2023 Kira Artışı ile İlgili Yasal Düzenleme Ne Şekildedir? Kira Artışı ile İlgili Yasal Düzenleme Ne Şekildedir?

Kira artış oranı kira bedelini enflasyona karşı korumak veya kiralanan şeyin değerindeki artışı kira bedeline yansıtmak amacıyla, genellikle her yıl sözleşmenin yenilenmesiyle birlikte yeni dönemde ödenecek olan bedelde yapılan güncellemedir. Kira artışı, taşınmaz için yapılan aylık ödeme tutarının artışı yılda bir kez olmak üzere gerçekleşiyor. Kira artış oranı bir önceki yılın kira tutarına ve son 12 ayın tüketici fiyat endeksi bir diğer adıyla TÜFE’ye göre hesaplanır. Taşınmazın aylık kiralama bedeline TÜFE oranından daha yüksek bir zam uygulanamaz. Aynı zamanda kira artış oranı Borçlar Kanunu’nun 344. maddesine uygun bir şekilde yapılmalıdır.

Kira Artış Oranı Nedir?

Son dönemlerde kira artış oranı neye göre yapılır? Sorusu çok fazla sorulmaya başlandı. Bu sorunun cevabını vermeden şunu belirtmek isteriz. Ev sahibi tarafından talep edilebilecek yasal düzenlemelere aykırı bir kira artışını kiracı kabul etmeyecektir. Ev sahipleri açısından bakıldığında ise kiraladığı mülkün değerinde bir kira tutarı belirlenmesi onun menfaati için önemlidir. Bu nedenle kira artışının neye göre hesaplanması gerektiği, hem kiracılar hem de ev sahipleri tarafından oldukça önemli bir konudur. Konut ve iş yeri sahipleri özellikle enflasyon oranının yüksek olduğu dönemlerde kira artışının neye göre belirleneceği konusunda kafa karışıklığı yaşayabiliyor. Benzer şekilde mülk sahibi ile kiracı arasında anlaşmazlıklar da ortaya çıkabiliyor. Kiraların artışıyla ilgili yasal düzenlemeleri bilmek ve taraflar arasındaki kira sözleşmesine uygun hareket etmek bu sorunları büyük oranda ortadan kaldırıyor diyebiliriz. %25’lik kira artış şu şekilde hesaplanır:

Mevcut kira tutarı ile 25’i çarpıp, sonrasında çıkan tutarı 100’e bölün.

Elde ettiğiniz meblağ kira artış miktarınız olacaktır.

Bu miktarı, var olan kiranız ile toplayarak zamlı kiranızı öğrenebilirsiniz.

Kira artış, taşınmaz için yapılan aylık ödeme tutarının artışı yılda bir kez olmak üzere gerçekleşiyor. Kira artış oranı bir önceki yılın kira tutarına ve son 12 ayın tüketici fiyat endeksi bir diğer adıyla TÜFE’ye göre hesaplanır. Taşınmazın aylık kiralama bedeline TÜFE oranından daha yüksek bir zam uygulanamaz. Aynı zamanda kira artış oranı Borçlar Kanunu’nun 344. maddesine uygun bir şekilde yapılmalıdır. Kira artış oranı normal şartlarda TÜFE verilerine göre hesaplanır. Fakat hükümet tarafından getirilen uygulama sonrasında yüzde 25’le sınırlandırılmıştı. Buna göre; 11 Haziran 2022 ile 1 Temmuz 2023 tarihleri arasında yenilenen sözleşmelerde, kiracıya yüzde 25’in üzerinde zam yapılamayacak. Yüzde 25’lik zam sınırı sadece konut için geçerli olacak. İşyeri kiraları için böyle bir sınır bulunmuyor.

Kira Artışı Nedir?

Kiraya veren ile kiracı arasındaki kira sözleşmesine konu kiralananda uzayan kira dönemlerine ilişkin, kira bedelini artan enflasyona karşı korumak amacıyla, her kira döneminin bitiminde yapılan kira bedeli güncellemesine, kira artışı denilmektedir. Kiracı ve ev sahipleri için en önemli konulardan bir tanesi kira artışı neye göre yapılır ve nasıl hesaplanır. Kira tutarı çeşitli faktörlere bağlı olarak her yıl düzenli bir şekilde artış gösteriyor. Kiracıları korumak ve koşulların üstünde kira artışı yaşanmaması için 2022 yılında bu oran %25 ile sınırlandırılmıştır. Kira artışı hesaplama, bir süredir aynı konutta ya da iş yerinde kiracı olanlar için kira artışını belirlemek açısından, ilk defa ev kiralayacak olan kişiler için de sözleşme koşullarını belirleyebilmek açısından önemlidir.

