yayınlanan haritada bütün Karadeniz kıyısı muadil bir sarsıntı tehlikesine sahip oldu. Bugün Trabzon ve Rize hangi sarsıntı çekincesine sahipse Bartın da aynısına sahiptir.
*Bu yanlışlık 23 yıl boyunca Trabzon ve Rize’de sıhhatsiz, zelzeleye açık yapılaşmanın sebebi oldu. Kesinlikle surette sarsıntı tehlike haritaları en az 5 yıl içinde yenilenmelidir.
*Yenilenmeyen haritalar, 23 yıl boyunca Trabzon ve Rize yöresinde dolgular ve kıyı üzerinde sıhhatsiz yapılaşmaya neden oldu.
*’Trabzon sarsıntı bölgesi değildir’ algısı, bugüne kadar herkesin de kabul ettiği sıhhatsiz bir yapılaşmaya neden oldu. Bunun düzeltilmesi, ortadan kaldırılması lazım.
’50 YIL İÇİNDE TRABZON’DA OLABİLECEK SARSINTI, BARTIN SARSINTISINA YAKIN OLABİLİR’
*Deprem tehlike haritaları zelzelenin ne vakit ve nerede olacağını göstermez. İstanbul’da sarsıntı beklerken Trabzon’da her an bir sarsıntı oluşabilir.
*Sonuç olarak sarsıntının ne vakit ve nerede olacağını kimse bilmiyor. İddiası vakit ve yer vermek gerekirse önümüzdeki 50 yıl içerisinde Trabzon’da olabilecek zelzele yüzde 90 olasılıkla 6.6, yani Bartın sarsıntısına yakın bir zelzele olur.
*Yüzde 10 olasılıkla da bu sarsıntıdan daha büyük olma mümkünlüğü var. Lakin bu 6.6 zelzele şiddeti ve yer sarsıntısı sağlam taban için geçerlidir.
*AFAD der ki, bizim verdiğimiz bu bedellerin yanında mikrobölgelendirme çalışmaları yapmalısınız. Yani heyelan alanları, olgu alanlar, dere yatakları ve zayıf yerler için başka bir bölgelendirme yapmanız gerekiri
Prof. Dr. Bektaş, “Afet Bakanlığı kurulacaksa, tüm mahallî idarelerde de katiyetle ‘İl Afet Bilim Kurulu’ oluşturulmalı; bu şura yöneticileri bilgilendirmeli ve zelzele, heyelan, sel üzere afetlerin ziyanlarını en aza indirmek için usuller geliştirmeli” tavsiyesinde de bulundu.
‘KARADENİZ FAYI GÖZ ARKASI EDİLMEMELİ’
Trabzon Karadeniz Teknik Üniversitesi’nde (KTÜ) bilim insanları da Gürcistan’daki sarsıntıların, bilhassa Rize ve Artvin’de hissedilmesine ait yayımladığı ‘Karadeniz’in depremselliği’ bahisli bilgi notunda, son 20 yılda Trabzon, Rize ve Ordu açıklarında, büyüklükleri 2.5 ile 4.5 ortasında değişen sarsıntılar yaşandığını belirtilerek, “Gürcistan’daki sarsıntılar, Karadeniz fayının etkin olabileceğini göstermektedir. Bu nedenle bilhassa Karadeniz fayı göz arkası edilmemeli” denilmişti. (DHA)
