İran ve Rusya ortasında diplomatik kriz

İran, Rusya-Körfez İşbirliği Kurulu (KİK) toplantısı sonrasında, İran’ın denetiminde olan ve Birleşik Arap Emirlikleri’nin (BAE) de egemenlik tezinde bulunduğu Basra Körfezi’ndeki üç ada hakkında yapılan ortak açıklamaya reaksiyon olarak, Rusya’nın Tahran Büyükelçisi’ni Dışişleri Bakanlığına çağırdı.

İran Dışişleri Bakanlığından yapılan yazılı açıklamaya nazaran, bakanlığa çağrılan Rus Büyükelçi Alexey Yurievich Dedov’a Tahran’ın itirazları iletildi.

Söz konusu adaların “sonsuza kadar” İran’a ilişkin olduğu ve Rusya’dan bu mevzudaki yaklaşımını düzeltmesinin beklendiği söz edildi. Rusya’nın Tahran Büyükelçisi Dedov ise İran’ın toprak bütünlüğüne hürmetin ehemmiyetini vurguladı ve durumu en kısa vakitte Moskova’ya ileteceğini belirtti.

Moskova’daki Rusya Dışişleri Bakanlığında 10 Temmuz’da düzenlenen “Rusya-Körfez İşbirliği Kurulu 6. Stratejik Diyalog Toplantısı” sonrasında yayınlanan ortak açıklamada, “BAE’nin, Büyük Tunb, Küçük Tunb ve Ebu Musa adalarıyla ilgili İran ile yaşadığı uyuşmazlığa milletlerarası hukuk kuralları çerçevesinde ve ikili müzakereler yoluyla barışçıl bir tahlile ulaşma teşebbüsü dahil olmak üzere tüm barışçıl eforlara destek” vurgusu yapılmıştı.

İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Nasır Kenani, dün açıklamaya reaksiyon göstermişti.

İRAN VE BAE ORTASINDA ADA ANLAŞMAZLIĞI

Hürmüz Boğazı’na yakınlığı ve bölgedeki petrol potansiyeli sebebiyle stratejik pozisyonda yer alan Ebu Musa, Büyük Tunb ve Küçük Tunb adalarıyla ilgili İran ve BAE hakimiyet argümanında bulunuyor.

Adalar 1971’e kadar İngiliz işgali altındaydı. Kasım 1971’de İngiltere’nin adaların denetimini BAE’ye devrederek çekilmesinin çabucak akabinde İran adalarda hakimiyeti ele geçirdi. BAE, adalara askeri güçlerini konuşlandıran İran’ı “işgalci” olarak niteliyor.

Adalar üzerindeki haklarının tarihî olarak çok eskilere dayandığı tezini ileri süren İran, adaların süreksiz olarak 1903’te İngilizlerin eline geçtiğini ve 1971’de iade edildiğini ve münasebetiyle “o tarihte şimdi kurulmamış olan BAE’nin hakimiyet savında bulunamayacağını” savunuyor.

BAE ise adalardaki hak argümanı doğrultusunda Arap ülkeleri ve milletlerarası kuruluşlar nezdinde teşebbüslerde bulunuyor.

İran, Aralık 2022’de Suudi Arabistan’da düzenlenen Çin-Körfez İşbirliği Kurulu (KİK) Doruğu sonrasında üç ada hakkında BAE’nin tezlerini savunan değerlendirmelere misal bir reaksiyon vermiş ve Çin’in Tahran Büyükelçisi’ni Dışişleri Bakanlığına çağırmıştı. (AA)