Normal şartlarda TÜFE verilerine göre hesaplanan kira artış oranları, hükümet tarafından getirilen uygulama sonrasında yüzde 25’le sınırlandırılmıştı. Buna göre; 11 Haziran 2022 ile 1 Temmuz 2023 tarihleri arasında yenilenen sözleşmelerde, kiracıya yüzde 25’in üzerinde zam yapılamayacak. Yüzde 25’lik zam sınırı sadece konut için geçerli olacak. İşyeri kiraları için böyle bir sınır bulunmuyor.

Konutta kira artışını sınırlayan düzenleme, 2022 yılında Resmi Gazete’de yayınlandı. Düzenlemeye göre; 11 Haziran 2022 tarihi ile 1 Temmuz 2023 tarihleri arasında yenilenen kira sözleşmelerinde %25’ten fazla kira artışı yapılamayacak. Bu sınırlama ile konut kiralarının zam artış oranı %25’i geçmeyecek şekilde belirlenmiştir. %25’i aşan sözleşmeler geçersiz sayılacaktır. Düzenleme kapsamında 1 yıl süre için, kira artış oranı hesaplanırken TÜFE yerine sabit oran uygulanacak. 12 aylık TÜFE ortalaması, yüzde 25’in altında olursa düşük olan oranda kira artışı yapılacak.

Kira Artışı ile İlgili Yasal Düzenleme Ne Şekildedir?

Kira artışı hakkında genel düzenleme, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 344/1.fıkrasında, yer almaktadır. Bu madde ile taraflar yenilenen kira dönemlerinde kira bedelinin hangi miktarda ya da hangi oranda artacağını serbestçe kararlaştırabileceklerdir. Kira artışı ile düzenleme, kira sözleşmesinde yer akmaktaysa, kira sözleşmesinde belirtilen hususlar çerçevesinde kira artışı yapılabilmesi mümkündür. Fakat 11.06.2022 tarihinde Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren; 6098 sayılı Türk Borçlar Kanununa eklenen geçici madde uyarınca:

“Konut kiraları bakımından bu maddenin yürürlüğe girdiği tarih ilâ 01.07.2023 (bu tarih dâhil) tarihleri arasında yenilenen kira dönemlerinde uygulanacak kira bedeline ilişkin anlaşmalar, bir önceki kira yılına ait kira bedelinin yüzde yirmi beşini geçmemek koşuluyla geçerlidir. Bir önceki kira yılının tüketici fiyat endeksindeki oniki aylık ortalamalara göre değişim oranının yüzde yirmi beşin altında kalması halinde değişim oranı geçerlidir. Bu kural, bir yıldan daha uzun süreli kira sözleşmelerinde de uygulanır. Bu oranları geçecek şekilde yapılan sözleşmeler, fazla miktar yönünden geçersizdir. Bu fıkra hükmü, 344 üncü maddenin ikinci fıkrası uyarınca hakim tarafından verilecek kararlar bakımından da uygulanır.”

Konut kiralarında; 1 Temmuz 2023’e kadar geçerli olmak üzere kira artış oranı bir önceki yılı geçmemek koşulu ile en fazla %25 olacak. 1 Temmuz 2023’e kadar tüfe oranları veya sözleşmede anlaşılan oran %25’in altında ise TÜFE oranı geçerli olacak. Eğer TÜFE oranı veya sözleşmede belirtilen oran %25’in üstünde ise yasal olarak en fazla %25 artış oranı yapılabilecektir.

Kira Artış Oranı Nasıl Hesaplanır?

Kira artışı; bir konutun veya işyerinin belli bir bedel karşılığında, bir süre için sahibi tarafından sözleşme ile başkasına devredilmesinde ödenen kira bedelinin belli aralıklarla arttırılmasıdır. Kiralanan konut veya işyerinin kira bedelinin belirli aralıklarla belirli oranda artırılmasına kira artış oranı denir. Ödenen kira miktarının enflasyon ve zorlaşan hayat şartları içerisinde düzenli olarak artırılması hakkaniyete uygun olacaktır. Konut ve işyerlerinde zam yapılırken farklı yasal düzenlemeler vardır. Konutlarda kira artışına yasal bir sınır getirilmişken, işyerlerinde ise kira artışı serbest bırakılmış ve tarafların kendi aralarında yapacağı sözleşmeye göre belirlenmesine izin verilmiştir. 2022 yılında getirilen kanun ile 1 Temmuz 2023’e kadar yenilenecek konut kira sözleşmelerinde artış bir önceki kiranın yüzde 25’ini geçemeyecektir. Kanun yürürlüğe girmeden önce kira artışlarında iki ihtimal söz konusuydu;

Taraflar arasında anlaşma varsa anlaşma oranı kadar kira artmaktaydı. Ancak bu miktar bir önceki kira yılında tüketici fiyat endeksindeki (TÜFE) 12 aylık ortalamasını geçemezdir.

