5 soruda İsrail-Hamas çatışması
1,9 milyon Filistinliye konut sahipliği yapan Gazze Şeridi’ni 16 yıldır yöneten Hamas, ABD ve Avrupa tarafından intihar hücumları üzere terör geçmişi nedeniyle terörist küme olarak görüyor.
Türkiye de dahil olmak üzere başka bölge ülkeleri Hamas’ın, Batı Şeria’yı yöneten rakibi El Fetih’in desteklediği onlarca yıldır süren başarısız barış uğraşlarının sonuç vermemesi üzerine, Filistin halkı için bir diğer alternatif olarak görüyor.
1. Hamas nedir?
Mısır’daki Müslüman Kardeşler’in bir kolu olarak Hamas, İslamcı dini, toplumsal ve politik bir hareket olarak başladı.
1987’de İsrail işgaline karşı birinci Filistin intifadası yahut ayaklanması sırasında kuruldu. Daha sonra yüzlerce İsrailliyi öldüren ve Batı Şeria’da İsrail’in ayrılık bariyerinin dikilmesiyle sonuçlanan intihar bombaları ve öbür taarruzlarıyla ün kazandı. Gazze’de yoksulluğun yanı sıra sıhhat ve eğitim muhtaçlıklarını da ele alan bir hayır kurumları ağı kurarak Gazze halkının dayanağını kazandı.
2. Nasıl iktidar oldular?
El Fetih liderliğindeki Filistin Yönetimi’ndeki yolsuzluklara karşı yürüttüğü kampanya sayesinde, 2006 seçimlerinde sürpriz bir zafer elde etti. Fakat El Fetih ve başka partiler hükümeti Hamas’la paylaşmayı reddettiler ve küme İsrail’i yahut mevcut barış mutabakatlarını tanımayı reddettiği için ABD ve Avrupa’dan gelen yardım fonları kesildi. Ekonomik şartlar kötüleşirken İsrail’inde çok kalabalıklaşan völgeden çekilince Hamas, 2007’de El Fetih’le yaptığı kanlı bir çatışmada Gazze Şeridi’nin denetimini ele geçirdi. İsrail güçleri iki yıl evvel fakir ve çok kalabalık olan bölgeden çekilmişti.
Batı Şeria, İsrailliler için daha büyük stratejik ve dini ehemmiyete sahipti.
Hamas, Sünni Müslüman bir küme olmasına karşın, İsrail’le barışa da karşı olan Şii Müslüman İran’dan büyük takviye aldı.
3. Hamas ile İsrail’in geçmişi nedir?
2017 yılında El Fetih’in 1948’de İsrail haline gelen toprakların tamamı yerine Batı Şeria ve Gazze Şeridi’nde bir Filistin devleti kurma gayesini kabul eden bir manifesto yayınlamasının akabinde, Hamas, İsrail’i tanımayı reddeddi ve silahlı çabayı sürdüreceğini duyurdu.
Hamas devrinde İsrail ile tekraren büyük askeri çatışmalar yaşadı. Hamas, İran malı roketleri İsraile fırlatırken İsrail’in gelişmiş ordusu tekraren Gazze altyapısını harap etti ve binlerce insanı öldürdü.
4. Hamas neden artık saldırdı?
Bu sürpriz oldu. Fakat, taarruzun zamanlaması yaşanan birtakım gelişmelere dikkat çekmemize neden oldu.
ABD’nin, Suudilerin rakipleri İran’a karşı kaygılarını hafifletmek için ABD askeri güvenlik garantileri karşılığında Suudi Arabistan’ın İsrail ile bağlarını normalleştirmesini sağlayacak tarihi bir pazarlığı yürüttüğü sırada geldi.
Anlaşma, Filistinlilere kimi ödünler vermesine karşın, bağımsız bir devlet olma yolunu açmıyordu. Akın, Hamas ve İran’ın muahedeyi engelleme teşebbüsü olarak görüldü.
İsrail’le bağ kurmaya çalışan Körfez Arap ülkeleri saldırıyı kınamaktan kaçındı.
Saldırı, Netanyahu hükümetinin Yargıyı denetimine alması nedeniyle, İsrail’de uzun müddettir devam eden siyasi bölünme sırasında yaşandı. Aylarca süren protesto hareketleri ülkeyi bölmüştü.
Netanyahu’nun başındaki İsrail tarihinin en sağcı hükümeti, Filistinlilere bir devlet kurtmaları için işgal ettiği bölgelerden rastgele bir toprak verilmesine karşı çıkan siyasetçilerden oluşuyor.
Önceki hükümetin başlattığı, Filistinlilerin ekonomik ve ömür şartlarını uygunlaştırmak için krediler ve çalışma müsaadeleri üzere birtakım adımlar durduruldu.
Ulusal Güvenlik Bakanı Ben Gvir, Ocak ayında vazifeye geldikten birkaç gün sonra Kudüs’teki Haram-ı Şerif’I ziyaret etmesi Filistinlilerin telaşına yol açtı.
Netanyahu, kutsal yerde sadece Müslümanların ibadet etmesine müsaade veren tarihi “statükoyu” koruyacağına kelam vermesine karşın, Ben Gvir’in yaz aylarında da devam eden ziyaretleri provokasyon olarak görüldü.
Türkiye de İsrail’in “Kutsal Aksa Camii’nin tarihi ve tüzel statükosuna hürmet duyması ve bunu ihlal etmemesi gerektiğini bildirildi.
Batı Şeria’da da Filistinliler aylardır İsrailli sivillere ve askerlere orta sıra taarruzlar düzenlerken, çok İsrailli yerleşimciler de köylere saldırıp otomobilleri ve meskenleri ateşe veriyordu.
Geçtiğimiz yaz ayları bile Filistinliler ve İsrailliler için yirmi yıl evvelki ikinci intifadadan bu yana en ölümcül yıl olarak şekillenmişti.
Hamas, 1973 Arap-İsrail savaşının başlamasının 50. yıldönümünde Şabat’ta taarruz yapmayı seçti. Bu taarruz da benzeri formda İsrail’i hazırlıksız yakaladı. Yahudi takviminin en kutsal günü olan Yom Kippur’da başlatıldı.
5. Hamas neden rehin aldı?
Saldırının amacı, çok sayıda İsrail askerinin ve sivilin esir alınmasıydı. Rehin alma olayı İsrail’e büyük darbe vurdu. Taarruzun akabinde İsrail hava kuvvetleri Gazze’yi vururken, çok kalabalık olan bölgede rehinelerin varlığı risk oluşturuyordu. İsrail hapishanelerinde yaklaşık 4500 Hamaslı bulunuyordu, rehineler bu Filistinliler için bir koz olarak kullanılacaktı. İsrail daha evvel tek İsrail askeri Gilad Şalit’I kurtarmak için en az 1000 Filistinliyi hür bırakmıştı.
