Yeni jenerasyon ilaçlar migren ve Alzheimer’a deva olacak mı?

2022 yılı nöroloji alanında kıymetli gelişmelere sahne oldu… Bunlardan birincisi hayatı zorlaştıran ve işgücü kaybına neden olan migrene dair birinci kez gözetici bir ilacın üretime girmesiydi. Çağın vebası olarak isimlendirilen Alzheimer için üretilen birinci ilaç ise hastalığın tedavisi için umut oldu… Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Derya Uludüz, her iki hastalığın tedavisiyle ilgili son gelişmeleri şöyle açıkladı…

Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Derya Uludüz

Migren aşısı artık hap olarak ağızdan alınabilecek

Migren ağrısıyla çaba edenler bugüne kadar ağrıyla savaşırken birçok ilaçla tanışmak durumunda kaldı. Ne yazık ki dünyada migrenlilerin yalnızca yüzde 40’ı yanlışsız teşhis alabiliyor ve yalnızca 3 bireyden biri hami tedaviye ulaşabiliyor. Kollayıcı tedaviye ulaşsa bile bu hastaların yaklaşık yarısı ilacı 2 ay içinde etkisiz kaldığı ya da yan tesirler yüzünde kesiyor. Durum tüm dünyada bu türlü iken 2018 yılında birinci defa migrene spesifik ilaçların devreye girmesi ile hem hastaların hem de tabiplerin yüzü güldü. Bu tedavi ülkemizde de geçtiğimiz yıl migrenlilerin kullanımına sunuldu. Yepisyeni bir migren ilacı duyuruldu. Daha evvel enjeksiyon biçiminde uygulanan ve hami tedavide kullanılan CGRP nöropeptidine karşı olan migren aşısı artık ağızdan hap olarak da alınabilecek. Üstelik bu yeni tedaviyi hasta yalnızca kollayıcı olarak değil atakları sırasında ağrı kesici üzere kullanıp ağrısını dindirebilecek. Gepant sınıfında olan ve farklı içerikleri olan (rumegepant, atogepant vs) akut migren ataklarını da önlemeyi hedefleyen bu ilaçlar birinci kere 2020 yılında onay alıp kullanıma sunuldu fakat tam olarak geçen yıl yaygın kullanılmaya başladı.

Ne kadar tesirli?

CGRP kalsitonin gen bağlantılı peptid’in kısaltmasıdır. Tam olarak tanımlayacak olursak, beyinde bulunan bir proteindir. Migren atağıyla birlikte yüzünüzdeki ve başınızdaki trigeminal hudutlar çok uyarılır. Oluşan bu çok uyarılma bedende P hususunun ve CGRP’nin salınmasına sebep olur. Bunun sonucunda kan damarları genişler, inflamasyon ve ağrı oluşur. Bir ilacın CGRP sistemine yönelik çalışması CGRP reseptörlerini bloke etmesi ile olur. Böylece ağrının münasebetiyle migren atağının önüne geçilir. Çalışmalarda, kullanılan her dozun akabinde gelen birinci haftada migren ataklarının azaldığı gözlendi. Bu da ilacın esirgeyici özelliğinin tesirini gösteriyor. Ayda 18 doza kadar kullanılan bu ilaç akut atakların tedavisi sağladığı üzere ataklardan da koruyor.

Sorun yaratır mı?

Kullananların yüzde 2’sinde bulantı görülürken, yüzde 1’den daha az sıklıkta çok hassaslık, ve döküntü üzere tesirler görülmüş yani yan tesir oranı da hayli düşük. Hoş olan ise daha evvel migren atakları sırasında kullandığımız birtakım spesifik ağrı  kesicilerde kalple ilgili sıkıntılar gözlenirken bu  ilaçların bu türlü bir yan tesiri yok ve inançlı şekilde  kullanılabilir. Ağızda erime özelliğine sahip olan haplardan biri bu özelliğiyle daha çabuk bir formda kana karışıyor. Bu da migren atağının akut tedavisinde başka CGRP ilaçlarından daha tesirli olması manasına geliyor. Özetle aslında ataklarınızın durması için ağrı kesici yerine kullanacağınız migren hapı birebir vakitte ataklarınızın tekrar gelmesini de engelleyebiliyor.

Alzheimer hastaları için gerçek bir tedavi sunan birinci ilaç

Araştırmacılar bunama hastalarının sayısının 2050 yılına kadar neredeyse 153 milyona çıkacağını varsayım ediyor. Alzheimer hastalığında hadiselerin sayısı arttıkça, tıp topluluğunun bu hastalık için tesirli ve yeni tedavilere her zamankinden daha fazla muhtaçlığı oluyor. Bu ay ABD Besin ve İlaç Dairesi (FDA) yeni Alzheimer ilacı Lecanemab’a onay verdi. Lecanemab, Alzheimer’da hepimizin beklediği umut verici tedavi olarak lanse edildi. İlacın güzel tarafı yalnızca beyinde amiloid plaklarına değil Tau proteini denen Alzheimer’da suçlanan öteki proteinler için de tesir göstermesidir. Bu da tedavinin aktifliğini artırıyor. Daha evvel FDA onayı alan antikor tedavileri aktiflikleri ve yan tesirleri konusunda hala tartışmalar devam etmekle birlikte Lecanemab aktifliği daha yüksek görünüyor. Çünkü 18 ay müddetinde Lecanemab alan şahısların bilişsel gerilemelerinin ilaç almayanlara nazaran yüzde 27 oranında yavaşladığı gözlendi.

Ciddi yan tesirleri var ama…

Ancak Alzheimer ilacının kimi önemli yan tesirlere sahip olması çeşitli güvenlik telaşlarını de beraberinde getirdi. Bunlardan en kıymetlisi beyinde kanama yan tesiri idi. Pıhtılaşma önleyici ilaçlar alan bireylerin biraz daha yüksek kanama riski mevcut. Lecanemab ile 3 vefat hadisesi bildirildi. 22 Aralık 2022’de Science mecmuası, klinik deneylerle irtibatlı üçüncü bir vefatın raporunu yayınladı. 79 yaşındaki bir hasta beyin şişmesi ve nöbetler geçirdikten sonra hayatını kaybetti. Lecanemab infüzyonu alan 65 yaşındaki bir öbür bayan hasta felç geçirdi ve beyin kanamasından öldü. Münasebetiyle bu yan tesirlerin hastalara açıkça anlatılması çok değerli. Görünen o ki Alzheimer için Lecanemab üzere anti-amiloid ilaçlarla kombinasyon halinde kullanılabilecek yeni tedavilerin geliştirilmesi gerekecek. Böylece tahminen de Alzheimer tedavi edilebilecek.