Taraflar arasında anlaşma yoksa gene tüketici fiyat endeksindeki (TÜFE) 12 aylık ortalama değişim oranını geçmeyecek şekilde kişiler tarafından, anlaşma olmazsa hakim tarafından hakkaniyete göre belirlenmekteydi.

Yapılan değişiklikler 08.06.2022 tarihinde kabul edilmiş olup 11.06.2022 tarihinde yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Kanunun yürürlüğe girmesiyle birlikte eski uygulama da değişmiştir. Yeni uygulamada 01.07.2023 tarihine kadar yenilenecek konut kira sözleşmelerindeki artışa %25 sınırı getirilmiştir. Madde hükmüne göre geçen seneye ait kira miktarının %25’i üzeri artışlar geçersiz sayılacaktır.

Kira artış oranı hesaplama aracımız ile 2023 yılı için TÜİK verileri ile kira artış hesaplaması yapabilirsiniz. Kira sözleşmesi eğer ki 11 Haziran 2023 ve 1 Temmuz 2023 tarihleri arasında yenileniyorsa yapılacak olan artış mevcut kira bedelinin %25’ini geçemeyecektir. Örneğin 4.000 TL kira ödeniyorsa % 25 artış yapıldığı takdirde mevcut kira bedeli 5.000 TL olacaktır. Bu tarihten sonra yapılacak artış hesaplanırken dönemin TÜFE oranı dikkate alınacaktır.

Konutlar için zam oranı; artışın yapılacağı aydan bir önceki ayın TÜİK tarafından açıklanan TÜFE 12 aylık ortalamalara göre değişim oranına bakılarak hesaplamaktadır.

Örneğin, kira artışı Kasım ayında yapılacaksa TÜİK’in açıkladığı TÜFE endeksinin ilgili yılın Ekim ayındaki 12 aylık ortalamalara göre, yani %65,26 oranında artış yapılabilecektir. Fakat yukarıda izah ettiğimiz üzere Türk Borçlar Kanununa eklenen geçici madde uyarınca, Kasım ayı kira artışı yasal oranın üzerinde olması nedeniyle, yasal olarak en fazla %25 kira artış oranı uygulanabilecektir.

Yıl

Kira Söz. Yenilendiği Ay En Yüksek Kira Artış Oranları

2020 Nisan %13,33

2020 Mayıs %12,66

2020 Haziran %12,10

2020 Temmuz %11,88

2020 Ağustos %11,51

2020 Eylül %11.75

2020 Ekim %11.89

2020 Kasım %14.03

2020 Aralık %14.60

2021 Ocak 14.97

2021 Şubat 14.99

2021 Mart 15.61

Net anlaşılsın için örnekle açıklayalım. Aylık kiranız 6 bin TL olsun. TÜFE ortalaması ise resmi olarak %20 olarak açıklansın. Bu durumda 6.000 X 20 / 100 : 1.200 TL olarak zam uygulanması yasaldır. 6 bin TL ile yüzde 20 olan TÜFE oranı çarpılır ve çıkan sonuç 100’e bölünür. Böylece artış miktarı bulunabilir. Küsuratlı olduğu zamanlarda da yuvarlama yapıp yatırmanız önemlidir. 6 bin TL’lik kira örneğinde yeni kira miktarınız 7.200 TL olacaktır. Resmi olarak açıklanan TÜFE oranını takip edip ona göre kira zammını hesaplayabilirsiniz. Fakat hiçbir şekilde bu oran %25’den fazla olamaz.

Örneğin, konut kiralarında:

1.000,00 TL kira bedelinde kasım 2022 kira artışı şu şekilde hesaplanmaktadır. Kasım ayı TÜFE kira artış oranı %65,26, yasal %25 kira artış oranını aştığı için, 250,00 TL kira artışı ile birlikte güncellenen kira bedeli 1.250,00 TL şeklinde olacaktır.

Örneğin, iş yerleri kiralarında:

1.000,00 TL kira bedelinde kasım 2022 kira artışı şu şekilde hesaplanmaktadır. Kasım ayı TÜFE kira artış oranı %65,26 olup, 652,6 TL kira artışı ile birlikte güncellenen kira bedeli 1.652,6 TL şeklinde olacaktır.

İş yerleri için zam oranı; artışın yapılacağı aydan bir önceki ayın TÜİK tarafından açıklanan TÜFE 12 aylık ortalamalara göre değişim oranına bakılarak hesaplamaktadır. Örneğin zam Kasım ayında yapılacaksa TÜİK’in açıkladığı TÜFE endeksinin ilgili yılın Ekim ayındaki 12 aylık ortalamalara göre, yani % 65,26 oranında artış yapılabilecektir.

Konutlarda zam oranına yasal bir sınır getirilmişken, işyerlerinde kira artış oranı tarafların serbest iradelerine bırakılmış ve tarafların kendi aralarında yapacağı sözleşmeye göre belirlenmesine izin verilmiştir.

Kaynak:kadimhukuk