Arka arda yaşanan sarsıntılar korkuttu… Uzmanı o vilayet uyardı: Sıkışma var

Hakkari Yüksekova’da arka arda meydana gelen zelzeleler huzursuz ederken, bölge son olarak pazar günü 4.4 ile sallandı.

Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi (Van YYÜ) Afet İdaresi ve Zelzele Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü Prof. Dr. Azad Sağlam Selçuk, Hakkari bölgesinde 2 fayın olduğunu belirterek, bunlardan birinin Yüksekova başkasının ise Şemdinli fay zonu olduğunu söyledi.

Bu fayların 2012 yılında MTA’nın canlı fay haritasında işaretlendiğini belirten Prof. Dr. Sağlam, “6 Şubat 2023 sarsıntılarını yaşadıktan sonra maalesef ülkemiz biraz daha bu hususlarda hassas duruma geldi.

Bölgede kuzey-güney taraflı bir sıkışma var biliyoruz. Yüksekova ve Şemdinli’de ise daha evvelki yıllarda yapılan araştırmalarda zati sismik boşluk olarak isimlendirilmiş. Sismik boşluk aşikâr bir müddettir sarsıntı üretmeyen ve önümüzdeki yıllarda sarsıntı üretme potansiyeli yüksek olan faylardan biri durumunu gösteren en değerli yerlerden biri” dedi.

Bölgede daha evvel de küçük sarsıntıların olduğunu da anlatan Prof. Dr. Sağlam, “6 Şubat sarsıntılarından sonra da tansiyonun Bitlis-Zagros Sütur Zonu ile bu bölgeleri aktarıldığı bilgisi de geldikçe bu bölgedeki zelzele olma riski de yükseldikçe bölge olarak daha hassas bir duruma geldik. Evet, Yüksekova, Şemdinli fay zonu sismik boşluklardan bir tanesi, yani sarsıntı üretme potansiyeli olan yerlerden bir tanesi” dedi.

‘TARİHÇESİ BİLİNMEYEN, MERAK EDİLEN FAYLARDAN’

Bu yıl bölgede kapsamlı bir çalışma yapılacağını da anlatan Prof. Dr. Sağlam, şöyle konuştu:

-Van YYÜ, TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi, Maden Tetkik ve Arama (MTA), AFAD ile hazırlanan ‘Türkiye Canlı Faylarının Paleosismolojik Özelliklerinin Belirlenmesi: Yüksekova-Şemdinli Fay Zonu, Başkale, Erciş ve Tutak Fayı Projesi’, kapsamında Yüksekova-Şemdinli fay zonunun aslında en son ne vakit zelzele ürettiğini bulacağız.

-Ondan evvelki tarihi periyotlarda ne vakit sarsıntı ürettiğini bulup bundan sonra ne vakit zelzele olabilir yahut sarsıntı yenilenme aralığı yani zelzele tekrarlanma aralığı ne kadar müddettir bunlarla ilgili bilgilere ulaşmış olacağız. Bu hem Türkiye için hem bizim için değerli bir bilgi olacak.

-Çünkü Yüksekova, Şemdinli fay zonuna baktığınız vakit 1900’lü yıllardan günümüze kadar hiç büyük bir sarsıntı üretmedi. Bizim aletsel devir dediğimiz. Tarihî devir kayıtlarında da tam bir data yok aslında.

-Yüksekova ile ilgili yani, büyük bir zelzele var mı yok mu bunun bilgisi yok. Yalnızca şöyle bir bilgi var.

-1930’larda Salmas fayına bağlı olarak zelzele meydana geliyor. Bu bölge içerisinde 2 bin 300 kişi hayatını kaybediyor. Fakat yalnızca Türkiye’de değil toplam olarak o bölge içerisinde. Bir tek bu bilgi var. Onun dışında aslında tarihçesi bilinmeyen merak edilen faylardan bir tanesi.

Azad Sağlam Selçuk

HENDEKLER KAZIP TAHLİLLER YAPILACAK

Hazırladıkları proje kapsamında, yapılacak çalışmanın ehemmiyetine değinen Prof. Dr. Sağlam, bunun sonunda imara temel çalışmalarda kullanılmak üzere zelzele senaryoları üretileceğini, bu nedenle kentleşme, kentleşmenin bu manada tekrar revize edileceğini söyledi.

Prof. Dr. Sağlam, şöyle konuştu:

-Bir fay yalnızca bir sarsıntı üretip bitmiyor. Sarsıntı tekrarlanma aralığı var. Aşikâr bir tansiyon birikimi var.

-Bu birikim tekrarlarının ortaya çıkarılması için faylar boyunca hendek hafriyatları yapıyoruz. 30 metre uzunluğunda kısmen 4 ile 6 metre derinliğinde hendekler açıyoruz. Bu hendekler içerisinde faya ilişkin öz geçmiş bilgilerine ulaşmaya çalışıyoruz. Bu bilgelerle çeşitli tahliller ve tarihlendirme yaparak diyoruz ki örneğin, Çaldıran fayı üzerinde sarsıntı tekrarlanma aralığı yaklaşık 500 ile 700 yıl ortasında.

-Bunun bilinmesi değerli bir şey. Zira siz buna nazaran bütün planlamalarınızı yapıyorsunuz. En değerli şey TÜBİTAK Lideri Hasan Mandal, AFAD Lideri Orhan Tatar’ın sayesinde 2023 sarsıntılarından sonra fayların öz geçmişlerinin çıkartmak için Türkiye geneli başlatılmış bir proje” diye konuştu.

‘YÜKSEKOVA’DA YER KÖTÜ’

Bu yıl yapacakları çalışmalarla şayet yanlışsız datalar elde ederlerse birçok bilgiyi gün yüzüne çıkartmış olmayı düşündüklerini anlatan Prof. Dr. Sağlam, “Fayın nerden geçtiğini haritalayacağız. Yüksekova, tabanı aslında makûs olan bölgelerden bir tanesi. Şemdinli, Yüksekova’ya nispeten daha güzel, daha kayalık taban üzerindedir. O yüzden zelzeleler olduğu vakit Şemdinli sarsıntıları daha az hissediyor, Yüksekova’da bu kadar huzursuz olmasının sebebi biraz da yer özellikleri. Yüksekova’da en fazla dikkat edilmesi gereken şeylerden bir tanesi yere bağlı olarak sarsıntı direktörüne uygun konutlar yapılmış mı, yapılmamış mı? Şu anda Yüksekova’da binaların zelzele performansıyla ilgili çalışmalar yapılıyor. Kimi okullar boşaltıldı. Bu kıymetli bir şey. Evet doğrudur Yüksekova’da her an büyük bir zelzele olabilir ancak bu sarsıntının tarihi ve kaç büyüklüğünde sarsıntı üretebileceği ile ilgili bilgiler elimizde mevcut değil” diye konuştu.