Yanmış ağaçları kesiyoruz diye antik kenti kazıp 800 metre yol açtılar

Antalya’nın Manavgat ilçesinde 28 Temmuz 2021’de dört ayrı noktada çıkan yangın kızıl bir hayalet gibi Türkiye’yi şehir şehir dolaştı.

Tam 53 şehirde 15’i büyük çaplı olmak üzere 299 yangın çıktı.

Hiç kuşku yok ki, en ağır yarayı Manavgat aldı.

Küle dönmüş 150 bin hektarlık orman alanı ve yerleşim yerinin 60 bini Manavgat’taydı.

Can veren sekiz yurttaştan yedisi de…

İki bin ev, depo ve ahır kullanılamaz hale geldi.

Binlerce hayvan telef oldu.

Bir antik şehir de yangından payını aldı.

Lyrbe (Seleukeia) Antik Kenti sadece yangında zarar görmekle kalsaydı “felaket” deyip geçebilirdik. Yangının vermediği zararı, yanmış ağaçları kesmek bahanesiyle birinci derece sit alanı olan antik kenti talan eden bir şirket verdi.

Birinci derece arkeolojik sit alanı

Manavgat’ın Bucakşeyhler Mahallesi’nde yer alan Lybre Antik Kenti’nin Helenistik döneme ve Romalılara ait olduğu düşünülüyor.

Güneyi surlarla çevrili kente anıtsal bir kapıdan giriliyor. Kent merkezinde agora bulunuyor. Agoranın kuzeyinde ‘Yedi Bilgeler Mozaiği’nin çıkartıldığı alanda kütüphane, ayrıca hamam, kilise, sarnıç ve nekropol var.

Antalya Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nun 6 Aralık 2010 tarihli kararıyla birinci derece arkeolojik sit alanı olarak belirlendi.

Girişinde güvenlik kulübesi yoksa da Manavgat’a uzak olduğu için korunmuştu. En azından, Manavgat yangınına kadar vaziyet böyleydi.

İş makinası kullanmak, yol açmak yasak

Side Müze Müdürlüğü’nde görevli Arkeolog Aytekin Topuz ve Uzman Nergis Durman’ın 10 Kasım 2022 tarihli tespit tutanağına göre…

Lyrbe’de ağaçların yanması üzerine 4 Ağustos 2021’de yangın hasar tespit komisyonu kuruldu. Antalya Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu, 16 Eylül 2021’de yanık ağaçların kesilmesini ancak tarihi eserlere zarar verilmesini kararlaştırdı. Kesimin Müze Müdürlüğü denetiminde gerçekleştirilmesi gerektiği ifade edildi.

Aynı gün Side Müze Müdürlüğü, Manavgat Orman İşletmesi’ne yazı yazarak, “İş yoğunluğumuz ve personel sayımız dikkate alınarak, belli bir plan dahilinde çalışmaların denetimimizde gerçekleştirilmesi uygundur” dedi.

Hatta tespit tutanağına göre, Side Müze Müdürlüğü yetkilileri Orman İşletmesi’nde toplantılar yaparak, nasıl bir yol izleneceğini anlattı.

Tutanakta, şu bilgiler veriliyor:

“Toplantılarda sit alanları içinde ağaç kesimi yapılacaksa müze müdürlüğümüze başvuruda bulunulması ve müdürlüğümüzce uzman personel görevlendirileceği, iş makinası kullanılamayacağı, yol yapılamayacağı kendilerine bildirilmiştir.”

Bu kapsamda 3 Mart 2022’de müze görevlilerinin denetiminde yanmış ağaçlar kesildi.

İkinci kesim 17-23 Ağustos 2022’de yapıldı.

Tespit tutanağına göre o gün şu uyarıda bulunuldu:

“Yine kesim yapılacağı zaman haber verilmesi, müdürlüğümüzce görevlendirilecek uzman personel olmadan kesim yapılmaması sözlü olarak aktarılmıştır.”

600-800 metre yol açılmış

Gel gör ki bütün bu resmi yazılar hiç yazılmamış…

Ve sözlü uyarılarda bulunulmamış gibi…

Manavgat Orman İşletme Müdürlüğü’nün kesim işlemini ihale ettiği Eylül Palet Orman Ürünleri İnşaat Nakliye Sanayi Ticaret Limited Şirketi’nin çalışanları antik kente iş makinasıyla girip yol açtı.

Side Müze Müdürlüğü, 8 Kasım’da Lyrbe’ye gelerek, inceleme yaptı.

Tutanakta, antik kentteki manzara şöyle aktarılıyor:

“Kentin üst kısmında batı, kuzeybatı ve güneybatı kısmında müdürlüğümüze haber verilmeden ağaç kesimi yapıldığı, iş makinasıyla yer yer 15 metreyi bulan yaklaşık 600-800 metre uzunluğunda yol açılmış olduğu, topoğrafyayı değiştirecek ölçüde yer yer iki metreyi bulacak şekilde derinleşmeye gidilip çıkartılan toprak ve kayanın açılan yolu düzleme işlemi için kullanılmış olduğu, açılan yolun kenarlarında kesilen ağaçların istiflendiği, ayrıca ağaç kesimi sırasında sarnıcın kemerinin yıkılmış olduğu, kontrolsüz işlemlerin devam ettiği tespit edilmiştir.”

Ayrıca ‘Lento’ adı verilen mimari bloklar ve taş sütunlar da yol kenarlarına dizildi.

Side Müze Müdürü Melih Kılınç, kentte iş makinasıyla izinsiz yol yapma, kültür varlığı tahribatına yol açma suçlamasıyla şikayetçi olunmasını istedi. Ağaç kesimi ve her izinsiz işlemin Orman İşletmesi tarafından durdurulmasını, jandarmanın da kenti sık sık kontrol etmesini talep etti. Antik kentteki tahribatı yansıtan 24 fotoğraf bu yazıya eklendi.

Ormanı koruyamayan antik şehri korur mu?

Orman İşletmesi Müdürlüğü çalışanları Lyrbe Antik Kenti’nde gerçekleştirilen yer yer iki metre derinliğindeki kazının yol açmak amacıyla değil, define bulmak için yapıldığını belirtiyor. Yer altında hazine bulacağını sanan açgözlüler yer üstündeki hazineye zarar verdiler.

Side Müze Müdürlüğü’nün Orman Müdürlüğünü “İş makinası kullanılmasın, yol açılmasın, bizim denetimimizde kesim yapılsın” şeklinde uyarırken, ne kadar haklı olduğu görülüyor.

Denetim görevi yerine getirilmediğinden arkeolojik sit alanında 600-800 metre uzunluğunda ve 15 metre genişliğinde bir yol açılabiliyor. Yer yer iki metre derinliğinde kazı yapılabiliyor.

Tarihi sarnıcın kemeri kırılıyor.

‘Lento’ denilen taş bloklar ve taşlar yol kenarına diziliyor.

Ve hiç kimsenin ruhu duymuyor şöyle mi?

Yangın söndürme uçaklarını hangarda çürüttüğü için yangınları söndüremeyen ve ormanlarımızı koruyamayan bir iktidarın, yüzlerce yıllık antik şehri korumasını beklemiyor ve definecilere talan ettirmesine asla şaşırmıyorum.

“Soruşturma açıldı” diyeceksiniz.

Biliyorum.

Bilmiyor değilim.

Acaba hangi Roma heykelini suçlu bulup yargılayacaklar diye düşünüp düşünüp gülüyorum.