Kahramanmaraş’ın Pazarcık ve Elbistan ilçeleri merkezli 7.7 ve 7.6 büyüklüğündeki sarsıntılardan etkilenen vilayetler ortasından yer alan Diyarbakır’da 1’i boş 7 bina yıkıldı.
Yıkılan binalarda 414 kişi hayatını kaybederken, 912 kişi de yaralandı. Binaların yıkımı ile ilgili soruşturmaların devam ettiği kentte, Gözaltına alınan 39 şahıstan 15’i mümkün kasıtla öldürmek cürmünden tutuklanarak cezaevine gönderildi. 22si isimli denetimle olmak üzere öteki şüpheliler hür bırakıldı.
Diyarbakır’da yıkılan binalarla ilgili değerlendirmelerde bulunan Dicle Üniversitesi Maden Mühendisliği Kısmı Genel Jeoloji Anabilim Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Orhan Kavak, genel olarak Diyarbakır bölgesine baktığımız vakit, aşağısındaki çakıllı, kumlu, killi taban haricinde bazalt platosundan oluştuğunu kaydetti.
Prof. Dr. Kavak, “Bu bölgelerde oluşan yerlerde yapılan binalar şayet uygun teknikte yapılmış olsaydı, bina kalitesi de uygun olsaydı, hiçbirinin yıkılma riski olmazdı” dedi.
Kavak, “Şunu da belirtmeden geçmemek lazım, berbat yerde ve su sorunu olan yerlerde fore kazık çakılarak yer güzelleştirilmesi yaparak, sarsıntıya güçlü binalar yapılabilir. Binayı yalnızca uygun tekniklerle yapmakla da bitmiyor. Üstüne, binayı mutlak suretle muhafazamız lazım. Hiçbir halde binanın statiğini bozmamamız lazım. Binanın statiğini yani istikrarını, binanın altındaki kolonları geniş bir alan yaratmak için uygunsuz bir biçimde kesersek, binayı topal ördeğe çevirmiş oluruz. Bir sarsıntıda o bina yıkılmak zorunda kalacaktır” diye konuştu.
GALERİA’NIN ÇEVRESİNDE KURU BİR DERENİN OLDUĞU VERİSİ VAR
Yıkılan Galeria Sitesi’nin üretiminden evvel, kuru bir derenin varlığının olduğunu belirten Prof. Dr. Kavak, yer altı sularının da bina temeline ziyan verebildiğini söz ederek şöyle konuştu:
“Yaptığımız yer de kıymetli, bilhassa Galeria Sitesi ve etrafında, kolon kesilme savının yanı sıra yer altı su sorunu vardı. Bunlar tabi ön datalar. Önümüzdeki süreçte daha ayrıntılı araştırmalar yapılacaktır.
Bu bölgede, Galeria Sitesi yapılmadan evvel kuru bir derenin varlığından bahsediliyor. Bilgiler de o ışıkta. Hatta eski Diyarbakır Müzesinin yıkılma sebeplerinden bir tanesi de yer altı suyunun bodrum katında birikmesinden kaynaklandığı ve binayı çok yıprattığı, temelini zayıflattığı tarafındadır.
Kötü tabanda yer güzelleştirmesi yaparak, bina yapılabilir. Ayrıyeten yer altı suyu varsa, mümkünlük dahi varsa bina temelinden o suyu uzaklaştırmamız lazım. Binanın temelinin çürüme riskini bu formda ortadan kaldırabiliriz. Dünyada örnekleri yok olmuş, bina dışında çıkma balkonlarımız var.
Biz bu balkonların etrafını çeviriyoruz ve yük bindiriyoruz. Kimisi buzdolabı, kimisi gibisi şeyler koyuyor. Bu nedenle yük binerek, binanın statiğini, istikrarını bozuyor. Mimari açıdan kolon keserek yapıda genişletmeler yapılıyor. Bunlara dikkat etmemiz lazım.
Binanın etrafındaki değişimler, yeni bina yapılırken mevcut binanın temelinden daha derin olması, otopark yapılması üzere etkenler, binayı istikrarsızlaştırır. Bu da yıkılma riskine neden olur.
Diyarbakır’daki temel nedenler bu haldedir. Lakin materyaller de kıymetli. Araştırmalarla daha güzel sonuçlar çıkacaktır. Bu bölgede deniz yok, deniz kumu kullanma bahtı yok. Lakin derelerimizden, bilhassa Dicle Irmağından alınan çakıllar, beton karışımında kullanılırsa, yıkamıyoruz.
Yıkamadığımız vakit oradaki killer, ister istemez betonun zayıflaşmasına, direncin düşmesine neden olur. Bu da bir etkendir. Ayrıntılı araştırmaların yapılmasıyla kamuoyuyla paylaşılacaktır. Biz binaları inançlı ve yerleşme uygun alanlar yapmalıyız.”
“AFET İNSANI ÖLDÜRMEZ, İNSANI ÖLDÜREN MAKÛS BİNADIR”
Galeria Sitesinin yıkılmasında birçok faktörün olduğunu belirten Prof. Dr. Kavak şöyle devam etti:
“Afetler insanı öldürmez. İnsanı öldüren büsbütün makûs bir binadır. Bunu da yapan, mimarlar ve mühendislerdir. Şahsi fikrimce, âlâ bir mimar ve mühendis, makus tabanda de kaliteli, sarsıntı yahut afetlere uygun bina yapan kişi demektir. Bu da insan kalitesiyle oluşuyor.
Galeria Sitesinde çok faktörler var, birinci parametre kolon kesme olabilir. İkinci parametre, yer altı su düzeyinin yüksek oluşu, rahatsız etmesi ve altta alüvyon yeri olması, temeli o tekniklere nazaran yapmamak.
Üçüncü parametre, çıkma balkonlar üzere yan taraflarında yeni inşaatlar yapıp temelin zayıflamasını, yumuşamasını, gevşemesini, rahatlamasını sağlamak ve istikrarını bozmak.
Bir de bina yapılırken, beton dökülürken pas hisselerin kullanılmaması, demir aralıklarının ayarlanmaması, bunlar da bir etkendir. Demirlerin yorulmuş demir olması. Maalesef, demirler ve misal eserler dış etkenlere maruz bırakılıyor bir mühlet. Demirler ortası temasların yapılmaması, bunlar daima insan kalitesiyle oluyor. Beton döküldükten sonra vibratörün kullanılmaması, betonda segregasyonun olması üzere sebepler var. Binanın kalitesini biz kendimiz yok ediyoruz. Bu sebeple. Maliyet olarak binanın yüzde 10’una bile tesir etmiyor.” (DHA)
